Gedichten. Deel 1
(1685)–Joannis Antonides van der Goes–
Auteursrechtvrij
[pagina 69]
| |
De Ystroom.
| |
[pagina 70]
| |
Van Yprincessen, elk gevolgt van kamenieren,
Die yverig Mevrou opheemlen en versieren.
Zy groeten my beleeft: waar op my d'afgezant
Met dreunende geluit en een' verheven trant
Van spreeken, die my lang noch daeverde in mijn ooren,
Als of hy bromde door de boghten van een' hooren,
Ga naar margenoot+ Dus aensprak: zijt gegroet ô vreemdling in ons hof.
Het staet u open. gae, beschryv zijn groote en lof.
De Koning heeft het my bevolen. dit 's het teeken.
Maer heden zult gy hem hier konnen zien noch spreeken.
Hy is in 't hooftpaleis van vader Oceaen,
Daer al de zeemacht zal vergaedren, opgegaen.
Zoo drae gy zijt vernoegt, en wenscht van hier te scheiden,
Zal ik met mijn karros u zelf ten hoof geleiden.
Ik dankte eerbiedig hem voor zijn beleeft onthael.
Ga naar margenoot+ Maer wenschte, eer ik bezagh de prachtige Yhofzael,
Den staet te weeten, en de naemen der Mevrouwen,
Ga naar margenoot+ Om hen mijn dankbaerheit gevoeghelijk t'ontvouwen.
Ik zalze, sprak hy, u optellen, luister maer:
Glaesoogelijn, de min van eedlen Dompelaer,
Die schoon hy magh met recht op hooger stamhuis boogen,
De kroon van zijn geslacht vereert aen haer schoone oogen:
De forsse Bronling was zijn' stamheer, groot van maght,
Zy is van Grondenier en Klaertje voortgebracht.
Vrouw watertreedster lang in Duikers echt verbonden,
De schoone Watergond door Havenplaeg geschonden.
Oprechte Lobbrig en Blazijne, 's minnaers smart,
Schoon Zwemmer deze volgt, en gene Waterhart.
Maer Zwaenelijn bemint haer' Snelvoet om zijn gaven,
Vergeefs: want Haveny legt hem in 't hart begraven.
Besnede Zoetemont, nu vierig jaer op jaer
Omhelst, maer noit getrout aen trotzen Zoutenaer;
Met Golveling, ten hoof van Vischman opontboden,
Om de echt te sluiten in de bruilofts vreugd der Goden.
| |
[pagina 71]
| |
Kilzoekster boven al trotseert het hofgezin,
Nu Oeverroof zoo fel genoopt wort van haar min.
Strantin is veel te fier voor ouden Dijkbeklimmer,
Vermoeit van 't jaegen. dit is 't Ygoddinnentimmer.
De rest van minder staet, of met zijn Majesteit
Voor uitgetreên, bemoeit zich met geen hoflijkheit.
Maer gy verstaet u niet op onze pleghtigheden.
'k Zal hen in uwen naem uw eerbewijs ontleeden.
Bezie het Hof. gy zult met uwen wil volstaen.
De Goden zien na 't hart' waeruit de woorden gaen,
Hoe diep het in zijn vet en adren legt gedoken.
Zy zien 't: en 't heeft hun aen geen venster oit ontbroken.
Zoo liet hy my alleen. Meceenen, die tot hierGa naar margenoot+
Mijn mijmeringen hebt geprezen, en mijn vier
Zoo gunstig aengestookt, ay laet ik u verwekken
Om verder noch de maet van u gedult te rekken:
Mijn droomen zullen niet verschijnen zonder zout.
Uit aerde en stuivend zand vergaertmen dierbaer gout.
Die peper kaeut en breekt vind zijn verborgen vonken.
Het Hof des Ystrooms schijnt uit louter rots geklonken,Ga naar margenoot+
Zoo hecht is 't buitenaen van marmer en albast,
(Gevischt uit schepen, door een' storm op zee verrast,
En tot een hofgebou en voorraet weggesloten.)
Met mosch aen een gekleeft, in 't water opgeschoten.
De paerlemoederschelp en 't eedele gesteent
Schijnt hier geregent, en de konst met pracht vereent.
En twijffelt iemant noch uit onkunde aen ons spreeken?
Hoe, zou 't een stroom aen schat en heerlijkheit ontbreeken,
Die al den rijkdom van de werrelt noch vertiert!
Beneem de Moor dan 't gout, den Russen 't wilt gediert.
De hooge hofpoort wort geöpent midlerwijlen,
En knarst met yzeren monde op zijn metale stylen,
Gezien al 't zeehof te verduuren, ongeschokt,
Indien een zwarte bui van oorlogh, die vast wrokt,
| |
[pagina 72]
| |
Zijn' wasdom had, om met een springvloed aen te breeken,
En eene vlam van nijt in 't Godendom t'ontsteken,
Terwijl de voogd van 't Y noch hand noch vinger roert,
Maar uit zijn' wapenburg hun aertsgewelt beloert.
Ga naar margenoot+ Men mompelde, en het is van hooger hand gekoomen,
Hoe d'Ygod vreeslijk wiert benijt van vele stroomen,
Wien 't hert verstikte van venijn en groene gal,
Vergeefs voorspellende in hun droomen zijnen val.
De bou van 't hof is zelfs niet zonder schamper wrokken,
(Dus luit de waterfaem) zoo heerelijk voltrokken.
Ga naar margenoot+ Mits d'ingang zich vertoont, en d'eerste galery
In 't opgaen van de poort, praelt aen de rechterzy
De koninklijke troon, op trappen hoog geheven,
Getoit met beelden, door een net pensoen gedreven,
En overryk versiert met goud en waterschat:
Geheimenissen van geen sterflijk brein bevat,
En met een' zwarten nacht en schaduwen bewonden,
Op Glaukus raed geschikt, dieze eerst heeft uitgevonden,
Of uit Egipten [eer hy 't sterflijk kleet verliet
En wiert een Zeegod, ryk en maghtich van gebiet.]
Ontleent, en uit den mond van Hermes onderwezen.
Op vijftig pylers staet het zaelgewelf gerezen,
Gehouwen uit arduin en helder bergkristal:
Veel minder om het dak te stutten in zijn' val,
Als om de majesteit een groter glans te geven;
Met root en wit korael, eerst in de lucht gesteven,
Geslepen, gepolijst, en sierelijk gedraeit,
En ronde parlen en gesteenten rijk bezaeit.
Ga naar margenoot+ Men ziet'er afgemaelt in fenixschilderyen,
De zeehistorïen van oude en nieuwe tijen:
Hoe deerlijk Scylle vlucht, en ommeziet nae 't strant,
Om d'eechenis van zeegedroghten aengerant,
Met opgesparden muil noch schijnende te blaffen,
Om dus haer preutsheit en verwaenden moet te straffen.
| |
[pagina 73]
| |
Zy staet, gelijk een hart, dat uit den aêm gevlught,
In eenen waterstroom zich neêrstort met een' zucht,
Een doodstuip voelt, terwijl het overlaên van wonden,
Omringt wort van een' troep afgrijsselijke honden:
Het voelt zijn' loop gestut, zijn krachten afgestreên,
En schijnt alree van schrik herschapen in een' steen.
Men ziet de Spaensche vloot aen d'andre zy bestreedenGa naar margenoot+
Van God Neptuin, geschokt, gewrongen uit haer leeden,
De Kraeken door den storm geplondert van hun want,
Gevaerten hooger als een krijtberg aen het strand.
Hier drijft'er een, berooft van braemzeil en zijn blinden,
Gins worden rae en mars gescheurt van felle winden,
De fokken uit het lijk gerukt, de mast aen twee,
En bak en schoverzeil met kracht geplompt in zee.
Al 't hof is rijk voorzien van koninklijke zaelen
En hofvertrekken, die met kostlijkheden praelen,
Een koning waert, die uit een rijk van kleen beslagh
Al 's werrelts kusten heeft beschaduwt met zijn vlagh.Ga naar margenoot+
Maer 'k zagh terwijl een ry karrossen ingespannen,
Den trotsen adeldom der fiere watermannen
Gereet de Jofferschap te leiden naer 't paleis
Des Zeegods. elk begeeft zich op de Bruiloftreis.
