Het secreet-boek vol heerlijke konsten

[p. 445]

De Secreten van alderley Balsems.

Hoe dat men sal distileren den Konstigen Balsem van D. Iohannes Mag.

VOor eerst sult gy distileren derthien pondt Terpentijns, met gerectificeerden Brandewijn, ende ontfanget de Olie dat door het Balneum uytdruypt, het welck seer klaer subtijl, ende licht is. Neem van dese Olie een pondt ende een vierendeel, Bornage-bloemen, Roosmarijn-bloemen, Roosen, bloemen van Buglosse, van Stoechas, Spice, Lavendel-bloemen, Camillen, van elcks een half hand vol, Annijs, zaedt van Basilicum, ende zaedt van Pyoenen, van elcks een half dragme. Wortels van Angelica, van Alant, van Phu, van Yreas, van Acori, van Diptamus, van Soethout, van Pyoenen, ende Wortels van Spica, van elcks een draghme. Schellen van Citers, van Orangen, van elcks twe Scrupels, bladers van Savie, van Marioleyne, van Lavendel, van Roosemarijn, van Ysope, van Betonie, van Munte, ende bladers van Laurier, van elcks een halve handtvol. Stoot ende snijdt dit al te samen, ende werpet in een glasen, ende verluteerde Kolve, of in een Koperen Kolve, of Vesica, daer by oock het pondt Olie van Terpentijn voorschreven. Giet tot alle dese dingen Anijs-water, Nagel-water, of het laetste water dat van het Caneel-water wordt afgetrocken, op dat de voorschreven Kolve, ofte Vesica schier vol wesen mach. Set hem als dan den Helme op, luteert de Iuncturen, geeft hem

[p. 446]

vier, ende distileret allenckskens, het vier vermeerderende, gelijck men het Anijs-water te distileren pleeght. Als nu het water is over gegaen, soo neem de Feces van de Kruyden uyt, en doet in de Vesica vier oncen Styracis liquidae, en giet daer op, al ’t gene datter tevoren is uyt gedistileert geweest, ende distileret als vooren. Soo verre als het water van de eerste distilatie vermindert is, soo sal men meer water daer op gieten. Als gy ’t nu de tweede reyse overgehaelt hebt, soo maeckt uwe Vesica schoon, en doeter in Styracis, Calamiten en Mirrha, van elcks twee oncen, Mastick, Wieroock, asse dulcis, van elcks anderhalf once, doeter al by den anderen, ende giet daer op de geheele twee distilatien, de Olie met het water. Soo verre alsser niet vochtigheyds genoegh en is, soo gietet water toe als vooren, ende distileert gelijck ofter de Kruyden noch in waren. Dit gedaen wesende, soo neem uyt het gene dat in den gront der Vesica gevonden wordt, ende in plaetse van dien, soo leght dese navolgende dingen: Dan men sal alhier noteren, dat sommige den Styracem liquidam met de andere Gommen mengen, ende die te samen met een reyse distileren. Dit zijn dan de Specien, neem Gijnber, Zeduar, Galigaen, van elcks twee draghmen, Rhabarber, een half draghme, Saffraen, een half dragme, Caneel, een once, Muscaten, Foelie, Nagelen, van elcks ses dragmen, Calmus, een half once, stoot alle dese Speceryen, ende doetse in de voorschreven Vesica, giet de leste distilatie daer op, ende distileret gelijck gy de eerste reyse gedaen hebt. Dit aldus gedaen wesende, soo

