Logo DBNL
Het secreet-boek vol heerlijke konsten (1694)

Het secreet-boek vol heerlijke konsten

(1694)–Carel Baten–rechtenstatus Auteursrechtvrij

Vorige Volgende

Van de Olien die men uyt seker Gedierte ofte harer Partyen distileren kan.

Om te distileren een Olie uyt den Das, voor alle ingekrompen Zenuwen.

NEemt eenen gevilden Das, snijt hem af sijn hooft, ende oock sijn Pooten, smijt sijn Ingewant wech: legt hem in eenen Pot die onder doorgaet zy, ende set desen Pot in eenen anderen Pot, set den ondersten Pot in de aerde,

luteertse beyde in een op de juncturen, op datter genen damp uyt en vliege, stopt oock den oppersten pot wel dicht toe. Dit gedaen wesende, soo stoockter vyer rontomme van gloeyende kolen, op dat alle de vettigheyt van den oppersten pot in den ondersten mach druypen: Met deze vettigheyt mach men alle ingekrompen Zenuwen strijcken.

Een wonderlijcke olie voor alle geraeckheyt, ende voor het uytdroogen, der Lidtmaten uyt Castoreo, ofte van Bever.

Neemt eenen Castoreum, leght hem in Brandewijn, die seer sterck is, laet hem daer in liggen verrotten, ende distileert met langhsaem vyer hier uyt een olie, ende bestrijckt hier mede de Lidtmaten.

Olie uyt Kalfs-voeten, voor alle verdrooghde Leden.

Neemt de voeten van een Kalf, ende oock de Lever, doet daer by vijf handtvol Savi, ende een once Pepers, distileert hier uyt een olie, ende bestrijckt hier mede de voorschreven Leden.

Een wonderbaerlijke Olie uyt Eyeren te distileren, seer bequaem tot veelderley gebreken, van een onbekenden Autheur.

Neemt vijfthien harde Eyer-doiren, breecktse kleyn met de vingers, doet daer by een dragme gestooten Pirethrum, ende distileert die te samen in een glasen Vesica, in ’t eerste met kleyn vyer, ende in ’t leste met sterck vyer, op datter

alle de vettigheydt mach uyt distileren. Dit gedaen wesende, soo neemt witten Wieroock, Castorei, Landani, van elcks een half once, stootet te samen kleyn, ende menget onder de voorschreven gedistileerde olie, ende distileret daer naer noch viermaels achter een, altijdt de olie op het voorschreven Poeder gietende: het vier van de eerste ende tweede distilatie, moet geheel slap wesen, dese olie aldus gedistileert wesende, sult gy in een glas bewaren. Want dese olie is een groot Secreet, dat menigmaels is beproeft geweest, in dese navolgende Gebreken: Als namelijck, dat sy geneest alle gebreken der oogen, als men een droppel daer in vallen laet, elcke reyse. Als men de Fistelen daer mede strijckt so genesen sy daer mede. Dese olie geneest oock den Kancker, ende alle oude Ulceratien, die door geen ander Remedien konnen gecureert worden. Sy geneest het Quaet-seer des Hoofts, alsmen voor eerst het hayr afscheert, het Hooft wel wrijft, ende daer na met dese olie strijkt. Het Flerezijn der voeten wordt ook daer mede geholpen, als men dat tweemael daeghs vier dagen achter een, daer mede strijckt. Sy geneest oock alle verbrantheyt.

Een roode olie uyt Eyeren, tegens het koude Flerezijn, uyt een Italiaens Boeck.