Zoo zietmen eene vlucht van doffers, opgetogen
Van min, hun duiven, van den hoogen olm gevlogen,
Door hofwarande en beemd naevolgen overal,
Tot datze strijken aen een verschen waterval.
D'Aertshofgezant van 't Y quam zelf my eindlijk vraegen,Ga naar margenoot+
Of ikme nevens hem wou vlyen op den wagen.
Het wert hoog tijt. eer al het stroomendom, vergaert,
My mocht ontdekken, in de plaets voor my bewaert,
En van de Bruiloftdisch gescheiden met gordijnen.
Wy traden op. gevoert van snelle zeedolfijnen,
Die hy met zijn gezang den weg wees door den stroom,
Die strekte 't koetsgespan voor halfter, zweep en toom.
| |
[pagina 74]
| |
Hy zeime in 't henespoên, hoe 't lichtlijk stont geschoren
Dat ik geen Bruiloftvreugd maer fellen twist zou hooren:
Hoe 't hart der vorsten barnde in een gety van haet;
Maer dat zijn Koning niet bezweek voor nijt noch smaet.
Hy kende zijn gezagh, en zijne bontgenooten:
Zy zouden vruchteloos de hoorens op hem stooten.
Ga naar margenoot+ Wy zien terwijl 't paleis van vader Oceaen
Een breeder ruimte met zijn grove leên beslaen,
In grooter schijn van staet opdaegen voor onze oogen,
Met hooge pylers en gehouwe marmerboogen!
Alsamen een gevaert, gelijk van Tyfons rot
En zyne reuzen tot een eeuwig waterslot,
Dat, ryzende uit de vloên met twee verheven kruinen,
Van gansche rotsen en gescheurde marmerduinen,
Alle eeuwen tart, en schijnt den tijt ten trots gesticht.
De vrees en spoet benam my 't overig gezicht,
Terwijl wy, heimelijk voor 't hoftportael gedraegen,
Van niemants oog ontdekt, afstegen van den wagen,
En sloopen door 't klinket de zuiderhofpoorte in,
Door buitenwegen, naeu bekent aen 't zeegezin;
Tot my een kleen vertrek in 't donker wiert gewezen,
Waer in ik 't al kon zien, en niemant had te vreezen.
Welaen mijn Zangheldin versterk my nu 't verstant.
Verzie mijn vaerzen van een heerelyker trant.
'K begin een werkstuk, om mijn schouders in te wegen,
Ten zy gy uit Parnas my toewenkt met uw' zegen.
Ga naar margenoot+ De Sulmôaensche zwaen,Ga naar voetnoot* zoo hoog in geest verlicht,
Zingt Thetijs huwlijk, in zijn Vormherscheppingdicht,
Op eenen andren toon, door Proteus raed bedrogen,
Die, zigh beroemende in 't stoffeeren van de logen,
Toen liet verluiden als of Thetys, noit geraekt
Van minne, alleen zigh vont met d'eenzaemheit vermaekt
Op 't strant van Emonye, en onder mirteblaeden
Gedooken, naekt daer pleeg te rusten, nae het baeden;
| |
[pagina 75]
| |
Of in een holle klip te schuilen voor de zon,
Waer Peleus haer verschalkte, en op zijn' raed verwon:
En werpende om den nek der schoone zyne banden,
Haer vast hielt, hoeze zocht t'ontworstlen uit zijn handen,
Nu als een vogel, dan een boom, of Tygerin.
Hy laet niet af; en plukt de vruchten van zijn min.
En wat hem verder is met Ceïx wedervaeren
Op zyne wolvejaght, en hoe hy d'oorlogsschaeren
Der menschepaerden sloopte, en 't Lapiteesch gewelt,
Zijn geestigheden, dus door Proteus opgestelt,
Die Thetys Bruidegom; noch Thetys aenzien passen,
Die al den aerdkloot torst in d'armen van haer plassen,
En wyder uitspringt met haer eindeloos gebiet,
Als 't zonnelicht den glans van zyne straelen schiet;
Die Majesteit was noit door Peleus list te dwingen.
Ons lust het van deze echt de waerheit op te zingen.
Vrou Thetys walgde lang van Triton haer' gemael,Ga naar margenoot+
Die traeg en stram, vergat het minnelijk onthael
Om zulk een schoonheit, die den Zeegod zelf deed blaeken
In heete vlam, nae haer begeerte te vermaeken:
Toen d'ouderdom zoo ver den gryzaert overwon,
Dat al haer vier, zijn sneeu niet langer smelten kon.
De droef heit dwong haer uit het hooftpaleis te scheien,
Haer' weduwlyken staet en onheil te beschreien.
Het lust u nu niet meer, ô Thetys in uw bron
Het hooft te spiegelen, uw lokken in de zon
Te toien, en een' krans van wier, met zeegewassen
En parlen geschakeert, op 't geele haer te passen,
De schoonste hoorentjes te rygen tot een snoer,
Uw kleet te zoomen met korael en parlemoer,
En door den sluier, van een' zachten wint bewoogen;
De blanke borsten, by geval, aen 's minnaers oogen
t'Ontdekken, en hoe teer de boezem zwoegt en speelt,
En aen het blaeu sattijn een' dartlen luister deelt.
| |
[pagina 76]
| |
Gelijk de lentezon zich toont aen d'aerdsche volken,
Wanneerze flikkert door een blaeu tapijt van wolken.
Neptuin wert in zijn ziel medoogende om haer leet,
Verdroeg niet langer dat zy dus haer leven sleet:
Hy noodze weêr ten hove, en zweert met heilige eeden,
By Styx en Acheron, Vloekstroomen, die beneden
Des weerelts kim gedoemt in eindeloozen nacht,
De zwarten afgront met moeras en dubble gracht
Omsinglen, haer verdriet door zijn gezagh te keeren;
En stemt haer reukloos toe wat beê zy zal begeeren.
Wie kan een schoone vrou iets weigren, als zy schreit!
Geen blixem treft met zulk een onweêrstandlijkheit.
Zy vat den God op 't woort, en tegen zeegeboden
En wetten, eeuwig in den raet der watergoden,
Als Hemelval en staetorakels vastgezet,
Ontheiligt d'echt, en eist verandering van bed.
Toen hadmen 't zeepaleis een Troye zien verstrekken,
De goden in slagorde elkandre tegentrekken,
En Thetys een Heleen vertoonen in den vloed,
Had Triton niet, te vuig en vadzig van gemoet,
Oneedle rust bemint, zich laetende bekooren,
Met vryer nu den slemp te volgen als te vooren,
Noit met den nek begroet te worden van zijn vrou,
Indien hy nevens hem gedoogde een anders trou.
't Verbont is vast gestelt. de Vorsten van de stroomen
Zijn elk de hooftpoort van de Hofzael ingekoomen,
Daer Thetys van een' helt, gekooren na haer' zin,
Den trouring wachte, en hem zou kroonen met haer min.
De Koning van het Y moght dit geluk verwachten,
Had niet een andre reets verovert zijn gedachten,
En over zijn belofte en min getriomfeert.
[De zuiderzeeprinces was met zijn trou vereert,
En scheen hem Thetys verre in schoonheit t'overwinnen.]
Dan was de Maes, dan 't Scheld de vierigste in 't beminnen,
| |
[pagina 77]
| |
Nu streeken zy de vlag voor Tyber, Po en Ryn.
Een' staet maer aen haer keur, en hondert willen 't zijn.
Zy had op dezen dagh misschien noch niet gekooren,
En al de Watergoôn, ontstelt van bystren tooren,
Elkaer te vier en zwaerde uit minnenijt ontzegt,
Had d'Oppervoogt der zee den twist niet bygeleght,
En aen het zeegeslacht de trouhoop afgesneeden,Ga naar margenoot+
Om die gevaerlijke echt aen Peleus te besteeden,
Een sterflijk helt, van hem om zijne deugd geacht,
Die dan d'onsterflijkheit met een was toegedacht,
En 't Zeevoogdyschap tot een Bruidschat toegeweezen.
De breede waterraed heeft d'uitspraek hoogh gepreezen,
En 't vonnis toegestemt. held Peleus wort gelicht
Van d'aerde, en zijn natuure ontrukt door krachtig dicht
En onbegrijplijk nat, waer meê hy wierd begoten,
En heeft een grooter leest van lichaem aengeschoten,
Waer in zijn gemalin te vreden en gesiert,
Noch jaerelijx den dagh van zijn herschepping viert.
En, krachtiger van min getroffen nae het trouwen,Ga naar margenoot+
Nood al het hof, om weêr de gulde feest te houwen,
Tot erfgedachtenis van die door luchte stont
Dat zy voor 't haetlijk sloot dit wenschlijk echtverbond.
Nu was die blijde dagh verjaert, de waterheeren
Te hoov' verscheenen, om de Bruiloft te vereeren,Ga naar margenoot+
En 't Vloedgodinnendom getoit en geblanket,
Verwachte om nae haer' staet te worden aengezet?
Terwijlme d'Ygezant de naemen der Rievieren
Verklaerde, hun gezagh, en door wat land zy zwieren,
De paelen van hun rijk en ouderdom en staet.
Zie, sprak hy, die hier praelt in 't hagelwit gewaed,Ga naar margenoot+
Zoo deftig geparruikt met lange en grijze haeren,
Bekranst met matelief, en vrolijk ooft en blâeren.
Van vogtig waterlisch, is d'oude Tybergod;
Die eer drie werrelden het hooft op zijn gebod
| |
[pagina 78]
| |
Zagh buigen, of hun dwong met triomfante zwaerden
En veste 't rijxgebied der Adelaerstandaerden
Zoo ver de zon het hooft der vlieten overstraelt.
Zijn bron is d'Apennijn waer uit hy adem haelt,
En 't aenschijn heft in 't licht, en eindlijk met zijn stroomen
Eerbiedig spoelt en speelt door 't albeheerschend Roomen?
Daer nu de krijgsbannier en heirbijl wort vertreên,
En 't geestelijk gezach ootmoedig aengebeên,
Van Bisschoppen gesterkt en purpre kardinaelen,
Blinkt door Europe met een goude trits van straelen,
Ga naar margenoot+ Die herwaert met een kroon van beukenbladren treet
Is d'Arno, die, in 't eind hoovaerdig, wijt en breet,
[Als niet gedenkende hoe teer hy wert geboren,
Wat steilten in 't begin zijn golven schier versmooren,
Daer 't Apennijnsch gebergt by Falteroon hem teelt.]
En van veel bronnen maght van water toegedeelt,
Die milt hun aderen en borst in hem ontladen,
Door 't schoon Florensen stroomt, befaemt door heldendaeden
En 't lot der Medices, van 't weifelend geval,
Dat eedle zielen treft, gekaetst gelijk een bal,
Nu als bandijten fel vervolgt, vermoort, verdreven,
Dan boven 't grimmen van de nijt ten troon geheven;
Waeruit dat stamhuis nu, ontwortelt alle wee,
Doorluchtig bloeit en houd zijn erf bezit in vree.
Zoo rukt hy voort en deelt de vruchtbre korenvelden,
En bruischt door Piza heen vermaert door letterhelden,
En laeft den gront van 't vet Toskaensche Paradijs
Tot hy zijn golven stort den Oceaen ten prijs.
Ga naar margenoot+ Kent gy dien Stroomgod niet, die zijn gekrolde haeren
Versiert heeft met een krans van breede popelblâeren?
't Is d'Eridaen, gelijk hy wiert genaemt voorheen;
Maer sedert Faëton, om zijn lichtvaerdigheên
Op 't gloeiend zonnespoor, ten wagen uitgeklonken
Door eenen blixemstrael, is in zijn' stroom verdronken,
| |
[pagina 79]
| |
En al het zonnendom vernietigt aen zijn' grond,
Heeft hy op Febus beê, te jammerlijk gewont
Van rou, om 't sneuvelen van zijn beminde looten,
Den haetelyken naem van Eridaen verstooten;
Die aen den Zonnegod zijn droevigh harteleet
Gestâeg erinnerde, en niet toeliet dat het sleet:
Nu wort hy Po genaemt, en komt, als d'eer der vlieten,
Die door Itaeljen met gezwollen aders schieten
Ten toppen van Vezuul afstroomen door het zand.
Hy vaert van d'Alpen af, en laeft het dorstig land,
En houd aen 't hemelhoog gebergt' zijn hooft gedooken,
Tot dat hy loeiende ten afgront uitgebroken,
En allermeest versterkt in 't heetste zomerweêr,
Stort met vijf monden in het Adriatisch meer.
Men zegt, en 't wort gesterkt door 't woort der zeegodinnen,
Die zijn welsprekentheit en zucht tot konst beminnen,
Dat hy pleeg dagen lang te hooren na de lier
Van Flakkus, als hy aen den kant van zijn rivier
De golven luistren deed nae zijn Latijnsche snaeren,
De dartle Chlöe vleide, en Lalage, onervaeren
In minnekozery, of dankte Melpomeen
Dat zy aen haer' Poëet zoo minnelijck verscheen,
En zong Mecenas lof, en hielp zijn jaerty vieren,
Bedekt in 't zangpriël van jonge popelieren.
Ook zegtme, dat gy, ô doorluchtigste Aertspoëet
Virgijl! aen zijnen vloed doorgaens uwe uuren sleet.
Het water zweeg, om niet uw toonen te verstroien,
En leerde uit uwen mond den ondergang van Troyen,
En dreef met min gedruisch zijn' stroom in zee te wed:
Om 't oor te streelen, door de klank van uw trompet.
Gy zoekt hem dankbaer wêer die diensten te vergoeden
Als gy hem Koning noemt der Italjaensche vloeden.
Ziet gy dien halven Moor, den Indus, in 't verschiet?Ga naar margenoot+
Die Stroomgod wijkt geen' vloet in grootheit van gebiet,
| |
[pagina 80]
| |
Wanneer hy, uit het West ten Oosten opgedragen,
Een krokodilgespan voor zijnen gouden wagen
Doet spoeien als een pijl, en hondert beeken groet,
Die elk hun waterkruik uitgieten in zijn' vloed,
En ziet een lange ry Riviergodessen blaeken
Van heete minne, met geschenken hem genaeken,
En al haer waterschat uitstorten in zijn bron,
Alleen op hoop, of dit zijn hart verzachten kon.
De klippige Kaukaes, ten wolken ingevaeren,
Die van 't ryk Azïen in d'Afrijkaensche baren
Met zijnen wortel reikt, is min bekent door straf
DesGa naar voetnoot* Vierdiefs, die de klay bootseerde en leven gaf,
Met zijn gestolen vlam de Zon ter sluik ontnomen,
Als dat hy voed dien voogd der Indiaensche stroomen,
Die 't rijkste landgewest met zijnen naem vereert.
Ga naar margenoot+ Noch lijd de Ganges niet door hem te zijn verbeert.
Gy ziet hoe moedig hy hem naetreet op de hielen.
Die vloed bruischt allerbreetst met zijne waterwielen,
En glipt op zijn karros, als hy van hoogmoet zwelt,
Verre over strand en peil, en sleept op 't kruidig veld
En specerywarande een' oogst van goude zanden,
En edlen diamant, geplengt met ruime handen,
Die in het kristalijn van zijn' doorluchten vloed
Als starren tintlen, en verschieten met een' gloed.
Gy ziet de sluiers zelf, die van zijn schouders daelen,
Met starren geborduurt en breede goude straelen.
Die Fenixvederkroon, verzamelt aen zijn strand,
Is hem tot een juweel gevlochten, door de hand
Der Bronnajaeden, en 't kanneelaltaer ontdraegen,
Wanneer de Fenix aen zijn kolk in zomerdaegen
Zijn eigen lijkvier stookt, en uit zijn vruchtbaere asch
Een schooner nazaet teelt, en Fenix, als hy was.
Noch roemt de Gangesgod zijn ouderdom met reden,
Als die het Paradijs, den hof van 't Oostersch Eden,
| |
[pagina 81]
| |
Heeft met zijn zilvren well' doorwatert en verquikt,
Doen 't aerdrijk, overhoop, noch ruw en ongeschikt
En ongebout, was met zijn eigen last verlegen.