[p. 447]

scheydt het water van de olie, ende bewaret desen Balsem-olie in een glas, den welcken gy sult gebruycken op dese navolgende maniere: Men kan ook in de leste distilatien, eenen Knoop worpen, op dese maniere gemaeckt, ende daer mede distileren, op dat hy des te lieffelijker mach riecken. Neem Muscus in Rooswater gebroken, vijf Greyn, Camfer, twee Greyn, Caneel, Nagelen, eenen scrupel, menget gelijck geseydt is. Dus is desen Balsen viermael gedistileert, te weten voor eerst, met de Kruyden alleene, ten tweeden, met den Styrax liquida, ten derden met de Gommen, ten vierden, met de Specerien. Desen Balsem heeft een kracht van alle Zenuwen te verstercken, ende ook van alle zenuachtige Partyen, die gezwack zijn, gelijck de Mage, de Darmen, de Blase, ende de Lijf-moeder. Insonderheyd is hy goet voor de Koude pisse, ende voor het Graveel, als men acht of tien Greynkens daer van in geeft met Wijn. Hy opent alle inwendige verstoppingen, ende het onderhoudt de tegenwoordige gesontheydt in eenen staet, als men alle Weecke tweemaels daer van inneemt.

Den Balsem van G. van Klee.

Neem wit, en klare Terpentijn, een pond, olie van Lauriere, twee oncen, menget beyde dese dingen te samen, witten Wieroock, Ligni Aloës, van elcks twee oncen, Mastick een half once, Mirrha, Sadanum, Castoreum, van elcks twee dragmen, stootet al te samen onder een wel kleyn, ende menget by het voorgaende, ende latet alsoo dertigh dagen langh staen weycken.

[p. 448]

Neemt voorts Galigaen, Nagelen, Caneel, Muscaten, Zeduar, Cubeben, van elcks een half once, Diptami, Consolidae majoris, van elcx twee oncen, menget al onder een, ende giet daer op vier oncen goeden Brandewijns, latet alsoo vier dagen langh staen, daer naer soo menget al te samen, ende doetet in een Glasen Distileervat, stoppet dicht toe, ende distileert met langsaem vyer. In den eersten salder een water uyt komen, het welck men een Balsem-water noemt. Daer naer salder een geele olie uyt volgen, als gy dit gewaer wordt, soo neemt den ontfanger met het water wech, ende hanght eenen anderen daer onder, ende ontfangt daer in den kostelijcken Balsem in maniere van een olie die men de moeder des Balsems noemt. Daer naer soo salder uyt druppen den grooten Balsem, als dan soo verandert wederom den ontfanger, ende ontfanght dien oock alleene, die sal swart wesen, ende hy druypt seer langhsaem, ende desen Balsem, gaet te boven de ander alle beyde. Bewaert dese drie Liqueuren in glasen wel dicht toegestopt met Was, den tweeden is geelachtigh, dat is des Balsems Moeder. Den derden is swart, ende dat is den kostelijcken Balsem, ende het is den allerbesten. Ick hebbe gesien dat eenen die de Geraecktheydt hadde, maer een droppelken op ’t Voorhooft en is gestreken, ende eenen droppel op sijnen Navel, ende is stracx genesen geweest. Een ander die de Geraecktheydt hadde in sijnen rechten Arme ende in ’t rechte Been, daer mede sijne Litmaten, sijne schouderen, de Ellebogen, Handen, de Knien, ende het Rugge-been, daer me-

[p. 449]

de gestreken wesende, is in korte dagen gesont geworden, ende uyt den Bedde opgestaen. Eenen Monnick tot Pavyen, sijne handt tusschen eenen Balck klemmende, dat sy swart geworden is, ende spasmerende, daer mede gestreken wesende, is oock stracx gesont geworden. Ick selve in mijnen vinger geheel diepe gesteken wesende, ben met desen Balsem genesen geweest.

Een anderen Balsem die door een Retorte gedistileert wordt.

Neemt een pondt Terpentijns, Laurier-olie, twee oncen, menget te samen, doeter by Galbanum, Gummi elemni, Gummi hederae, Wierooc, Ligni, Aloes, Nagelen, Muscaten, van elcks twee dragmen. Van desen Balsem heeft gebruyckt een seker Edelman, die de handt ingekrompen was, dat hy die niet en konde roeren, ende daer mede gesmeert wesende, ende eenen warmen wollen lap daer omme bindende, is in 14. dagen genesen geweest. Een ander hebbende een soo grooten hardigheyt in sijn Keele, dat hy niet en heeft konnen uytspouwen, de Kele daer mede strijckende, alle dage eenmaels, is in korte dagen wederom gesont geworden. Noch een ander hebbende een Pest-kole in sijne Lieschen, daer mede gestreken wesende, is strax gesond geworden. Desen Balsem is insonderheydt goet tegens het opwerpen der Magen, ende tegens de pijne der selver, tegens de Spasmum, tegens de Colijcke, tegens alle steeckte, tegens de Doofheydt, als men alle morgen en avonden een druppelken daer laet in vallen. Alle Zenuwen die ingekrompen zijn, alle wonden, den

[p. 450]

Kancker, alle Fistelen, de Peste, en alle harde geswellen worden met desen Balsem gecureert.

