Afbeeldinge ende beschryvinghe van alle de veldslagen, belegeringen ende and're notabele geschiedenissen ghevallen in de Nederlanden

Geduerende d'oorloghe teghens den coningh van Spaengien: onder het beleydt van den Prince van Oraengien, ende Prince Maurits de Nassau

[p. 1]

Een corte beschrijvinghe der Neder-landtsche Provincien.

NEder-landt, ofte Neder-duytsch-lant/ begrijpende de xvii. Provincien / die de veertich-jarighe Oorloge zijn onderworpen gheweest / wordt aldus ghenoemt om sijn leechte / ten aensien van Hooch-duytsch-landt. Van weghen de leechte deses Landts / comender veel schoone Rivieren uyt Hooch-duytsch-landt ende Vranckerijck / die hier in de Zee Ocean[e] storten en vallen / als zijn / nevens andere / den Rhijn / de Mase / de Schelde / de Wael / de Leye / de Lieve / ende veel andere cleyne Rivierkens ende Beken. Neder-landt is gheleghen aende Oceaensche Noord-Zee / ende bepaelt ofte omcinghelt met de Graefschap Emden en Riviere Ems/ met de Graefschap Benthem ende Sticht van Munster / de Landen van Cleve en Gulick / de Bisdoemen van Ludick / Ceulen en Trier / het Landt van Lothrijnghen ende Vranckerijck / doch den naem en faem van Neder-landt is onbepaelt / gaende door de gantsche wijde Weerelt. Neder-landt wordt verdeelt in xvii. Landen ofte Provincien / zijnde Hertoghdoemen/ Graefschappen en Heerlijckheden. De Hertoghdoemen zijn dese / Brabant / Limborgh/ Lutzenborgh / ende Gelder-landt. De Graefschappen zijn/Vlaenderen/Artois/Henegouwe/ Hollandt/ Zeelandt/ Naemen / Zutphen / ende het Marck-Graefschap des Heylighen Rijcx. De Heerlijckheden zijn dese/Frieslandt/Mechelen/Vtrecht/ Over-yssel/ ende Groeninghen. Dit is de ghemeyne tellinghe der xvii. Provincien / al hoe wel eenighe het Marck-Graefschap des Heyl. Rijcx onder de Provincien niet en stellen: Het Hertoghdom van Limborgh met Valckenborgh ende Dalem / resorteren onder Brabant. Doornijck ende Tornesis/als oock Rijssel/Douway/ ende Orchies / worden ghemeenlijck mede onder de Provincien gherekent / om dat de selfde elck appart als een Provincie contribueren: desgelijckx oock Valencijn / ende de Drenthe. Nae de Vnie te Gent besloten / Anno 1577. hebben de Neder-landtsche Provincien in dese ordre gheseten ende ghestemt. 1. Brabant. 2. Gelder-landt, met Zutphen. 3. Vlaenderen. 4. Arthois. 5. Henegouwe. 6. Valencijn. 7. Rijssel, Douway, Orchies. 8. Hollandt. 9. Zeelandt. 10. Doornijck. 11. Tournesis. 12. Vtrecht. 13. Mechelen. 14. Frieslandt. 15. Groeninghen ende Ommelanden. 16. Over-yssel. Lutzenborgh en hebben des maels gheen sessije ghenomen in de vergaderinghe der Generale Staten. Dese Lantschappen hebben in voortijden/ elck haren besonderen Heer ende Souvereyn-Prince gehadt/die sy altijt op sekere Conditien en̄ Voorwaerden hebben aenghenomen/de welcke sy hare Ondersaten strictè te onderhouden sweeren ende beloven mosten. Maer sy zijn nae der handt / soo nu / soo dan / door houwelijcken / afstervinghen / vercoopinghen / ende andersins / onder een Hooft ghecomen / d'welck was de machtighe Keyser Carolus Quintus, die de selfde sijnen Sone Philippo heeft aen gheerft. Onder ende in dese xvii. Provincien / sorteren vele Princen-doemen / Graefschappen / Marck-Graefschappen/ Baronien/ ende Heerlijckheden. Men rekent Neder-landt groot te wesen in 'tronde/drie hondert en veer-