Hy komt in 't oog der zonne al bruischende opgestegen,
En hoort het ongedierte ombrullen aen zijn' vliet.
Daer staet de Nijlstroomgod, die met een kroon van rietGa naar margenoot+
En wier om 't grijze haer, zoo breet komt ingestreken.
Hy schept zijn' waterval en opkomst uit de kreken
Van 't Sagelaensch gebergte, en spoeit met snellen gang
Door dorre zanden en woestijnen, wijt en lang,
En smachtende van dorst, tot hy door grove klippen
Gestuit, beneden d'aerde allengskens voort komt glippen,
En met zijn hoornen breekt door schenkels en geraemt'
Van klipsteen, om hun trots en zijnen last befaemt.
Hier barst hy eindlijk uit met neêrgestorte waeteren,
Die vreeslijk barnen in dien steilen val, en schaeteren,
Gelijk of Triton, op 't bevel van god Neptuin,
Den zeestorm wekte, en dreef de golven tegen duin
En bevende oever, dat het kraekte en schuimde, en d'ooren
Verdoofden op 't getoet van zijnen onweêrhooren.
Niet anders knarst en brult de donder, die, gestuit
In 't rollen, als hy groeide en toenam in geluit,
Op Atlas schoften breekt; die van dien slag getroffen,
Den donderkloot in zee al barstend neêr hoort ploffen.
Egypte groet op 't laetst dien grooten Watergod,
En dankt hem billijk voor het kostelijk genot
Van haere vruchtbaerheit, alleen door hem verkregen,
Wanneer hy 't land verquikt met zijnen waterzegen:
Dan ziet d'Egyptenaer met vreugd het korenveld
Verdronken, en zijn erf in baere zee gestelt.
Als die, wanneer de Nijl laet d'aftochthoorens steeken,
En al de golven in hun boezem zijn geweken,
Voor zulk een' waterstroom, die 't braekland had verkracht,
Een kostelijker zee van koorenschat verwacht.
| |
[pagina 82]
| |
Wie kent de Naelden niet aen zijn beroemde baren,
Met hunne spits zoo hoog ten wolken ingevaren?
De grafgevaerten, om hun pracht en boubeleit,
Als werreltswonderen met recht d'onsterflijkheit
Geheiligt. maer laet u zijn schoonheit niet verlokken.
Het schadelijkst vergift schuilt in vergulde brokken.
De goude schotel dekt het doodlijk Akonijt.
Maer reist gy aen zijn strand, ziet voor u, en vermijt
De schalke Krokodil, die onder 't riet gedooken,
Verraderlijk komt uit zijn schuilhoek opgebrooken,
Den onvoorzigtigen op 't lijf valt en vrybuit,
En in 't rampzalig graf van zijnen buik besluit.
Meer had hy licht tot lof des Nylstroomgods gesproken,
Had mijn nieuwsgierigheit zijn reden niet gebroken.
Twee goden, even fier in 't waterblaeu gewaed,
Maer d'eene woester en gestrenger van gelaet,
De breede borst gekerft met eerelijke wonden,
Toen 't fel Janissardom hem trotste op eigen gronden,
En d'ander, 't hooft bekranst met groene wijngaerdblaên,
Noch met hun rijpe druiv en trossen overlaên,
Begroeten 't godendom der heerlijkste stroomen,
En 't hofgezin, voor hun ter feestzaele ingekomen;
Den Ygod bovenal, die zijne aenzienlijkheit
Volmaekte met een ingetoogen majesteit:
Ga naar margenoot+ Het was de Donau, en de Rijnstroom, die gescheiden
Voor eeuwig, nu alleen vereenden met hun beiden.
Ga naar margenoot+ Hun volgt de Seine, met een breet gevolg en ry
Van watergoden, die zijne opperheerschappy
Erkennen, hem als 't hooft der Fransche vloeden eeren,
Ga naar margenoot+ En op zijn' last het land met koelen drank stoffeeren.
Nu naderde de Teems, Brittanjes eêlste vloed,
Ga naar margenoot+ Met d' Iber, Wyssel, Taeg en Bosfor, root van bloet
Der Kristenen, de Maes en Schelde, en al de stroomen
Die vader Oceaen op zijnen rol ziet komen,
| |
[pagina 83]
| |
Bekent en onbekent van naemen, en geslacht.Ga naar margenoot+
Nu wiert de hooftherout van 't Y ten disch verwacht.
De schoone Thetys quam met zedige gebaeren
Ter hofzaele innetreên. zy had de losse haeren
Omvlochten met de geele en witte waterroos.
De tedre schaemte gaf op elke wang een bloos,
Die lieflijk afstak op den blanken hals, gedreven
Van levendig albast, of schooner als het leven.
Zoo bloost de daegeraet by helder weêr, en muit
In 't root schaerlaeken schoonst op witte wolken uit.
Prins Peleus stut haer arm, noch even jong van wezen.
Zy hebben 't wreet geval der jaeren niet te vreezen,
Het nootlot staet hun toe eene onverwelkbre jeugd.
Elk wort zijn plaets beschikt, en 't scheen de bruiloftvreugdGa naar margenoot+
Zou nu het godendom eerst recht aen 't harte raeken;
't En waere al vroeg een vlam van nijt begon te blaeken:
Om dat de stroomvorst van het Y, door Thetys wet,
Op 't wenken van Neptuin, wiert boven aengezet,
En volgde 't godenheir der zeen, en wilde meeren,
Die onder 't hooftgezagh des Oceaens regeeren,
En dwingen vlieten en rivieren, kleen en groot,
Om hunne schattingen te storten in den schoot
Der vorsten, die met recht hun leen verheergewaeden.
d'Ykoning scheenme in 't eerst met zulk een eer beladen,
Als die meer toeleit op zijn zeegezagh en maght,
Dan in te zien hoe hem de waen der vreemden acht.
Nochtans hy volgde, en dacht de belgzucht voort te dooden,Ga naar margenoot+
Nu hy niet zat, als daer 't Neptuin hem had gebooden.
Geensins om dat die plaets te laeg was voor zijn' staet,
Maer dat zy hem te dier te koopen scheen voor haet.
De zedigheit des gods, en 't diep ontzich der grooten
Hield lang het wrokken in hun boezems opgesloten.
De jonge Tritons en Najaeden elk om strijt
Op 't puntigste gehuld, en voor de bruilofttijt
| |
[pagina 84]
| |
Van overlang bereit, begonden 't oor te streelen
Met konstig maetgezang en vreemde waterspeelen,
Men zagh een' regenboog van allerley gewaed
En kleuren, geschakeert tot wellust en sieraed.
Die had het glansrijk haer met gout gestrikt nae boven.
Dees' praelde, om prachtigh uit te munten in het hooven,
Met losse vlechten, die zich spreien om den nek
En naekten boezem, blank als marmer zonder vlek.
Een andre, om 't heerlijk stal te toonen van haer leeden,
Wist met een eng sattijn die geestigh te bekleeden,
Dat alles uitpuilde, en bedekt zich stelde in 't licht.
De fiere Watergaerde, op treken afgericht,
Kon krachtigst in dien rei de minnetoght verwekken,
Met achteloos zomwijl haer schoonigheit t'ontdekken.
Terwijl de dochters van vrou Doris, en de stoet
Der Ymevrouwen, en zeejoffers, vlug te voet,
In hun volmaekten dans verbeelden d'oude veede
Van wrokkende Eris, die, uitbuldrende en t'onvreede,
Op 't eerste huwlijksfeest van Thetys, die de goôn
Van hemel, aerde en zee toen liet ter bruiloft noôn,
En haer alleen vergat, den appel, onder allen
De schoonste toegekeurt, liet op de tafel vallen:
Waaruit die Ilias van ooreloogen sproot,
Op 't schendig vonnis 't geen de Troysche harder sloot.
En 't scheen een voorspook van den twist die nu zou rijzen.
Dees' hoordemen 't gespeel, dien d'eedle danssen prijzen,
En hoeze nae de konst zich wenden keer om keer,
Nu sluiten in een kring, dan, triplende op en neêr
Met lossen zwier, zich zelf weêr sloopen, weêr vermengen,
En vol verandring dus den dans ten einde brengen.
Ga naar margenoot+ Een ander vergde vast den grooten hofpoeet
Heer Proteus 't Bruiloftliet, voor deze feest gereet,
Als suffer Triton noch half ronkende aen quam sleepen,
En voort een' gouden kop met wijn heeft aengegrepen,
| |
[pagina 85]
| |
Die Zeebachant, noch vol en dronken van het nat,
Het geen hy 's morgens zelf gesloken had voor 't vat.
Hy sloeg met moeite zijn gezwollen oogen open,
En klaegde dat de wijn nu weigerde in te loopen,
Op zulk een hoogen feest, dat hy zoo lang een tijt
Verwachtte, en wiert de vreugde in haer geboorte quijt.
Die kop was evenwel tot 's Bruigoms eer gedronken.
Hier op wort hooft voor hooft een beker vol geschonken.
't Gewoel vermeerderde in het plengen van den wijn.
De dichter, onderwijl door Ygod, Seine en RijnGa naar margenoot+
En andre watergoôn, en Thetys zelf bewoogen,
Om 't gulden Feestgedicht te leezen voor hun oogen,
Hield mijn gedachten als betovert aen zijn' mond.
Hy zong in 't eerst den lof van 't heilig echtverbond,Ga naar margenoot+
En 't kuische minnevier, belachte de Poeeten,
Die noit als by den wijn van Venus toghten weeten,
En noemen alles, wat in zee leeft, koel van aert,
Schoon Venus uit een schelp in zeenat is gebaert.
Hy prees de sluikery der goddelyke grooten:
Want zelf de minne was van 't wufte schuim gesprooten,
Het zeeschuim, daer de wint meê guichelt nae zijn' zin.
Hy noemde 't snoepen een stantvastigheit van min,
't En waere een zelve schoonte en d'eigen lust van leven,
Waer door de minnaer eerst tot liefde werd gedreven,
En d'echteling het hart aen d'eegaê trouw verbont,
Bleef kleven in haer ziel en zachten rozemond:
Gelijk dit groot geluck held Peleus, onder allen,
En schoone Thetys was alleen te beurt gevallen,
Nu zulk een' langen ry van eeuwen achtereen.
De vader Oceaen was met die zang te vreên,
En Boreas, die stout de kuissche Orithïye
Ontschaekte, vleide zich in zijne snoeperye.
(Want 't was zijn beurt nu hier te dryven over 't vlak)
Men hoorde hoe hy voort zijn vinnen hooger stak,
| |
[pagina 86]
| |
En dapperder als oit de stormklaroen liet klinken.
Ga naar margenoot+ En zeker op zijn tijt: want nu quam onder 't drinken
De haet weêr boven. al de hooftrivieren zijn
Verongelijkt, de Taeg, de Donau, Seine en Rijn.
De Seine meest. en 't stont geschapen, dat dit baeren
Den schippers zelf, die nu dees' streek der zee bevaeren
Zou klinken in het oor. gelijk een wolk, die lang
Betrokken, en reets zwart gezwollen door 't gedrang
Der winden, hangt en pruilt, totze endelijk aen 't scheuren,
Als eene zeesluis die vast bruischt met open deuren,
Van boven met een zee van water nederstort.
Dus woeltmen hier, zoo drae de nijt heeft uitgemort,
In 't heimlijk binnen 's monds: wie durf ons hier braveeren,
Ga naar margenoot+ En zitten bovenaen by zoo veel waterheeren?
Riep d'opgeblazen Seine, en grimmende overzy,
Rand dus den Ygod aen: gy heerschap van het Y,
Oneedele, wie raed u dus om hoog te streeven,
En boven d'eedelen u aen den disch te geeven?
Kom, slae uw stamboek op, en toon ons uw geslacht;
Die niet dan visschers zaecht in 't slijm van uwe gracht,
En kleene kreeke een bot en bruinen baers verrassen,
Of taeien haring, waerd den roem van uwe plassen.
ô waterplaeg! van waer komt u het hart zoo groot!
Of zou 't uw scheepsmaght doen? wy konnen meê een vloot
Uitleevren, en uit zee onze oevers hooren schateren,
Wanneer 's Rijxamirael, gegroet van onze wateren,
Geroofde pryzen sleept ten mond in van mijn' vloed:
En lokt den Franschen Mars, zoo vol beleit als moet,
Die al de werrelt noch zal dwingen met zijn grooten,
Om op mijn' rug te zien den ryken oogst der vlooten,
Ga naar margenoot+ Zoo ver de wint haer volgt, nu 't aerdrijk omgedwaelt,
Maer d'adelyke glans die uit ons wezen straelt,
De grootsheid, die befaemt door eeuwen en Kronyken,
En stamregisters, elk met openbaere blyken
| |
[pagina 87]
| |
Onze eedele afkomst toont, is iets waer op ik meer
Als onze maghten roem. mijn adeldom en eer,
En schat en grootheit gaen alsaemen u te boven:
En gy braveert my in 't gezicht van dese hoven
En hooge vierschaer, die zoo menigmael mijn maght
Erkent heeft, en my na mijn waerdigheit geacht?
Gy Watervorsten en Hooftstroomen, hoog van waerde,
Die in uwe armen sluit het grootste deel der aerde,Ga naar margenoot+
Hoe? zal nu een klein heer van een' bekrompen vliet,
Die 'k zelf niet weet of een riviergod is of niet,
De vorstlyke achtbaerheit, en zonder straf, schoffeeren!
Hierop begon 't gedruisch afgryslyk te vermeeren.
Terwijl veel watergoôn uit heimelyke nyt
Grimlachen in hun vuist, om zulk een bits verwyt.
De God des Ystrooms rees wel driewerf om te spreeken;Ga naar margenoot+
Maer driewerf zachmen weêr de Seine een keel opsteeken,
En in zijn hevigheit ten laetsten boven staen.
Dus vaert hy eindlik voort. gy twyffelt mooglijk aen
Mijn hooger adeldom, en weigert my te wyken.
Wel aen, ik zal met reên u flux de vlag doen stryken.
Want lang zagh ik mijn' naem en grootheit aengebeên,Ga naar margenoot+
Eer noch uw brakke poel van visschers wert betreên,
En gy ter naeuwer noot wist uw vervalle wegen,
Met zulk een handvol nat, van slym en wier te veegen:
En lichtlijk laegt gy noch tot een moeras begroeit,
't En waer de Zuiderzee zich uwer had bemoeit.
Hoe onverdraeghelijk is 't opgeblazen leven
Van hun, die onverdient door 't blind geval verheven,
Het al beneden zich waerdeeren, en te stout,
Het onbeschaemt gezicht bemaskren met hun gout!
Maer schamte is als het vier, dat, hoe geheim versteeken,
Te sterker flonkert, en weet klaerder door te breeken:
Zy knaeght, als zy de mont der naekte waerheit hoort,
Het driest geweten, 't geen haer gaeren zach gesmoort.
| |
[pagina 88]
| |
Maer leer, verwaende, leer voortaen uw' moed betoomen,
Herdenk uit welk een laegte uw maght is opgekoomen.
't Rechtvaerdig noodlot kaetst de trotsen als een bal,
Verheftze alleen, ont weêr te lachen in hun val.
Ga naar margenoot+ Maer hoe verheerlijkt gy nu schijnt in top geklommen,
Hoe luide gy de Faem van uwen lof hoort brommen,
Jae, schoon al 't waterrijk uw' staet en roem verbreit,
Noch haelt gy zeker niet by myne majesteit.
Of zoudge uw grootheit meê wel boven mijne stellen,
Die moede en buyten aêm geronnen, en aen 't zwellen
Ten einde van mijn bron, met zulk een kracht van nat
In zee valle, als gy pas in uwe wadde omvat,
En 't geen gy zelf niet zoud verzwelgen in uw paelen?
Ga naar margenoot+ Verschoonme, zoo 'k mijn roem te hoog schijne op te haelen,
O groote Koning en Monarch, in een gebiet,
Dat Thetys zoontje met zijn handboog t'enden schiet.
Het schijnt Natuur heeft zelf voor u, noch eerst gebooren,
In uwe bakermat, een' spotnaem uitgekooren,
U met een letter, en een' enklen klank vereert,
Net op de leest geschoeit van 't rijk dat gy beheert.
Nu gingen altemael de monden weder open.
De hofgezant, terwijl van tafel afgesloopen,
Vertelde my, die, kout en bleek van schrik, den grond
Niet kende van 't krakkeel, waer uit het eerst ontstont.
Hoe onlangs Y en Teems, te trots op hun vermoogen,
Ga naar margenoot+ Door konst der Seine, elkâer was in den schild gevloogen
Met openbaer beslagh van oorlogh, daer de god
Des Teems, belegert in zijn eigen waterslot,
En op zijn' eigen grond geplondert van zijn schepen,
In rook en vier vergaen, of in triomf gegrepen,
Verzoende met het Y in een verhaeste vreê,
En zegelden het zwaerd des oorloghs in de schee,
Nae een benaeude trits van jaeren, dat het weidde
In bloed en moord, 't geen al het waterdom beschreidde.
| |
[pagina 89]
| |
De Seine alleen zagh dit met lachende oogen aen,
En hoopte saemen hun te gronde te zien gaen,
Vernielt door eige kracht. gelijk twee steile rotsen
Te mortel spatten, als zy saemen nederbotsen,
En horten tegen een. maer 't eeuwige verbond
Der waterkoningen stort zelf zijn hoop te grond'.
Hy zweeg; gelijk al 't Hof: want d'Ygod, opgerezen,
Verhief zijn stem, en sprak met een bezadigt wezen.Ga naar margenoot+
Grootmaghtig koning, die van uwen glazen troon
Zoo veel rivieren dwingt, en ziet voor uwe kroon
De waterlingen met eerbiedigheit geboogen,
Wat wolk van gramschap heeft uw heerlykheit betoogen?
Wy hebben ongeveinst uw vrientschap gewaerdeert
Tot noch, zoo lang ons die niet heimlijk heeft verheert,
En weigren noit de vlagh voor uwen staf te stryken.
Maer zal de Zeevorst meê voor uwen tytel wyken?
Dien wijt het, dat hy ons, verhoogt door zyne maght,
En buiten ons verzoek, deeze eere waerdig acht.
ô Thetys, die aen ons deeze eerplaets hebt beschoren,Ga naar margenoot+
En gy ô goden, die mijn reden aen zult hooren,
Vergeeft het my, zoo ik, geteistert buiten schult,
Dus bits en onverwacht, de maet van uw gedult
Te lange rekke, en mijn verdading buiten reeden,
En mijn belang vermenge in uwe vrolijkheden,
De Seine, schoon hy ons voor geenen stroomgod acht,Ga naar margenoot+
Draegt noch eerbiedigheit tot myne watermaght,
En had my 't eene met het andre liefst benomen,
Indien hy stoppen kon den mond van zijne stroomen,
Die daeglijx vloot op vloot zien drijven langs hun kust
Met duizenden, ten stryde of koopvaerd uitgerust;
Die Vrankrijk met een zwarm en vliegend bosch van schepen,
Tot zinkens toe gelaên, aen mijnen oever sleepen.
Maer schoon hy niets van al mijn scheepsmaght had gezeit,
Geen golf spanseert in zee die niet mijn' lof verbreit.
| |
[pagina 90]
| |
Geen starren sieren's nachts de blaeuwe wolktapeeten,
Hoe ver verdeelt, die niet van mijne kielen weeten;
En hier valt zijn gezag by 't mijne veel te licht.
Ga naar margenoot+ Maer laet eens zien hoe ver mijn afkomst voor hem swigt:
Want schoon geen waere roem kan op den naezaet kleven,
Van 't geen de voorzaet voor vele eeuwen heeft bedreven,
Noch noopt des stamheers deughd den eedlen naeneef aen,
Om meê zijn loflijk spoor groothertig in te slaen.
Gy durft ver boven my op uwen adel boogen.
Maer welk geval heeft eerst u in het ligt getoogen?
Want d' outheit, zoo haer geen vermaerde daet verzelt,
Is doot, en wort vergeefsch by uwen roem gestelt.
Gewislijk 't Roomsche juk heeft eerst uw' naem doen leven,
Waer onder gy met dwang uw schouders hebt gegeven,
En vreesde 't slaefsch gezicht te steeken uit uw kil.
Maer hoe, lagh toen mijn vloed noch ongerept en stil?
Die glori evenwel behoude ik onbesproken,
Dat ik de tieranny van Nero heb gewroken,
De Legioenen zagh verstuiven als het kaf.
En sloeg hun vaendelen en Arentstanders af.
Onze oevers dronken 't bloet der Roomsche dwingelanden;
En Nederduitslant red zigh moedig uit hun banden,
Daer gy uw' vrydom hen op veilde laf en blint.
Maer stae hem toe dat hy op ons dat voordeel wint.
Zijn stamboom evenwel heeft eens begin genomen,
En hoe veel vroeger zy aen 't wassen is gekomen,
Hoe eer het noodlot dreigt die weelderige spruit
Te snoeien, en met stam en diepen wortel uit
Te scheuren, schut dat vry, vertraeg 't met al uw krachten,
Ga naar margenoot+ Gy hebt dien zwaeren flagh meê op uw beurt te wachten;
En mooglijk of het rat, dat alle staeten keert,
My lang na u, gelijk ik opwaerts klom, verneert.
Maer schoon mijn vloed niet sproot uit adelijke looten,
Ik heb noit minder, eere in 't zeepaleis genooten.
| |
[pagina 91]
| |
De Teems en Ibergod, de Beltmonarch en Zont
Versmaeden niet met my te treden in verbond.
De Bosfor zelf, hoe fors op zijne maenbannieren,
En Tyger weigeren mijn vrientschap niet te vieren;
Al vorsten minder van geslacht noch staet als gy,
En die de grenzen van hun trotsche heerschappy
Niet naeuwer zien bepaelt, als gy uw ruime stranden,
Al had gy meê mijn' vloet geslaegen in uw banden.
Nu roem uw grootheit, en verhefze boven maet.Ga naar margenoot+
Z'is klein, zoo lang als uw begeerte ruimer gaet.
Jae, schoon u god Neptuin den drietant gaf te draegen,
Een heimelijke vlam zou noch uw' boezem knaegen,
En maelen u by nacht uw eigen kleinheit af,
Sprong uwe heerschzucht dan noch verder als uw staf.
Genoegen geeft mijn' staet, wiens kleinheit ik durf roemen,
Een grootheit, met uw rijk niet op een' dagh te noemen.
Ook rekke ik mijn gezagh tot d'andre werrelt uit:
Dat weten Triton en de vorstelijke Bruit,
Die van de stroomen, die my hunnen leenheer groeten,
De tollen menigmael opofferde aen mijn voeten,
Met leenschenkaedjen, my gestiert uit west en oost.
Maer wy zijn uw bravaede en schampery getroost,
En voelen dezen pijl niet slechts op ons geschoten,
Maer op den Golfgod meê, zoo eng als wy besloten,
En echter duizend en meer jaeren achtereen,
De krijgselenden en gevaeren doorgestreên,
En uit de klippen, na lange aenwas, opgeklommen,
Nu heerschende in een ry van Watervorstendommen.
Verhef den Walvisch om zijn onbesuist gevaert,
Meer als den Dolfijn, zoo gezwint en fier van aert:
Daer stort hy op een droogte, en blyft in 't midden hangen,
Door zijn zwaerlyvigheit en groote zelf gevangen;
Waer flus de Dolfijn vlugge is overheen gezwiert.Ga naar margenoot+
Gelijk een vloet, dien ruim de teugel wort geviert,
| |
[pagina 92]
| |
Voorbyschiet, en zijn kracht voelt wijt en zijt verspreiden,
En kabbelt slechts, en kust de lippen van de weiden,
En hoe hy ruimer velt met zijne golven wint,
Hoe meerder hy allengs zijn' loop gesleten vint:
Maer zoo hy van een rots en steilte neêr moet bruizen,
En barsten door den mond en naeuwen hals der sluizen,
Dan zwelt zijn' moed, dan kraekt en davert al het strand;
Hy slokt en wentelt in zijn kolken akkerland
En stulpen, vee en hofgevaerten, schokt in 't rukken
En storten, rotsen en arduingebergte in stukken;
En wikt dan eerst te recht hoe ver zijn krachten gaen,
Zoo lang hy beeren vint die zijne drift weêrstaen.