Neemt seventigh Eyer-doirens, die hart gezoden zijn, leghtse in een yseren Panne, houdtse over het vier, roertse met een lepel, ende laetse soo lange roosten, tot datse komen te smelten, doetse daer na in een Sacxken van Canifas, ende druckter met een Persse de olie

uyt: Menget met de olie, Pijretrum, Castoreum, Mastick ende Laudanum, van elcks een once, doetet al te samen in een glasen Distileervat, ende distileert hier uyt een olie naer het oude gebruyck, en giet de olie driemael achter een op de selve Feces, ende haeltse alsoo driemael over, met dese olie bestrijckt de plaetse der Pijne, ende de Pijne salder mede vergaen. Dese Olie van Eyeren gedroncken voor de Maeltijdt, bevrijt den Mensche van dronckenschap, hoe sterck dat hy oock drinckt. Alle pijne van eenige Wonden stilt sy wonderbaerlijck, als men een weynigh Gansen-smout, daer by menget, ende dat alsoo in de Wonde druypt.

Uyt den Honigh wordt oock een seker Liqueur gedistileert daer in dat wonderlijcke krachten zijn.

Neemt twee pondt Honigh, die seer excelent is, doet hem in een soo grooten glasen Flessche, dat de vierde deelen der Flessche vry zijn, luteert den Helme met sijnen Ontfanger wel dichte daer op, geeft haer allencxkens vier, tot dat gy eenige witte Domp siet, die in water veranderen, ende bedeckt den Helme, ende oock den Ontfanger met eenen kouden natten doeck. Het water datter uyt distileert, dat is soo roodt als een bloedt. Als ’t nu t’ eenemael gedistileert is, soo doet het voorschreven water in een Flessche, dicht toegestopt, ende latet soo lange stille staen tot dattet soo klaer geworden zy, als eenen Robijn. Als dan soo distileert noch ses of seven mael achter een, in Balneo marie, tot dattet sijn roode Koleur quijt geworden is, ende

gout-geel is geworden, ende eenen seer aengenamen reuck gekregen heeft. Dese quinta essentia, doet het Gout solveren, en maeckt dat drinckelijck, ende oock voorts alderley gesteente dat men daer in werpt. Als men eenen half dooden mensche daer van twee ofte drie draghmen ingeeft, soo komt hy daer door tot hem selven. Men kan oock daer mede genesen alderley versche Wonden. Sy is ook insonderheyt goet tegens den Hoest, tegens de Catarren, ende tegens alle gebreken der Milte. Ick hebbe eens eenen die de geraecktheyt hadde, veertigh dage achter een, daer van ingegeven, ende is daer door genesen geweest. Sy bewaert alle Lichamen voor verrotten.

Een olie uyt Honigh, om het hayr geel te verwen.

Neemt een pondt Honighs, doet daer in een hant vol Terven-meel, distileret ende scheydt het water van de Olie, menget daer naer het water met de Olie in een Flesken, ende kemt hier mede het hayr.

Een seker Liqueur van Honig om te beletten het genereren des Graveels.

Neemt twee pondt verschen Honigh, Veneetschen Terpentijn een pondt, menght het onder een, ende distileret met kleyn vier, geeft den Patient elcke reyse daer van twee oncen (dan ick soude meynen twee dragmen) t’ eender reyse.

Een olie uyt Was, die wel vet zy, door de Alchimie uytgetrocken, het welke seer excellent is, om alle hardigheyt te vermorwen.

Neemt nieuwe Was, dat wel vet is, laet het smelten, gietet op Wijn, ende wasschet wel daer mede, smeltet als dan wederom, ende smijt daer in een goet deel gloeyende stucken van Tichelsteen, op dat het gesmolten Was daer in trecken mach: doet daer naer dese Tichel-stucken in een Kolve, setter eenen ontfanger voor, ende distileert dat, daer sal voor eerst een water uytdruypen, ende daer naer een seer schoone ende klare olie, daer mede dat men alle verharde partyen sal strijcken. De olie van Was heeft een miraculeuse kracht in ’t stillen van alle pijne, gelijck als in ’t Flerezijn, ende diergelijcke onlijdelijke pijne. Het is een besondere olie, om alle versche Wonden, ende Ulceratien te genesen. De olie van Was geneest alderley Gescheurtheydt, ende alle kloven der Lippen, der Tepels, ende diergelijcke.

Een ander maniere van olie van Was te distileren, uyt een Italiaensch geschreven boek.

De olie van Was wordt oock schier gedistileert gelijckmen de olie van Wieroock distileert. Met dese olie sal men strijcken alle kloven der Lippen, ende van de Tepels der Vrouwen, ende men sal daerom niet na laten de Kinderen te laten suygen.

Om olie van Vorschen te maken voor de Pijne des Flerezijns, uyt Gesnero.

Neemt olie van Olijven, een pondt, vier Vorschen, smijt de Vorschen in de olie levendigh, laetse daer in sterven, laetse daer in soo lange zieden tot datse van de Beenen vallen. Neemt daer naer de Vorschen uyt de olie, ende stootse in eenen Mortier, legtse dan wederom in de olie ende laetse wederom zieden, twee oft drie Wallekens, gietse als dan door eenen doeck, doeter by vier oncen Terpentijns, menget wel onder een. Dese Olie is uytnemende kostelijck.

Een olie uyt Roode Serpenten.

Neemt eenen roode Serpent, snijt hem het hooft ende den steert af, leght het Serpent alsoo in eenen Pot, die onder wel doorgaet is, stelt desen Pot op eenen anderen Pot, ende stelt desen ondersten Pot in heet water te zieden, soo lange tot dat de olie des Serpents in den tweeden Pot gedistileert heeft, ende het geheele Serpent verteert is. Neemt van dit vet, menget daer onder poeder van Capper-wortels: bestrijckt hier mede de harde Schorsulen, ende sy sullen in acht dagen genesen zijn.

Olie van Scorpioenen te distileren, tegens alderley Fenijn, uyt een geschreven Boek.

Neemt oude olie van Olijven, soo veel als ’t u belieft, ende leght daer in Scorpioenen, die in de Maent van Iulio gevangen worden, doet daer by Diptanum album, Bladers van Betonie, van Verbena, ende van Roosemarijn, la-

tet te samen staen weycken, ende distileert daer een olie uyt, bewaertse wel.

Olie van Mieren-eyeren.

Neemt Mieren-eyers ende Netelen, distileert daer uyt een olie, bestrijckt hier mede de Nieren ende de Blase, sy doet water lossen. Leonellus.

Van de Olie van Solfer.

Neemt gecalcineerden Solfer twee pondt, giet daer op Azijn, dat hy ses vingers hooge daer op sta, doetet te samen in een Kolve, stelt alsoo vier weken langh in Paerde-mist, ende distileret daer naer met sterck vyer, ende den Spiritus van den Solfer sal met den Azijn overgaen, begraeft dat wederom drie ofte vier dagen langh in Paerde-mist, laet daer naer in een brede teyle op heete Koolen, den Azijn wech roocken, ende den Spiritus ende de olie sal in den gront leggen blijven. Begraeft dese Olie wederom in Paerde-mist acht dagen langh, distileret als dan ende settet wederom een maent langh in Paerde-mist ende het sal alsoo gesuyvert worden. Dit ’s een Olie van grooter kracht, men geeft twee ofte drie duppels daer van in: Dan men moet altijdt versch Paerde-mist nemen.

Een ander maniere, van olie van Solfer, sonder distileren te maken.

Neemt Solfer, ende Terpentijn van elcks drie oncen, goeden Wijn drie oncen, olie van Roosen een pont, latet te samen zieden, tot dat den Wijn verzoden is, ende het gene datter nae blijft, soude olie van Solfer wesen. Brassavolus.

Om te distileren olie uyt den geelen Ambre; ofte Succino.

De olie van Succinum, ofte gelen Ambre, en is anders niet als een subtijle vettigheydt die inden Ambre is, ende daer uyt getrocken wordt: Ende al is ’t sake dat alsulken Olie met kleyne moeyte daer uytgetrocken wordt, nochtans soo wilder op geacht wesen, ende bequame Instrumenten toe genomen worden, daerom dat men de navolgende Leere volgen moet.

