Gedichten. Deel 1

(1685)–Joannis Antonides van der Goes– rechtenstatus

bron

Joannis Antonides van der Goes, Gedichten. Deel 1 (ed. Anthony Jansen). Jan Rieuwertsz. / Pieter Arentsz. / Albert Magnus, Amsterdam 1685

codering

DBNL-TEI 1

Wijze van coderen: standaard

dbnl-nr anto001gedi04_01

logboek

- 2017-10-03 NdG colofon toegevoegd

verantwoording

gebruikt exemplaar

exemplaar Universiteitsbibliotheek Utrecht, signatuur: Moltzer 7 E 22

algemene opmerkingen

Dit bestand biedt, behoudens een aantal hierna te noemen ingrepen, een diplomatische weergave van Gedichten. Deel 1 van Joannis Antonides van der Goes, in een editie van Anthony Jansen uit 1685. Het oorspronkelijke werk dateert uit 1671.

redactionele ingrepen

Bij de omzetting van de gebruikte bron naar deze publicatie in de dbnl is een aantal delen van de tekst niet overgenomen. Hieronder volgen de tekstgedeelten die wel in het origineel voorkomen maar hier uit de lopende tekst zijn weggelaten. Ook de blanco pagina's (II, XXXII, XXXIV, LXIV, t. o. 33, t. o. 69, t. o. 101) zijn niet opgenomen in de lopende tekst.

[pagina I]

GEDICHTEN,

VAN

J. Antonides,

vander GOES.

t'AMSTERDAM,

By Jan Rieuwertsz., Pieter Arentsz., en Albert Magnus, Boekverkoopers, 1685.

[pagina XXIX]

INHOUD

VAN 'T EERSTE DEEL.

De Ystroom, in vier boeken begreepen. 1 &c.

HET TWEEDE DEEL.

Zeetriomf der Veneetianen.	1
Op den Oorlog met Engeland.	4
Aen den Hollandschen Leeuw.	5
De Teems in brand.	6
Op de goude koppen, vereert &c.	9
Belloone aan Band.	12
Nederlaeg der Turken.	33
Zeetriomf, in zomermaent 1673.	35
Oorsprong van 's Lands ongevallen.	36
Nederlandsche Zeetriomf.	40
Darde Zeetriomf.	42
Op de Vrede tusschen Vrankryk &c.	45
Bruiloftsgedichten.	49
Verjaergedichten.	129

[pagina XXX]

Lofdichten.	142
Lyk- en Grafdichten.	165
Mengeldicht.	205
Op afbeeldingen.	273
Vertalingen.	281
Trazil of overrompelt Sina, Treurspel.	1 &c.

Waer by gevoegt

Het Leven des Dichters, met verscheide Lyk- en Grafdichten op des zelfs overlyden.

[pagina 139]

BLAD-WYSER

Van

DEN YSTROOM.

HET EERSTE BOEK.

Inleidinge en voornemen des dichters.	1
Stoffe van dit werk.
Aenroeping.
d'Ykant wort eerst beschreven.	2
't Blaeuhooft.
De Zandhoek.
't Reaelen Eiland.
Bikkers Eiland.
Aenspraek aen 't Y.	3
Beschryving van de Houttuin.
De nieuwe vischmarkt.	4
De Haringpakkers tooren.	5
Pleeg de Kruistooren te heeten.
De Haringpakkery.	6
De nieuwe brug, het gewoel en nieuwicheden op de zelve.
Verhael van Kandië.	9
Hoe vreemt een der oude visschers opzien.	10
En wat hy oordeelen zoude van zulk een menigte van scheepen.
De Faem woont op de Nieuwe brug.	11
Geschil tusschen den Y en Amstelgod,
Hun oorlog en Krijgsrusting.	12
Wert door Neptuin gestuit.
De Schreiershoek en tooren.	13
Waer van die naem zijn oorsprong heeft.
Het Nieuw Eiland, zoo schielijk volboud, als Theben.
Door het speelen van Amfiom.	14
Eerbiedigheit van 't water voor den Admirael de Ruiter.
't Westindisch huis.	16
Heeft een' eeuwigen naem verdient.
De Nieuwe graft.	17
Het werkhuis, gemeenlijk het willige Rasphuis genaemt.
Kattenburg.	18
Wort (gelijk men voorgeeft) genaemt na de Katten.
Het Magazijn.	19
Het dak is bedekt met water, om in nood van brant dat te laten afschieten:	21
In de gevels zijn watergoden gehouwen.
Het Nieu Magazijn.	22
De Scheepstimmerwerf.
Het bouwen van scheepen.	23
De Smits.	25
De Scheepstuin en 't gewoel in de zelve.
Het Magazijn van d'Oostindische Maetschappy,	26
Overwint het Oostershuis tot Antwerpen, dat zijne vensters met de dagen van het jaer bepaelt.
De Indiaense stroomgoden zijn hier over verwondert,	27
En de baren van het Y,
Die van den Zuiderzeegod begraeut worden over hun traegheit.
De maght en rijkdom van Amsterdam hier uit af te meeten.	28
De Lijnbaenen.
De Lijndraeiers gelijken de huichelaers.	29
Die worden hier beschreven.
De muur van Amsterdam.	30
De Stad magh zich op haeren muur beter, als Sina op haeren ringmuur verlaeten.	31

[pagina 140]

HET TWEEDE BOEK.

