Het secreet-boek vol heerlijke konsten

Van het genereren der Aertbevinge.

DE Aertbevinge geschiedt op dese maniere, naemelijck, gelijck in den Aerdtbodem veel waters onthouden wordt, en door de Sonne, ende door meer andere Gesternte verwarmt wordt, waer door sy veel subtijle geesten ontfangt, waer door de wateren in de holligheyt

[p. 363]

beroert worden, ende daer van den qualmen eenen uytgangh soecken, soo komen sy den Aertbodem te doen bersten, ende te bersten, met alsulcken geweldt, dat sy oock Steden ende Bergen somtijdts het onderste boven werpen: Sommige zijn van opinie dat de Aerdtbevinge komt te causeren, door eenige Winden, die in de holligheyt des Aerdtbodems besloten liggen, met alle geweldt herwaerts, ofte derwaerts, den Aerdtbodem soo lange beroeren, tot dat sy ergens een uytgangh vinden, welcke beroeringe sy de Aerdtbevinge noemen.

De teeckenen van Aerdbevinge.

1. De Sonne sal haer gemeynelijck voor de Aerdtbevinge eenige dagen te voren duyster vertoonen: Daer toe soo heeft de Sonne, naer dat sy ondergegaen is met een schoon Weder, gemeynelijck een dichte lanckworpige Wolck die haer altijdt eenige dagen volght.

2. Men heeft oock bevonden, datter eenige Maenden voor de Aerdtbevinge te vooren, altijdt groote stilte is geweest.

3. Men pleeght gemeynelijck voor de Aerdtbevinge te hooren eenigh gedruys, ofte rammelinge, oft eenigh gekerm, gelijck oftet eenige menschen geschrey, oft eenige rammelinge van wapenen ware.

Van de natuure, onderscheyt, Accidenten, ende werckingen der Aerdtbevinge.

1. DAer zijn voor eerst vier Aerdbevingen, waer van dan dʼ eerste wordt genoemt, een ruynerende, oft een omwerpende

[p. 364]

Aerdtbevinge, waer van de exhalatien die in de holligheydt des Aerdtbodems beslooten zijn, nu op dʼ een zijde, nu op dʼ ander zijde der holligheydt, soo lange haren uytgang soecken, tot dat sy ergens met geweldt door-brekende, alles om verre, ende het onderste boven werpen wat sy in den wegh vinden.

2. De tweede wordt genoemt, een opberstende Aerdtbevinge waer in dat de besloten exhalatien, soo lange haren uytgangh soecken, tot dat sy ergens komen door te bersten, ende een simpel klyve in de Aerdtbodem maken, sonder meerder ruine.

3. De derde wordt genoemt de slechte beroeringe, een bevinge, oft een schuddinge, als het Aerdtrijck op-rijst, en wederom nedersinckt.

4. De vierde wordt genoemt een opheffinge, gelijck als een grooten deel aerde, als tot een Bergh wordt verheven, oft alsser ergens een deel des Aerdbodems komt te sincken, daer uyt dat eeniger vieren, of eenige vier-vlammen komen te bersten.

5. De Aerdtbevinge en is anders niet, als een Donder, die in de holligheydt der Aerden geschiedt, ende het uytbersten der exhalatien, in de Aerdtbevinge, en is nergens beter mede te vergelijcken, als met den Blixem, die midden door de Wolcken doorberstende, alsulcken schrickelijcken geraes maeckt.

6. Gelijck de Winden op der Aerden een geweldige kracht hebben, van stercke Huysen, van Toorens, ende van Boomen om verre te smijten, ende in de lichamen der menschen, bevingen, bewegingen, en uytspanningen te causeren:

[p. 365]

alsoo hebben oock de Winden of exhalatien, in de holligheden der aerden kracht, van ʼt Aertrijck te doen beven, op te scheuren, ende het eene, en het ander op der aerden dat onder, dat boven, onder eenen hoop te smijten.