Wat men voor Succinum, of Ambre daer toe nemen moet.

Al is ’t sake dattet wel beter waere, dat men hier toe name van den alderschoonsten, ende besten Ambre, mits dat uyt de suyverste materie altijdt de suyverste Olie volgen moet, ende in den gront van het Distileer-vat altijdt minst onsuyverheyts na blijft, daer door dat oock den Succinum des te lichter te smelten komt, ende veel lichter de Olie daer van komt te scheyden, soo mogen wy altijdt by faute van dien daer toe nemen, de minste brockelinge ofte Poeder des voorschreven Ambre, midts daer uyt oock seer schoone olie gedistileert wordt, als dat op behoorlycke manieren in ’t distileer-vat gedaen wordt, tot welcken eynde dat men een deel van den Ambre in de Kolve gesmeten hebbende, een deel kleyne Keykens daer op sal smijten, daer na wederom een deel Ambre, ende soo voorts.

Van den oven, ende andere Instrumenten nodig tot het distileren van den Ambre.

Voor eerst moet men hebben eenen bequae-

men oven, die ront zy ende twee voeten hooge en een half, ende twee spannen wijt, ’t zy van back-steenen, van yser ofte van leem gemaeckt, hebbende 2 ronde gaten, daer door dat 2 pijpen gaen moeten. Daer naer sult gy maken twee kopere Instrumenten, die van binnen verteert zijn, insonderheyt onder, boven moeten sy wesen als in een Cucurbita, een spanne ende een half hooge, uyt een plate gemaeckt, waer van den Hals in het onderste Instrument gevoeght moet wesen. Men sal oock laten maken een koperen decksel, dat met veel gaetkens doorboort is, op dat den Ambre in de Cucurbita daer mede gedeckt wesende, daer door distileren ende passeren magh Het onderste Instrument daer in dat den Succinum ontfangen wordt, (want het is een distilatie door den descensum) dat moet rondt wesen, hebbende een hals, daer in dat den hals der Cucurbita kan ontfangen worden, vier of vijf potten houdende, ende hebbende twee Pijpen, waer van de onderste nederwaerts ende d’ander opwaerts gaet.

Hoe dat men de Olie van de Ambre ofte Succino distileeren sal.

Wanneer gy nu den oven, ende de ander instrumenten gereet hebt, so set die in den oven, beyde de Pijpen uytkijckende, ende bekleedt het onderste instrument in den oven staende wel met Leem, boven alsoo dat daer in staet, dat men ’t niet meer te sien en komt, ende op dattet oock geen groote hitte des vyers en kan gewaer worden, als men op het opperste sal vyer maken, en giet daer in soo veel waters dattet

uyt de onderste Pijpe wederom uytloope. Daer naer soo doet den Ambre, ende de keykens allenckskens in de opperste Cucurbita, (die oock van buyten rontomme moet geluteert wesen,) dat de keykens boven tot aen den Mondt te leggen komen, leght als dan het doorgaet decksel daer op, maket oock daer in vast met yseren Nagels, op dat het door het gewelt des vyers, ofte des Ambers, niet en kome uytgedreven te worden, steeckt als dan dese Cucurbita, met den mont nederwaerts, in ’t onderste Instrument, Inteertse met goeden Leem wel dichte op malkanderen, op datter geene Dampen uyt en komen, desgelijcken oock sult gy de opperste pijpe stoppen met eenen houte Tap, op dat gy hem meught uyttrecken, als gy meer warm water daer in gieten moet, als ’t schier sal uytgedrooght wesen, ende de olie niet wel daer in druypte. Aen den opperste pijpe sult gy een ander koperen pijpe voegen, die door een tonneken met kout water gaet, welke water warm geworden wesende, men wederom ander kout water daer in gieten sal: Dese pijpe moet onder eenen grooten ontfanger hebben, daer in dat een pot klaer kout waters zy, op datter de olie in druypen mach, dan desen ontfanger moet van glas wesen, op dat de olie daer van geenen reuck noch smaeck en krijge. Als nu dit alles aldus bereydt is, so suldy boven ende rontom de opperste Cucurbita gloeyende kolen leggen, allenckskens meer ende meer tot den avont toe, ende tot dat de geheele Cucurbita over al met koolen bedeckt zy. Als gy nu siet dat de voorsz: Cucurbita schier gloeyende zy, soo is de disitilatie vol-