DE dichter begeeft zich op het Y.	33
Aenspraek aen den Koning der winden.
Droef heit van den Ystroomgod over het verdrinken van den Boheemschen Erfprins in zijn' vloet.	34
Troost voor den zeeman en verdediging der zeevaert.
Oorsprong der zelve.	36
Wiert eertijts uit behoefticheit gebruikt, nu uit weelde, en om schatten te vergaederen.
Reize nae Nova Zembla van Heemskerk.
't Gekrioel en leeven op het Y.	37
Vaert naer 't Oosten, en Sina.	38
Vaert nae Amerika, en de Goudkust:	39
Vergeefs van de natuur met zoo wijd een zee van Europa afgescheiden.
De geest van den Mexikaenschen Keizer Atabaliba waert daer noch.	40
Hy spreekt onze matroozen aen,
En wort getroost door de nederlaeg der Spaenschen.	42
Schatten der Oostindische Maetschappy in Indien.	44
De Kormandelsche kust geeft Suiker en Elpenbeen.
De Malabaersche de zwarte, witte, en lange Peper.	45.
Kochin geeft Gember en Paerlen.
Bisnager en Indostan,
Katoenen.	46
Bengale zijde, Diamanten, en ander kostelijk gesteente, ook Salpeter.
Borneo geeft Kamferen, Agarikus.
Sumatre den Benzoiïn; Paradijshout, Bezöar.	48
en Tamarinden.	49
De dichter spreekt van Galiga, Kanneel, Kassie, Myrabolaenen,
En Sandelhout.
Oorzaek waer door het is root geworden.
De Saters vermommen hier mede hun aengezichten.	50
d'Uitheemsche kruideryen krijgen haar waerdy uit onze weelde.
De Indiaenfche handel verspreit zich.	51
Van Japan, tot het Roode meer, en in Persien.	52
De Oorlogh tegen den grooten Makasser.
Te rug reize naer het Y,
Langs verscheide kusten.	35
Beschryving van de Zandzee, en 't gebergte van Atlas.	54
De dichter ziet Algiers,
En Kandïen.	55
Komt weder op het Y,	56
En in het Jaght.
Ziet de menigte van schepen, en daer onder de Guineesvaerders.	57
Die nae de Levant zeilen, en
De Groenlandsvaerders.	58
Waerschijnlijkheit waerom Venus uit zee geboren is.
Beschryving van den brandenden berg Hekla op Yslant.
De Houtvloot komt op 't Y aenzeilen.	59
d'Oostzee, eertijts de geessel van Europe	60
En inzonderheit van Italien;	61
Voorziet ons nu gewilligh met koopmanschappen.
Zweeden zend koper en honig.
Deenmarken ossen.
Pruissen koren en barnsteen.	62
Gebruik van de zelve.
Beschryving van een geambertlijk door den Heer Kerkring.	63
Poolen geeft overvloet van graenen;
Die echter wijken voor de Zuidbevelandsche in Zeeland.	64
De Spaensvaerders brengen Citroenen en Oranjen, meede, ook rozynen.	65
Uit Vrankrijk haelen onze vlooten Wijn, Zout, en Kastanjen,	66
Gelijk ook de Fransche wulpsheit.
Engelant geeft mee zijn waeren.
Besluit van dit boek.	67

[pagina 141]

HET DERDE BOEK.

DE dichter vertelt wat hem in zee bejegende;	69
Komt in het Hof des Ygods,	70
Ziet de Joffers en leert hare naemen.
Aenspraek aen de begunstigers van dit werk.	71
Beschryving van het hof des Ystroomgods.
Nijd der watergoden over de kostelijkheit van 't gebouw.	72
't Paleis is doorgaens versiert met beeldwerk en Schilderyen van Scyle &c.
Al het hofgezin vertrekt naer het paleis des Zeemonarchs.	73
De dichter vertrekt meede om te zien de gulde bruiloft van Peleus en Thetys.
Beschryving van het Zeehof.	74
Ovidius, door Proteus misleit, beschrijft het huwlijk van Thetys andes als wy.
De dichter verhaelt den Oorsprong der Gulde Bruiloft.	75
Thetys wort gescheiden van Triton haeren gemael, en aen Peleus gehuwlijkt;	77
Welke echt zy jaerlijks met een Gulde bruiloft viert.
De watergoden verschynen ter feeste,
En voor eerste de Tyber.
d'Arno, Eridaen of Po:	78
d'Indus,	79
De Ganges,	80
De Nijl,	81
De Donau en Rijn, de Seine, de Teems,
d'Iber en meer andere:	82
Eindelijk komt ook Thetys ter bruiloftzaele ingetreden, en wort van Peleus ondersteunt.	83
d'Ygod word boven andere Stroomgoden aen tafel geschikt, waer over die hem benyden.
De Tritons, Najaeden en d'andere Zeevorstinnen, vermaeken de Feestgenoden met gezangen en dansten.
De Hofpoeet Proteus, om het Bruiloftdicht gebeden.	84
Leest het ten verzoeke der goden.	85
Inhoud van 't zelve.
De wrok tegen den Ygod begint uit te barsten.	86
De Seine vaert heftig uit, en schelt hem voor oneedel, roemt op zijn eigen geslacht en grootheit, en verkleint den Ystroom.	87
De God des Ystrooms opstaende om zich te verantwoorden, wert belet.
De Seine vaert voort, en zegt dat hy al zijn maght de Zuiderzee heeft dank te weten.
Hy stelt zich verre boven het Y,	88
En spot met de kleinheit van zijnen naem.
De hooftoorzaek van 't krakkeel tusschen de Seine en Ygod,
De Ygod verdadigt zich.	89
Verschoont by Thetis deze ontijdige verantwoording, en stelt zijne macht in top, zelfs uit achting van de Seine.
Hy toont dat hy in adel en afkoomst niet hoeft te zwichten.	90
En altijt van de stroomgoden voor een Vorst erkent is geworden.
Ook bewijst hy dat de grootheit en macht alleen bestaet in vergenoegen.	91
Hy zegt hem niet te zullen wijken zoo 't op een daedelijkheit quam,	92
En gelooft dat hy in die gelegentheit zelf niet zonder vreeze zoude zijn.	93
Zijn naem in de Y van Pitagoras.
De Seine valt hier op den Iber aen.	94
De Iber antwoort de Seine, en dreigt hem met het vermogen aen het Y.	95
De Seine vaert weder uit.
De Iber antwoort.	96
De Seine scheurt den Iber een slip van den mantel Verbaestheit der goden.	97
Neptuin stilt den oproer,	98
En spreekt tot voordeel van den Ygod: toont dat het stroomendom in hem is gehouden,	99
En gebiet elk wederom aen te zitten.

[pagina 142]

HET VIERDE BOEK.

DE Dichter bespiegelt uit Waterlant de Amsterdamsche hooftgebouwen.	101
Beschrijving van Sardam,	102
De Zaen, en de bleekeryen van Oost en Westzaenen.	103
Aenspraek aen de Zaen.
Verschooning over deze uitweiding.	104
Beschryving van den Ystroom.
De Ystroomgod wort van het Sparen begroet,	106
En herdenkt de dapperheit der Haerlemmeren voor Damiaten.
Haerlem is vermaert door de vinding der drukkonst, de lof der zelve.
Door de Heeren Blaeuwen in top gevoert.	107
Het Y ziet ook het huis ter hart en de Waterlandsche dorpen,
En aen den zuiderzeekant Edam en Hooren;
Ook het Huis te Muiden, vermaert door Graef Floris, en den Drost P: C. Hooft:	108
Tegenwoordig door den Drost Vlooswijk.
Verschyning van een Meermin by 't huis te Minden.	109
Gezang van de Meermin:	110
Zy spelt den Ystroom een' eeuwigen lof.
Amsterdam strekt een wijk voor onderdrukten en vreemdelingen.	111
Breit haer Paelen uit door de scheepvaert,
Licht de gewetendwang de voet,	112
Hard het uit ter zee tegen Spanje, Portugal en Engelant.	113
Beschryving van een zeeslach, en den oorlog in de Zont.	114
Wat de Stad moet uitstaen te lande.	115
't Land, als een Andromeda gebonden,
Word door de Staeten en Prinsen van Oranje gereddert.	116
Wreetheit van den Hartogh van Alba
Einde van het gezangh.
De dapperheid van een' Vrybuiter 't Hoen.	118
Lof van Bossu en laster.
d'Ygod stelt den Zuiderzeegod 's lands noot voor oogen.	120
Verhael van de Noordhollandsche vloot die in 't ys bezet, weêr schielijk ontkomt.	121
De vryheit is 't Palladium van Amsterdam.	123
d'Amsterdammers steken den bezem op de mast. Veneedje trout de zee.	124
't Y en Amsterdam, versiere elkandre.	125
Menighte van afvaerende en aenkomende reizeren.	126
't Vermaek op het Y met Jachten.
Vryaedje op den Ystroom.	127
Wintervermaek op het Y, met sleeden en schaetsen.	128
Bequame reede voor de schepen op het Y.
Waer de schuuring en diepte van daen komt.	129
Verscheide stroomen, met het Y vergeleken, vallen te light.
Beschryving van het Hok, daer de oorlogsschepen in leggen.	132
Oorzaek van 't overvloeien des Ystrooms.	135
Edam wiert eertijts Ydam genaemt.	136
Het Y geeft een sterkte aen de Stad.
Al de nabuursteden eeren Amsterdam.	137
Het Y, en Amsterdam hebben alleen hun welvaert de goede Regeringe te danken.
Besluit van dit werk.	138

Vorige Volgende