Een eenvoudige Balsemmoeder te maecken.

Neem drie pondt goeden Terpentijns, witten Wieroock, Ligni Aloes, van elcks drie oncen, Nagelen, Caneel, Galigaen, Muscaten, Cubeben, Gummi Elemni, van elcks twee oncen, stootet ende menget al wel onder een, doetet in een distileer-vat, latet staen weycken ses dagen langh, distileret daer naer in heete Asch, met kleyn vyer, ’t vyere allenckskens vermeerderende, tot dattet al is uyt gedistileert.

Eenen Balsem die men te Rome maekte

Neem een half pond Terpentijn, Olibani, ses oncen, Aloes, Mastick, Galigaen, Caneel, Saffraen, Muscaten, Nagelen, Cubeben, van elcks een once, Gummi Hedere, twee oncen, stootet al kleyn, ende menget met Terpentijn, doetet daer naer in een glasen Distileer-vat, doeter by, Camfer, Ambregrijs, van elcks twee draghmen, distileret met kleynen viere. Het eerste water is wit ende klaer, het tweede is geelachtigh, ende wordt Olie genoemt, het derde is noch geelder, ende dat houdt men voor den rechten Balsem.

Eenen anderen seer excelenten Balsem, van een seer vermaert Medicijn, daer van dat seer hooge wordt geroemt.

Neem een pond Terpentijns. fijnen Honigh, een half pond, Brandewijn, twee pondt, Ligni Aloes kleyn gestooten, Santalorum, Omnum,

[p. 451]

van elcks drie draghmen, Olbani Gummi Hederae, Herts-beenkens, Zeduar, langen Peper, van elcks drie draghmen, Gumme, Arabici, een once, Muscaten, Galigaen, Cubeben, Caneel, Carvi, Mastick, Nagelen, Spice Nardis, Saffraen, Gengber, van elcks drie draghmen ende een scrupel, Muscus, een scrupel, distileret al te samen voor eerst, met kleyn vier, treckter voor eerst het water uyt, dat klaer wesen sal, het tweede siet soo vierig, als een kool viers, vermeerdert als dan u vier, ende daer sal een swarte Olie uyt volgen.

Van eenen Balsem, die men Olium Philosophorum noemt, den welken sommige prijsen boven alle andere Balsems.

Neemt Terpentijn, klaer Abigne achtien oncen, schoon geel Was, twaelf oncen, Asschen van Wijngaert-rancken, ses oncen, doet dit al te samen in een Retorte, ende distileert dit met matigen vier in de Asschen, tot datter niet met allen meer uyt en volgt. Als nu de distilatie gedaen is, soo sult gy het was vinden rontomme boven aen den hals van de Retorte, ende dat is een seker teycken, dattet al uyt gedistileert is, bewaert dese distilatien in een glas wel dicht toegestopt. Alle die met dese olie tweemaels ter maent over het gantsche Lichaem bestreecken worden, die sullen seer lange by haer gesontheyt blijven, want sy verdrijft alle verrottingen, ende verdervinge des Lichaems. Sy geneest alle wonden, die daer mede tweemaels des daeghs worden bestreken. In de ophoudinge der Urijnen, twee draghmen, daer van ingenomen, doet

[p. 452]

stracx water lossen. En alsulken maniere, wortse oock tegens de Wormen ingegeven, tegens de steecken der zijden, tegens de hoest, tegens de Catarren, en tegens de pestilentiale Koortsen.

