Beschryvinge ende lof der stad Haerlem in Holland
(1628)–Samuel Ampzing–
Auteursrechtvrij
[pagina 425]
| |
Bewijs, dat Willeboort de Papistische Antichristische Lere, so die nu tegenwoordig bedorven ende ingebroken is, ende onder anderen den Beelden-dienst, inde Kerken van Holland, ende elders, niet geplant nochte opgerecht en heeft.Inden tijd van Willeboort, ontrent de sevenste eeuwe na de geboorte Ga naar margenoot+ onses Heren, en was de Roomsche Bischop noch so veel meesters niet, ook en waren de meeste ende voornaemste grouwelen des Antichrists noch niet geboren, ofte noch niet bekend, nochte aengenomen. Bonifacius iii. was nu wel inden jare 607. door den moorderschen Keyser Phokas een opperste Bischop van Christenrijk, op sijn versoek ende aengehouden, ende schandelijke pluymstrijkerije van sijnen voorsaet Gregorius by gemelden moordenaer, gemaekt, ende geworden: maer hy en heefter langen tijd by de Kerken so noch niet wel mede doorgekonnen, voor dat hy door listigheyd, ende geweld, ende anderzins, de wereldlijke magt sijnde ontwaszen, doorgebroken, ende beyde de wereldlijke ende kerkelijke, beyde de Keyseren ende Bischoppen op't hoofd gaen sitten is, ontrent het jaer 850. De Paepsche Misze die 'troer van't Pauselijke schip is, ende de grootste Ga naar margenoot+ afgoderije der wereld, daer van een Sacrament een Sacrificie ofte offerhande gemaekt, ende een stuck broods voor God bekend, ende aengebeden, ende ook opgegeten, opgesloten, ende omgedragen word, is tot een eygentlijk ende daedlijk soenoffer voor levenden ende doden voor het jaer 1200. niet aengenomen, ende is ook selfs Lombardus Lib. 4. Dict. 12. onbekend, ende verschild van de offerhande der ouden so veel als wit ende swart, so veel als hemel ende aerde. De Transubstantiatie ofte wesentlijke veranderinge van brood ende Ga naar margenoot+ wijn in het lichaem ende bloed des Heren is voor 'tjaer 800. niet geweten. De Kanon van de Misze is wel ontrent 900. jaeren van de Transubstantiatie Ga naar margenoot+ niet verstaen. De Ouden hebben ook ten minsten 1000. jaeren de VVoorden des Ga naar margenoot+ Avondmaels figuerlijk, naer de wijse der Sacramenten, uytgeleyd. De Transubstantiatie en was noch ten tijde van Lombardus Lib. 4. Dict. ii. ontrent het jaer 1145. voor een Artykel des geloofs niet besloten, Ga naar margenoot+ nochte aengenomen. Innocentius iii. heeft in den jare 1215. den name van Transubstantiatie Ga naar margenoot+ bevestigd. Noch verschillen niettemin de geleerdste Scholastijken na sijnen Ga naar margenoot+ tijd so inde sake, als in de maniere der uytlegginge, wat het woordeken (Hoc) beteykend. | |
[pagina 426]
| |
Ga naar margenoot+De scheydinge ende scheuringe van de Sacramentische waerteykenen brood ende wijn in den Avondmaele des Heren, in grouwelijker schendinge van des Heren ordinantie in desen, is ontrent het jaer 1200. eerst bekend, ende evenwel niet opentlijk aengenomen voor dat het in den jare 1414. in het Concilie van Constans is besloten. Micrologus anno 1080. Lombardus anno 1150. Thomas anno 1260. ende anderen, spreken't tegens. Ga naar margenoot+Honorius iii. heeft de aenbiddinge van het Sacrament eerst ingesteld inden jare 1220. Ga naar margenoot+Vrbanus heefter daer na eenen Heyligen Sacraments-dag by verordineerd. Ga naar margenoot+De privaete Miszen der Mis-priesteren sonder communicanten sijn voor 800. jaeren niet gevonden. Ga naar margenoot+De Gods-dienst in Latijnsche ofte onbekende tale is voor dien tijd ook onbekend. Ga naar margenoot+Paschasius de Coenâ bekend by sijnen tijd ontrent het jaer 900. niet meer dan twee Sacramenten, den H. Doop, ende het lichaem ende bloed Ga naar margenoot+ des Heren, dat is het H. Avondmael. Het getal van seven Sacramenten eygentlij genomen is voor het 1000. jaer niet geboren. Ga naar margenoot+De dadelijke genietinge der genade Gods door de Sacramenten ex opere operato, dat is uyt het gewrochte werk, ofte der daed des dienaers, ofte des elements uyt sich selven, is een verdichtzel der Scholastijken na 1200. jaeren. Ga naar margenoot+De noodwendigheyd van de goede intentie ofte meyninge des dienaers tot de wettelijkheyd der Sacramenten is vande Scholastijken mede eerst versiert. Ende hoe konnen hier de Papisten inde Misze de afgoderije ontgaen? also niemand van de intentie des mis-pape kan versekerd wesen: so dat sy meynen sullen God aen te bidden, ende het sal, by faute van den Pape, selfs naer hunne lere, maer brood wesen. Ga naar margenoot+De Penitentie is van Lombardus een Sacrament gemaekt. Ga naar margenoot+Van de noodzakelijkheyd van de Paepsche Oorbiechte is maer eerst eene algemeyne wet gegeven in't Concilie van Lateran onder Innocentius iii. als de Vaders van 'tConcilie van Trenten selfs in den viii. Kanon bekennen. Ga naar margenoot+Met de Orden-dienst, Houwelijk, &c. ist niet beter gesteld, daer de Scholastijken ende Kanonisten selfs over twisten, ende niet eens in en sijn. Ga naar margenoot+De Aflaets-brieven van den Roomschen Paus tot vergevinge der schuld der tijdlijke straffe door toeeygeninge van Christus ende der Heyligen verdiensten, sijn eerst na 1000. jaeren opgekomen. