De warachtighe historie van doctor Johannes Faustus

Doctor Faustus disputeerde voorder¹ met synen gheest Mephostophiles van het gheweldt des duyvels.

NAerdat Doctor Faustus wederom wat beter ghemoet was, so vraechde hy zijnen gheest Mephostophiles na de regieringe, raedt, gewelt, aengrijp², temteringe³ ende na de tyrannye des duyvels, ende hoe dat hy sulcx int eerste ghedreven hadde. Daerop dat den gheest antwoorde: ‘Dese disputatie ende vraghe, die ick u verclaeren soude, wert u, mijn heere Faustus, tot al te grooten mismoedicheyt ende achterdincken⁴ bringhen. Daerom en soudy alsulcken dinghen van my niet begheert hebben, want het gaet onse secreten⁵ aen. Ende mitsdien ick u sulcx niet ontseggen can, so suldy weten, dat so haest als den verstooten Lucifer totten val quam, so is hy Godt ende alle menschen tot vyant gheworden ende heeft onderstaen⁶ (gelijck hy noch doet) alderley tyrannye aen de menschen te bewijsen, ghelijck men noch dagelicx sien mach dat sommige haer uut vensteren doot worpen, haerselven verhangen, verdrincken ende haerselven doorsteken oft tot vertwijfelinghe comen. Ghelijck men oock sien mach, doen⁷ de mensche van Gode volcomelick gheschapen was, soo misgunde hem sulcx de duyvel ende hy bracht alsoo Adam ende Evam met alle hare nacomelinghen in sonden ende in onghenade des Heeren. Dit zijn, lieve Fauste, de aengrijpingen ende tyrannyen des duyvels. Alsoo dede hy oock met Caïn ende maecte oock dat het Israëlitische volck vremde goden te aenbidden quamen, deselve offerden ende met de heydensche wijven oncuyscheyt bedreven. Alsoo hebben wy oock eenen gheest die Saul gedreven heeft ende tot onsinnicheyt ghebracht heeft, dat hy hemselven quam te vermoorden. Noch isser eenen gheest, Asmo-

1 verder

2 aantasting

3 verzoeking

4 berouw

5 geheimen

6 heeft zich erop toegelegd

7 toen

[fol. 12r]

deus¹ ghenaemt,aant. die seven mans in oncuyscheyt ghedoodet heeft. Desgelijcken isser oock eenen gheest Thagon, die dertichduysent menschen in ongeluck brachte, dat² sy alle verslagen waren ende de arcke Gods³ ghenomen wert;aant. ghelijck er oock is geweest eenen Belial die David zijn herte ontstack dat hy zijn volck begonst te tellen, daerdoor dat tseventichduysent menschen te sterven quamen. Also handelde ooc eenen van onsen gheesten metten coninc Salomon dat hy quam de afgoden te aenbidden. Ende van dese gheesten zijn onser ontallicke vele, die de menschen soecken⁴ tot sonde te bringen. Ende also verdeylen wy ons noch over de geheele werelt uut, versoecken⁵ allerley list ende loosheyt⁶, trecken de menschen af van het christelicke gheloove, bringhen deselve tot sonden ende stercken ons ten besten⁷ dat wy connen ofte mogen tegens Jesum. Wy quellen⁸ de zijne tot in den doot. Wy besitten⁹ de herten der princen ende der coningen deser werelt tegens de leere Jesu Christi ende harer toehoorders. Ende dit condt ghy, Fauste, wel by uselven bedincken¹⁰.’ Doctor Faustus sprack wederomme tot hem: ‘So hebdy my oock beseten, maer segt my doch de waerheyt.’ Den gheest antwoorde: ‘Ja, waerom niet? Want so haest als wy u herte besagen, met wat gedachten dat ghy ommeghinct ende hoe dat ghy niemant anders tot uwe voornemen en coste ghebruycken als de duyvel, siet, doen maecten wy uwe gedachten ende uwe diepe speculaciën noch veel begheerlicker, soodat ghy nacht noch dach geslapen en cost, maer dat alle uwe gedachten ende sinnen u daertoe dreven, hoe dat ghy soudt mogen tot de tooverije geraken. Oock doen ghy ons beswoert, soo maecten wy u so verbolgen dat ghy u eer van den duyvel soudt hebben laten wechvoeren als¹¹ ghy van u voornemen soudt gheweken hebben. Daerna so behertichden¹² wy u noch meer, totdat wy in u herte geplant hadden dat ghy van u voornemen niet en mocht afstaen, namelick: hoe dat ghy eenen gheest tot uwen dienste mocht gecrijgen? Ten lesten brochten wy u daertoe dat ghy u met lijf ende siele aen ons overgaeft, gelijck ghy, Fauste, selve wel bevroeden cont.’ ‘Tis waer’ , seyde Doctor Faustus, ‘het en can oock nemmermeer anders wesen. Oock hebbe ick myselven ghevanghen. Hadde

1 Asmodee

2 zodat

3 de ark des Verbonds

4 trachten

5 proberen

6 bedrieglijkheid

7 maken ons zo sterk mogelijk

8 kwellen

9 hebben in onze macht

10 bedenken

11 dan

12 wakkerden…aan

[fol. 12v]

ick godsalige ghedachten gehadt ende my met den ghebede tot God ghehouden, noch oock den duyvel in my niet sooseer inwortelen laten, soo en waer my alsulcken elende aen lijf ende siele niet nakende. O wat hebbe ick ghedaen?!’ Den gheest antwoorde: ‘Daer laet ick u voor sorghen!¹’ Alsoo ghinck Doctor Faustus droevich van hem.

1 Dat zijn uw zorgen!