Het water of den Balsem Hermetis, uyt het Boecxken Tortule, de Passionibus Mulieris.

Neem Terpentijn die driemaels is gedistileert geweest, een pond, Ligni Aloes, dat ook driemael gedistileert is, een pond, rauwe Ambre, een pond, Muscaten seer kleyn gewreven, ende een weynigh Muscaten olie, te samen gelijck tot een Salve gemenght, distileert dit negen reysen achter een. Bewaert desen Balsem, want hy is perfect: Als men daer mede het Aengesicht strijckt, soo dringt hy door de hand, hy behoudt de jongheyd, hy geneest alle wonden, hy klaert de Oogen. Ick segge by den Autheur, heeft sulcks alles versocht.

Een Balsem-olie Magistrael, uyt het Dispensatorium, van het Collegie der Medicijns tot Florencen.

Neem Terpentijn, een pond, oude olie, ses oncen, olie van Lauriere, vier oncen, versche gebacken Tichel-steen, acht oncen, stoot al watter te stooten is, en distileret. Dese Balsem-olie drijft het water, sy breeckt den steen, ende sy doodt de Wormen, sy is seer goed voor de Geraecktheyd, voor de ruyschinge der Ooren, ende voor alle soorten van Flerezijn, als men die inneemt, ende uytwendigh daer op strijckt, dan men moet niet veel tseffens innemen.

[p. 453]

Een Balsem voor alle koude Flerezijn, als men de pijne daer mede bestrijckt.

Neemt drie pondt, Terpentijns, Wieroock, Mastick, Mirha Laudanum, van elcks een once, distileert hier uyt een olie, door een Retorte, ende bewaertse. Van een oudt Alchimist.

Een Balsem-olie van eenen Emperico die by ons in groote estime is.

Neemt vier oncen Terpentijns, Wieroock, een half once, Ligni Aloes, twee dragmen, Mastick, Nagelen, Galigaen, Caneel, Zee-duar, Muscaten, Cubeben van elcks twee draghmen, Gummi Elemni, anderhalf once. Met desen Balsem-olie zijn wonderlijcke dingen uytgericht, want daer zijnder twee mede van de Melaetsheyt genesen, die den selven uytwendigh, ende inwendigh gebruyckt hebben, en voorts meer ander incurabel gebreken, gelijk den Kanker, Fistels, en meer ander diergelijke.

Een Aqua composita, distilatia, het welke een groot Secreet in der Naturen is, tegens alderley Gebreken.

Neemt Ligni, Aloes, Nagelen, Galigaen, Cardamome, Cubeben, Greyn, Rabarber, Caneel, Muscaten, Calmus, Foelie, van elcx twee dragmen, stootet al te samen wel kleyn. Daer naer neemt Sap van Gouwe, een pond, Sap van Savie, van Brionie, van Rute, van Betonie, van Munte, van Bornagie, van Buglosse, ende Sap van Venckel, van elcks een half pondt, menget al te samen, ende distileer

[p. 454]

hier uyt een water: van dit water sult gy alle morgen een lepel vol van innemen, des Somers ende des Winters twee lepels. Dit water mogen soo wel gebruycken, oude als jonge lieden, want sy houdt de Mage by haer kracht, ende so verre alsser niet al te groote hitte in de Lever en is, soo bevrijtse den Mensche van de Teeringe, van de Geelsucht, ende van de Watersucht, ende versterckt het Gehoor: Sy is oock goed tegens alle Vergift, ende sy versterckt alle de Leden, en sy houdt het Gebloedt sonder verderven.

Een Balsem-olie die van wonderlijcke kracht is in alle Bevinge in de Geraecktheyt, dewelke een seker Medicus, voor een verborgen secreet gehouden heeft.

Neem Galbanum, een pond, Gummi Hedere, drie oncen, stootse te samen, ende mengtse onder een, ende doetse in een Distileer-vat in Balneo Mariae: Menget dese distilatie met een once olie van Laurier, ende met een pond Terpentijns, distileret te samen, ende scheyd het water van de Olie. Men moet den Patient die Geraecktheyd heeft, op sijn rugge leggen, ende hem van dese Olie in sijnen Navel gieten, ende gy sult wonder sien.