bracht, neemt dan ’t vyer daer van, en latet kout worden. Als gy nu de opperste Cucurbita sult afnemen, so suldy die ledigh vinden van den Ambre ende de Keykens geheel swart, als of sy met roet bekleet waren: In den gront van ’t onderste Instrument sult gy de Feces vinden, als oft peck ware, giet daer na u olie die indien ontfanger op ’t water drijft, in een Flessche, het welcke gy alsoo by den anderen sult bewaren, tot dat gy de olie sult rectificeren. En dit is genoegh van d’eerste distilatie.

Van de rectificatie deser olien.

Als wy nu komen tot de tweede distilatie die per Ascensum geschiedt, en de rectificatie deser olien is, namelijck een scheydinge des onsuyveren van het suyvere, die wordt op dese maniere gedaen: Neemt een glasen kolve, of Cucurbita, ende giet daer in het voorsz: water met de olie, op datse tot aen den hals vol zy, set een helm daer op, en distileret in Balneo marie, ende giet somtijdts warm water in het Balneum, op dat het glas door alsulcken subyten verkoelinge niet en komt te bersten: Dit alles aldus volbracht wesende, soo set een Ontfanger aen den Helm, en daer sal een suyver olie uytdruypen, daer onder dat een weynigh water sal gemenght wesen, het welcke men van de olien sal afscheyden, met het Instrument van Valerius Cordus, ofte met yet desgelijcke, dat een Trechter gelijkende is Want dese olie zwemt boven op het water.

Dese Distilatie kan oock op dese maniere door het zant geschieden, maer de Cucurbita moet wel geluteert wesen, op datse niet en ko-

me te breken: Dan door het Balneum marie, kan dese olie alderbest gedistileert wesen.

Van de kracht ende werckinge deser gerectificeerden Olie.

Men pleeght dese olie, de Heylige olie te heeten, van wegen haren verborgen kracht en werkinge. Sy heeft de selve kracht van den Ambre selve, maer sy is veel krachtiger. Want soo veel kracht alsser is in 5, 6 of 7 pond Ambre, soo veel krachts isser in een pond olie. Daerom datse insonderheydt goedt is voor alle die de vallende Sieckte, Geraecktheydt, of een Spasmum hebben. Ook is sy goedt voor het opstijgen der Lijfmoeder, ende sy sterckt het kint en sijns moeders Lichaem. Van de olie van Ambre, en van hare kracht schrijft een geleert man, op dese maniere: Sy gaet te boven, seyt hy, alle Brandewijnen, of aqua vite, en alle Aurum potabile, insonderheyt in ’t cureren van de Popelzye ofte vallende Sieckte.

Van de olie uyt de Tichelsteen.

De olie uyt den Tichel-steen, die soo grooten kracht heeft tegens alle koude Gebreken, en die door hare kracht nutter is als den Balsem, die wordt aldus gemaeckt: neemt nieuwe roode Tichel-steenen die noch niet en zijn beregent geweest, soo veel als ’t u belieft, stootse soo kleyn als Erweten, ofte noch wel kleynder: doetse daer na in een verloyden Pot, en maecktse gloeyende: Smijtse daer na in olie van Olijven, in een verloyden aerden pot, latet also seven dagen staen, doetse daer na in een grote Cucurbita, setter een Helm op, en latet distileren met sacht vier. En

weet dat uyt een pont olie maer een once distileren sal, waer van dat de naturelijcke kracht grooter is, als de kracht des Balsems, om alle dingen te cureren, en het is oock heeter als den natuerlijcken Balsem, daerom datse de gebenedijde olie genoemt wort, om alle koude gebreken te genesen; en hoe ouder datse is, hoe beter.

