Het secreet-boek vol heerlijke konsten

Van den Vernis.

Vernis om op Papier, ofte op Perkement te gebruycken, ende het wordt genoemt Huys-vernis,

ALs gy yet op Papier, of op Parkement vernissen wilt, soo overstrijkt met dit navolgende Vernis met een linnen quispelken: neemt een deel Eyer-wit, na dat gy ’t veel gebruycken

[p. 280]

wilt, doet het gevochelte daer uyt, slatet soo lange met een suyver besemken, tot dat het t’ eenemael komt in schuym te veranderen, latet alsoo staen, dagh en nacht, soo sal ’t wederom in water veranderen, giet dat op een loot Gomme van Keerse-boom en op twee dragmen Gomme van Arabien: multipliceret daer naer met een weynigh Temperatuur-water, latet twee dagen lang staen weycken, set het daer na op heete kolen opdat het wel heet worde, en roeret stedigh met een doexken sonder zieden. Alst nu wel heet is, soo doet daer by een boone groot geschuymden Honigh, latet daer na kout worden: En als gy daer mede yet komt te overstrijcken, soo sal ’t met der tijt schoonder worden, dan men mach ’t niet te dun, noch te dick maken, en niet dicker als Boom-olie. Gy en moget niet meer maken als gy t’ eender reysen gebruycken wilt: want het kan niet langh duren. Men kan oock wel daer van een goet Temperatuur-water maken, alsmen dat wat dunner maeckt met klaer water.

Een ander op Papier, ende Parkement.

Neemt een grooten Romer Biers, ende twee of drie loot Gom van Arabien, ziedet al te samen wel onder een, soo suldy een goedt Vernis hebben.

Om Mont-lijm te maken.

Neemt twee loot Huysblas, ende een weynigh suycker candijs, ende een weynigh afsnijtsel van fijn onbeschreven Parkement. Doet dat in een nieuwen pot, giet daer op een pinte Waters, latet tot op de helft op-zieden: neemt daer

[p. 281]

naer den pot af, ende gietet ergens op, dat gy daer van kondt lange stucken snijden, alst kout ende stijf geworden is, gelijck men van den gemeynen Lijm pleeght te doen.

Vernis om op Parkement oft op Leer te strijken.

Neemt een pondt Mastick, stootet kleyn tot poeder, neemt daer naer drie pondt klare Lijn-olie, doet die te vier, latet in een ruyme Ketel zieden, schuymet wel, ende en latet niet overloopen Alst nu gezoden, ende geschuymt is, soo neemt den gestooten Mastick, ende stroyt hem allencxkens in de Olie, stadigh roerende, tot dat alle den Mastick daer in gesmolten is: latet daer nae soetkens zieden met kleyne hitte, ende roeret stadigh, op dat het niet en kome aen te branden. Als gy merckt dat den Vernis begint dick te worden, soo laet een droppel Vallen op een kout yser of op eenigh ander Metael, als hy kout is, soo steeckt uwen vinger daer in, ende soo verre als hy hem met een langen draet laet optrecken, ende taey genoegh is, soo is hy genoegh, soo niet, soo laet hem noch langer zieden tot dat een droppel daer van kout wesende, een draet maeckt, alsmen den vinger daer in steeckt. Neemt hem van den viere, laet hem kout worden, ende sijght hem door een doeck in een verloyden Pot. Gy sult alhier noteren, dat soo verre, als gy den Vernis wilt hebben dat hy stracks drooge soo neemt witte gebrande Schaeps-beenders, stootse tot poeder soo kleyn als stof, buydelt hem door een hayren zift, ende roert daer van onder den

[p. 282]

Vernis, ontrent so veel als een Noot groot, en laet hem daer mede eens opzieden, so sal hy haestigh droogen, ’t zy waer op gy hen strijckt.

Om Gom Dragant te bereyden.

Neemt Gom dragant soo veel alst u belieft, giet daer op schoon water, latet twee dagen staen, op dat het wel swellen mach, doet hem daer naer te viere, latet sachtkens zieden, soo verre alst al te dick is, soo giet meer waters daer op, ende roeret stadigh, alst nu wel gezoden heeft, nemet van den viere, ende sijget door een reyn doeckxken, in een Glas, hoe, ouder dattet wort, hoe beter dattet is.

Om Eyer-wit langh te bewaren.

Neemt Eyer-wit van drie Eyeren, neemt het vochel daer uyt, slatet met een rijsken soo lange tot dattet geheel in Schuym verandert, latet daer naer twee dagen langh staen, giet daer van het Schuym af, gietet daer by goedt Roos water, soo veel als een Boon groot, stopt u Glas met Was wel dicht, ende gebruyckt daer van alst u belieft.

Vernis op een andere maniere te maken.

Neemt ouden klaren Kemp-olie, doet hem in een ketel, latet sachtkens zieden, ende schuymt hem wel: Neemt daer naer witte Puymsteen, ende gebrande Schaeps-been, stootet en siftet soo kleyn alst mogelick is, ende roert dat soetkens onder de heete olie, soo verre als die wederom schuym geeft, schuymtse soo, ende laetse wel zieden. Neemtse daer naer van den vyere, ende

[p. 283]

steltse twee dagen langh in de heete Sonne: Wildy nu stercken Vernis hebben, soo neemt vier loot Mastick, wel kleyn gestooten, ende roert hem sachtkens onder de heete Olie.

Aluyn.

Den Aluyn en is anders niet (als men segt) als een bitterheydt der aerden, die daer des Winters van dreck, ende van water te samen loopt: Dewelcke men des Somers, soo bereydt men hem, dat hy hardt, ende soo klaer komt te worden als een Christal. Desen Aluyn geeft de Verwen hare klaerheydt, ende schoonheydt: Nochtans soo zijn hem sommige Werwen gantsch contrarie, om dat hy die op eet ende hare schoonheydt beneemt, gelijck ons de dagelicksche experientie is leerende, daerom dat gy sulcks sult onthouden.

Azijn.

Gy moet u benaerstigen, dat gy altijt goeden stercken witten wijn-azijn hebt, die klaer en doorluchtigh zy, want den rooden Azijn en is onder de Verwen niet nut, noch bequaem.