Dus gaet het in 't gebiet. de grootste heerschappyen
Zijn allerzwakst te voet en in gevaer van glyen.
Geduurige onrust knaegt, gelijk een kanker, 't hart
Der staeten, in hun groote en ommeslag verwart.
Maer landen, die de vorst kan van zijn troon beheeren,
En net geëvenaert nae reik van zijn begeeren,
Staen onbeweeghelijk: een zelve liefde en zucht
Drijft boven, en verwekt een ongedwonge tucht.
Het zelve voordeel houd al 't lichaem aen elkander.
'T geen 't eene lid verheft, versterkt de kracht van 't ander.
En schoon van binnen zich een staetkrakkeel verheft,
Het wort gesust, eer hun een storm van buiten treft.
Al 't lichaem wort gequetst in 't minste van zijn leden.
Zoo zietmen stieren, die elkandre fel bestreden,
Den pais vernieuwen, en in eene maetschappy
Den wolf verwachten, die hen aengrimt van ter zy.
Maer rijken, aengegroeit uit allerlei gewesten,
Ga naar margenoot+ En door gewelt in 't juk geslagen, zien ten lesten
Hun dwingelanden het belang en voordeel af,
En vloeken, en ontvliên uit wraek hun yzren staf.
Maer dwongt gyme opentlijk in 't veld het hooft te bieden,
Wy zouden, hoe gering, u niet een stap ontvlieden.
| |
[pagina 93]
| |
Nu voegt geen oorlog, en te min daer 't Bruidsbanket
Dus openhartig en tot vreugd is opgezet.
Wy hadden allerliefst gezwegen op uw reeden,
Om 't gulden Feest, had dat mijn eer en staet geleeden.
De visschersknaepen, die voor menige een mijn vloed
Met booten ploegden, en gelukkig op dien voet,
Geen ander werreltdeel, als mijne plassen kenden,
Geen andre rijkdom als hun armoede en elenden,
Waerdeerden mogelijk, indien het graf zijn' mond
Ontsloot, en levend hen herstelde aen mijnen grond,
Hoe nieu, en in den loop des oorlogs onervaeren,
Mijn staet nu grootgenoeg om d'uwe t'evenaeren.
Maer schoon zy zwijgen, en het veen hun stem versmoort,
Al 't golvendom, hier meê vergadert, spreekt hun woort.Ga naar margenoot+
De vader Oceaen, noch Peleus met zijn Raeden,
En gy misschien zoud zelf mijn aenzien niet versmaeden.
Ook heeft mijn naem [hoe scherp gy met zijn kleinheit lacht]
't Waerachtig voorspook, en een teeken van mijn maght,
Die naederhant zoo wijt zijn takken uit zou spreien,
Als beide d'armen van de poolen hem geleien.
Hy is de sleutel, die het hemelsche besluit
En 't werreltsche geval elk opent en beduit.
Hy strekt een kort begrip, een stapel van de schatten,
Die zoo veel boeken en kronijken in zich vatten,
En wijst, als in een schets, het menschlijk leven aen.
De slinkerzijde is breet, en maklijk op te gaen.
Maer boven zit de straf alle ongetrouwe zielen,
Met bolpees, wroegingen en zweepen op de hielen.
Heel smal loopt d'andre kant nae boven, met gevaer,
En steiler in den top. al valt de heirbaen zwaer,
De loon zal rijkelijk den arbeit weêr verzoeten,
En leggen hen de kroon en lauwer voor de voeten,
Nu pronk met langer naem, en laet alleen aen my
De beeldespraek en 't merk der Pitagorische Y.
| |
[pagina 94]
| |
Ga naar margenoot+ Zoo lang hield d'aendacht al het zeedom opgetoogen.
Wanneer de Seine met ontsteke en dreigende oogen
Omloerende, gelijk een arend, die een vlught,
Van valken, dryvende en braveerende in de lucht,
Wenscht in te vliegen, en, verstrikt in twyffelingen,
Niet weet van waer hy best het leger zal bespringen,
Dat, in een ronde zich besluitende als een wal,
Aen allen kant hem bek en klaeuwen bieden zal,
Dus uitbarst, brullende en ontstelt, in grammen moede;
Begunstigt iemant noch die scherpe waterroede?
Kan d'Iber, van haer' slagh tot in het ingewand
Getroffen, noch het hooft ontkreuken in dees' stand?
[Ook was het zoo; hy scheen zigh heimlijk te verblijen,
Ik zagh 't door d'opening der zaeltapeetserijen,
En 't donkere gezicht der watergoden strak
Opheldren, toen het Y de Seine tegensprak]
En zal hy mijn gezach en kroonen vergelijken,
Met bannelingen en rebellen van zijn rijken?
Gelijk hy onlangs al dien aenhang van het Y
Heeft uitgekreten, voor behipt met muitery?
Lafhartige, onderwerp u wederom den Mooren.
Geef my den septer, die tot hooger drift gebooren,
Door mijn geluk en kracht van 't zegenrijk geweer,
De schenders dwingen zal te buigen voor hun heer.
Ga naar margenoot+ De deftige Iber, 't hooft met kroonen overladen,
Rees op in 't midden van zijn koninglijke raeden,
En koningen, die hem bedanken voor zijn leen.
Waer voert u d'overmaet van uwe driften heen?
Waer zien wy eens het eind van 't onrechtvaerdig wrokken,
Dus sprak hy, schuddende tot drywerf toe zijn lokken:
Nu vaer den Ygod vry in 't diamanten schilt;
Wy zien de schichten van uw hevigheit gespilt,
En mogelijk den vloek en dat ontaert braveeren
Met meer schandael noch tot uw zelven wederkeeren.
| |
[pagina 95]
| |
Heeft d'oude wrok my in het oorlogsavontuur
Gewikkelt met dien god, voorwaer het stond my duur.
Holp onze vyandschap het hevig bloet aen 't kooken,
En heeftmen vier en vlam aen wederzy gesproken,
't Is al door 't oorloghsvier gezuivert en verteert.
Wy hebben hem als vry, en wettig vorst geëert.
Wy braken zelf de staf en krijgsroê voor zijn voeten,
Noch weigeren hem noit als een' Monarch te groeten:
En wijken niet een' voet van 't oude vreêverbond.
Zie toe. gy zeilt op hem uw rijxhulk in den grond.
En nu gy 't alles wenscht in uwen klaeu te grijpen,Ga naar margenoot+
Ziet licht de laegerwal 't gespannen zeil aen 't gijpen.
Maer wenscht gy 't Y gezagh te bonzen uit den troon,
Waerom my onverwacht gevlogen in de kroon?
En al het godendom, ten bruiloftdisch gezeeten;
Dus van ter zijden meê getaistert en verbeeten?
Mijn laf heit zeker brak den vyand bitter op,
Toen Agars slaefsch gebroet zich met bebloeden kop
Ter vlugt begaf, en ikGa naar voetnoot* mijn maghtigste gewesten
Zagh op een sprong gevaegt van Mooriaensche pesten,
By hondertduizenden, te vier en zwaerde ontzeit,
Ten trotsen wraek van mijn gehoonde Majesteit.
Gae, zie in Barbarye, en haere plondersteden,
Hoe moedig ik dat vier gebrant heb uit mijn leden,
En denk, hoe lang gy zelf, versuft in slaverny,
Den Teems hebt ingeruimt uw troon en heerschappy.
De groote Seine riep: my zult gy niet vervaeren,Ga naar margenoot+
Al stoftge op 't vlugten van vertwijffelde Barbaren,
Griffoenen dol op roof, ontaert van reght en eer.
Indien ik u zoo lang had onder mijn geweer
Gedwongen, en mijn' stam gewortelt in uw landen,
Gy laegt noch vast gedrukt, geknevelt in mijn banden;
| |
[pagina 96]
| |
En 't Y, met zijne borst gedoken in het riet
En brak moerasch, verhief zoo hoog de horens niet.