Een Olie van diversche Siekten, van Gesnero.

Neem witten Wijn, twee potten en een half, versche Melck, drie oncen, Honig, acht oncen, wortels van Gentiane, acht oncen, Astrantie, drie oncen, Angilien, twee oncen, Bakelaer, anderhalf once, Rute, Genever-besien, roode drooge Roosen, van elcks een handvol, Alant

[p. 455]

wortel, een once, Nagelen, Citerschellen, Calmus, Caneel, Anijs, Venckel, Mastick, Bensoin, van elcks een half once, snijdet ende stoptet al te samen, doetet in een glas, ende latet acht dagen langh staen weycken, distileren daer naer, maer de Kolve en moet maer op het derdendeel vol wesen, distileret voorts in gesifte Assche, met langhsaem vier. Uyt dese Distilatie worden driederley liqueuren ontfangen. Dit water is insonderheydt tegens alderley Fenijn, tegens de Peste, tegens het Graveel der Nieren, ende tegens allerley Koortsen: tegen de Amborstigheydt, tegens alle verstoppinge, ende tegens de aenstaende Popelsie.

Een wonderlijke dunne Olie, dewelcke schier van de doodt, opgeweckt degene die daer van eenen druppel ofte twee met Wijn innemen.

Neem Menschen-bloedt, Walschot, Koevoet-smout, van elcks een pond, Muscus, een once, Assche van Olijf-houd, menget onde een, ende distileert het door een Retorte, ende scheyd de Elementen. Want daer sal voor eersten een wit water uyt komen, daer naer een geele Olie, ten derden, eenen bruyne Liqueur, dat van grooter kracht is, het welcke tot diversche Gebreken goet is.

Een ander besonder Balsem-olie uyt Fallopio.

Neem Terpentijn, een half once, Xijlo Balsonie oock soo veel, Nagelen, twee oncen, distileret, ende datter voor eerst uytkomt, dat is

[p. 456]

een Water, het tweede is een Olie, het derde is een Balsem.

De descriptie van den Balsem Christi uyt Theophrasto Paracelso.

Neemt olie van Olijven, een pondt, swarten franschen Wijn, drie pondt, menget te samen in een glas, stellet een gantsche maent langh in Balneo Marie, ende de olie sal in een Liqueur veranderen, maer siet toe dattet glas niet al te vol en zy, het is genoegh datse een vierendeel vol zy: De verbeteringe van Theophrasto, is op dese maniere geschiedt: Neemt een pondt olie van Olijven, swarten Wijn, drie pondt, distileert dit, ende doet daer by ses oncen olie van Hipericon, Liqueur van Mommie, vier oncen, distileret een maent daer na, en bewaret. Desen Balsem is goedt voor alle wonden der Litmaten.

Een kostelijcke Olie voor de wormen, in alle plaetsen daer die zijn. Uyt Bettapalio.

Neemt Persekernen, bitter Amandelen, wortels van Gentiana, Alsene, Prassij ofte Lupinen, Kool-zaet, Perse-bladers, Munte, Oleandri, Pyrethri, Ellebori, Albi, Wortels van Gras, van elcks een hantvol, stoot al wat er te stooten is, en doet daer in een Kalfs-galle, neemt oock sap van Loock, en Munte, van elcx twee oncen, Olie van plompen, een once, Olie van Alsene, twee pondt, menget al onder een, ende latet te samen een gantsche maent langh staen weycken in Paerde-mist, ende distileret daer naer, ende gy sult hebben water ende Olie,

[p. 457]

van welck water men elcke reyse van boven sal ingeven, twee Scrupels, met Malveseye; met de Olie sult gy smeeren de slaep des Hoofts, de Palmen der Handen, de Planten der Voeten, de Neusgaten, den Navel, ick hebbe met dit Remedie veel kinders sien genesen, die men al doodt, ende buyten alle hope sagh, ende met dese Olie, ende met dit Water ende Olie, hebbe ick ongeneselijcke Ulceraeten sien genesen.