De proeven om deselve te kennen, zijn, dat de olie van Olijven, dese olie in ’t middel van haer, hangende hout ofte ontrent den gront, sonder den gront te raken: waer uyt men mercken kan datse heeter en lichter is. De olie die niet oprecht en is, die is swaer, daer om dat soo verre, als men daer in een druppel smijt, soo gaet dat te gronde: en daer door wordt hare swaerte en hare koude bekent. Item, so is dese olie sterck van reucke, ende root van Coleure. Ende als men daer van een droppel in de handt leght, dat verdeylt hem straks over de geheele hant. Als nu dese distilatie volkomelijck volbracht is, soo opent het Distileervat voorsichtelijck, als ’t kout geworden is, ende neemt het poeder des Tichel-steens daer uyt, ende doeter ander poeder van Tichel-steen in, so verre als gy van de selve olie begeert, ende distileert dat als vooren, en bewaert dese gedistileerde olie wel dichte toegestopt met Was.

Daer zijn 44 krachten deser Olien in alle gebreken, die uyt een koude inwendige, of uytwendige oorsake procederen. Voor eerst, soo brenght so alle gebreken der Leden te recht, die door eenige verkoudinge beschadigt zijn, als men de selve Leden daer mede strijckt. Item, so geneest sy alle versche Wonden, als men daer in eenig Want-kruyt te vooren gesoden heeft. Oock

is sy goet voor alle kloven des winters, voor handen en voeten Item, voor alle veslapte Zenuen en voor ’t beven van handen en voeten. Voor alle strammende pijne des hals, die uyt het Flerezijn causeert. Sy breeckt oock den steen der Blasen, en der Nieren, als men die daer mede strijckt, ofte daer van indrinckt Item, voor alle inwendige verseeringe der blasen, ingenomen en ingedroncken is sy seer dienstelijck. Item, in alle ophoudinge der Urijnen. Sy is oock dienstelijck voor alle doofheyt en ruysinge der ooren, alsmen daer van een druppelken in de oore laet druypen, voor alle Wormen der ooren, ’t zy datse van buyten daer in zijn gekomen, ofte daer in gekropen. Voor alle pijne des Buycks, en treckinge des Monts, voor alle pijne van Sciatica, van den Rugge, en insonderheyd als men te vooren daer onder eenige warme Kruyden gesoden heeft. Item, voor alle harde geswellen, om die te vermorven, en te doen rijpen, en insonderheydt als men daer onder menget een gebraden Ajuyn. Voorts soo is sy goedt voor de hardigheydt der Milten, als die te seer verkout is, want sy vervochtigt en verwarmt de selve. Sy is oock seer goet voor de vallende Sieckte als men daer mede de Neusgaten der patienten bestrijckt. Item, soo is sy oock goedt voor alle verkoutheydt des Hoofts, als men daer mede dat bestrijckt, ende oock inwendigh inneemt. Sy is oock goet voor de pijne der Tanden: Oock is sy goet voor alle koude gebreken der Lijfmoeder, als men daer van inneemt, en die uytwendigh daer mede bestrijckt. Sy drijft oock uyt het doode kind, uyt sijns Moeders Lichaem, openende de monde-

kens der Aderen. Ende is goet tot veel meer ander dier gelijcke gebreken, het welcke alhier te lange wesen soude te verhalen. Lof sy Godt de Heere die de swackheyd des menschen met soo veelderley remedien te hulpe komt.


Vorige Volgende