Hy zou zijn scheepvaert zien met zijne kolk bepaelen,
En 't Zuiderzeerak 't verst' daer zijne booten dwaelen.
Ga naar margenoot+ Al voelde ik van uw juk mijn schouders ingedrukt,
Noch zagh ik uwen wensch, sprak d' Iber, niet gelukt;
Zoo langh de Siciljaen ons met zijnGa naar voetnoot* Avondzangen
Het hart verquikt, en u by d' ooren weet te vangen.
Zoo lang de Denre en Leie, als 't moedige genet,
Onechten band versmaede, en trots en onverzet,
Durf achteruitslaen; maekt zich zelf een veilig open,
En werpt de vremden af, die hem met spooren noopen.
De Loire wringt deGa naar voetnoota Scharp' geen halfter in de mond,
En 't schelde slaept gerust op 't bassen van zijn'Ga naar voetnootb Hont.
Maer schoon die wachter in zijn' droom wiert overrompelt:
De Scharp' gemuilband, en in zijne kruik gedompelt,
Ik zag hen beide weêr ontworstelt uw gewelt,
De banden afgescheurt, de kluisteraers gevelt,
En d' oude Waterdogge aen 't balken, rijten, breeken,
Op d' erfgeweldenaers met winst de schaden wreeken.
Ga naar margenoot+ Jae wreek u, schreeut de Seine, en stijgt van zijnen stoel
En grijpt, voortbarstende en opstuivende in 't gewoel
Der goden, 't storten en rinkinken van de bancken
En kristalynen, daer geweer en bekers wancken,
Den Iber, eer hy zich kan redden aen den disch,
Ga naar margenoot+ By zijnen mantel, sleept en sleurt hem, en gewis
Het koninglijke kleet was in dien storm geschonden;
Had zich de Belt en 't Y en Teemsgod niet verbonden,
Den overweldigden, aen allen kant benart,
En in zijn eigen pracht en breed gewaed verwart,
| |
[pagina 97]
| |
Voor snellen overval te redden naer de wetten,
En moedig 't alles tot zijn welvaert op te zetten.Ga naar margenoot+
Zy stonden nu geschaert om in te vliegen. al
Het hof rees overende in dit verwart geval.
De grijze Triton, in 't voorbygaen aengestooten,
Quam dronken uit den slaep en struiklende opgeschoten.
De brongodinnen met het waterjofferdom
Bestorven, horens en schalmeien wierden stom.
Het feestrumoer verdooft de waterorgelkeelen;
Zelf Thetys wanhoopt door haer beê dees scheur te heelen:
De Tiber, Ganges, Po en Indus zien het aen,
Met d'Arno, Nijl en Rijn, in dit gedruis begaen.
Zy slaen een' ronden ring, en al de stroomelingen
Zijn bezigh om hun haet en gramschap te bedwingen.
Wanneer de Seine, in zijn oploopentheit verzet,
Van zelf den purpren rok liet slippen, en belet
In zijnen aenslagh, deisde, en liet den god bedaeren,
Die, hoe zorgvuldig om zijn' tabbert te bewaeren,
Noch zagh een groote scheur gereeten in het kleet,
En d'eene slip gekort. nu stont hy op; gereet
Dien onverwachten hoon te wreeken, en in 't vechten
Met bloet te zegelen de hantvest, en zijn rechten.
Als d'Oppervost van zeen en vloeden, op zijn' stoel
En hooge Bruilofttroon, bespieglende al 't gewoel,
't Ontzaghlijk hooft begon te schudden, en een teken
Met zijnen drietant gaf, om hem te hooren spreeken.
Een oogenblik sloot al het godendom den mond.
Gelijk een biezwarm, in een' frisschen morgenstont
Na tijm en majolein ten korven uitgestreeken,
Indien een vlaeg van twist den kam komt op te steeken,
De honigrenteniers en vorsten ondereen
Krioelen, brommen en hun weêrparty vertreên,
Zoo zigh de koning mengt in 't heir der twistelingen
Strax zwigt, en yder poogt zijn gramschap te bedwingen.
| |
[pagina 98]
| |
Ga naar margenoot+ Gy vorsten, zeght hy, wat verwoetheit schent u aen,
Om tegens mijn gebied dus reukloos op te staen?
Is dit een bruiloftsgalm? hoe? helpt, hier onder 't rollen
Des appels, Eris weêr het godendom aen 't hollen?
Wie heeft de harten dus vervreemt en afgekeert?
Heb ik met hooger gonst den vorst van 't Y geëert,
't Was om zijn waerdigheit, en op des Bruids behaegen.
Maer eindelik, wie heeft my reden af te vraegen,
En zoo ontijdig, hem, op ons gebodt gereet,
Gelijk een onderdaen die zijne plichten weet,
Op 't lijf te vallen, en de goden te beroeren.
Wy weten best wat elk in zijnen schild zou voeren,
Indien het oorlogsveld, de Koningen, gekant
In 't harnasch, strijden zagh voor hun gebiet en stant.
Maer hoe het zy, en wie de zege zou bevechten;
Met bitter smaelen valt vooral niet uit te rechten.
Ga naar margenoot+ Ik ken den Ygod voor een' stroom van maght en moet.
Hy toont my grooter zucht als eenig ander vloed,
En volgt ons even trou aen alle zeen en stranden.
Dan daer de Noordpool prat mijn golven slaet in banden,
De groote Noordbeer met zijn' klaeu en dwarsch gezicht
Het zonnepaerd verbaest, tot dat het hijgend zwicht,
En weigert lang uit schrik die heirbaen op te rennen.
Dan daer de zuidewint den regen met zijn pennen
Vooruitjaeght, en van verre al d'aerde op 't aenschijn spreit.
Nu daer Apollo my zijn eerste heerlikheit,
En 't uitgerust gespan, vast briesschende en te vreden;
In 't oosten toont, eer hy ter kim komt uitgereden:
En daer ik hem, vermoeit van zijne daghvaert, troost
Met koel kristal, en blusch de fakkel die hem roost
En blaekert, en noch snerkt en sparkelt in de baren.
Geen stroom komt zoo getrou door mijne rijken vaeren,
Hoe ver gelegen, en van wat gestarnt bestraelt.
Dat weet gy vlieten, die zijn kielen blijde onthaelt,
| |
[pagina 99]
| |
En zaeght den rijkdom en kleinoodjen uwer strandenGa naar margenoot+
Beschimmelt en bewelt, begraeven in uw zanden;
Indien niet d'Ystroom zelfs u aenpreste, en met lust
Zijn schatten ruilde, en d'uwe af haelde aen zijne kust.
De breede Maes, de fiere en trosse stroomen,
Wier opgezwollen moet wy zelve naulijx toomen,
Zijne eigen broeders, aen een zelve borst gezoogt,
Door zijne aenzienlijkheit en rijkdom meest verhoogt,
Volmaeken met hun plas en ruime waterkreken,
De groote en 't water, 't geen den Ystroom schijnt t'ontbreeken;
Gelijk zijn schat dien dienst weêr rijkelijk vergeld.
Maer zelve hebben wy hem pael noch eind gestelt,
Hem rustig vryheit en volkomen maght gegeven,
Om in mijn' boezem met zijn golven door te streeven;
En uit ons eigen rijk twee kamers toegestaen,
Om al zijn schatten in te sluiten, en t'ontlaên:
Het ruime Tessel, vry van haveplonderaeren,
En 't Vlie, met dubblen monde inzwelgende onze baren.
Gae. blaf nu weder. stel mijn Majesteit de wet,
Als ik dien vorst, nae zijn verdienste aen tafel zet.
Elk houde zich voortaen gerust en ingetogen:
Want hoe gy triomfeert en steunt op uw vermogen,
Elk strijkt de vlag voor my, die u gebiê het vierGa naar margenoot+
Der twist te dooven. gaet; roept weêr de joffers hier.
Zy zullen met muzyk en weelderige speelen
't Vervaerlijk onweêr der verbeeten harten streelen,
En sluiten 't feestkrakkeel met een gewenschte vreê.
Elk geef zich vrolijk en gehoorzaem op zijn stee.
Einde van het derde Boek. |
|