[p. 2]

tich Vlaemsche mijlen / dat zijn duysent Italiaensche oft Enghelsche mijlen / ende het heeft binnen sijne palen twee hondert ende acht Steden/met mueren ende vesten besloten/en̄ over de ses duysent en drie hondert Dorpen / die Parochije-kercken hebben / sonder veel andere cleyne Dorpen/ Ghehuchten/ oft Buerschappen / behalven noch wel hondert vijftich opene onbemuerde Vlecken / die Stadts recht ende privilegien hebben / ende ten aensiene haerer Huysen ende Inwoonders / welby treffelijcke Steden moghen vergheleken worden. De Casteelen / Sloten / Heeren ende Edel-lieden Huysen zijn ontelbaer / die gheduerende dese In-landtsche Oorloghe al vry ghemindert ende gheruineert zijn/ maer werden nu dagelijcx vast over al wederom her-timmert ende op haeren ouden voet ghebracht/jae sommighe treffelijcker opghetrocken / als sy te vooren oyt gheweest zijn. De gheweldighe Oorloghen / die dese Neder-landen / al hoe wel onder sich verdeylt ende ghescheurt / van den jare 1566. tot den jare 1609. ghevoert hebben / teghen den aldermachtichsten Coninck van Christen-rijc/ (welcker sevene hy nu eyndelijck / met verwonderinghe van alle de Weerelt / heeft moeten kennen voor vrye Landen/op de welcke hy niet te pretenderen en heeft) betuyghen ghenoechsaem der In-woonderen vermoghen / rijckdom / ende cloeckheyt. Is dit niet eenen wonderbaerlijck seghen Godes over dese Gheunieerde Neder-landen/dat den meesten deel der selfder / gheduerende de In-landtsche krijghen ende beroerten / grootelijcx hebben toegenomen in rijckdom/ ende dat den meesten deel der Steden / seere zijn verbetert ende vergroot gheworden. Tegenwoordelijck zijn de Neder-landen van malcanderen aldus verdeylt: de Arch-Hertoghen van Oosten-rijck Albertus ende Isabella besitten Brabant, Limborgh, Lutzenborgh, Vlaenderen, Arthois, Henegouwe, Namen, Mechelen, het Marck-Graefschap des Heyl. Rijcks, met het Over-quartier van Gelder-landt, de heerlijckheyt van Linghen, Oldenzeel in Over-yssel, ende Grol in de Graefschap Zutphen, daer toe noch Valckenborgh, Dalem, Rode le Duc, (welcke met Limborgh / de vier leeden van Over-Mase zijn) Rijssel, Douway, Orchies, Doornijck en Tornesis, Valencijn, Camerijck, &c. De Staten van de Vrye 'tsamen Vereenichde Neder-landen / besitten drie quartieren van Gelder-landt, te weten / 'tRijck van Niemeghen met de Betau, de Graefschap Zutphen, ende de Veelau, gheheel Hollandt, Zeelandt, Vrieslandt, Over-yssel, Vtrecht, Drenthe, Groeninghen ende Omme-landen, met noch eenighe Steden ende leeden van Brabant/ als zijn Berghen op Zoom, Breda, Steenbergen, VVillem-Stadt, ende de Grave. In Vlaenderen hebben de Staten der Gheunieerde Landen/ Sluys, Axele, Ter-neuse, 'tgeheele Eylandt Cadsandt, Bier-vliet, Ardenborgh, met noch eenige Schansen ende Sterckten.

Bellè fortia agere & pati, verè Belgicum est.

[p. 3]

(1)
xvii Provinciarvm Inferioris Germaniae tabvla.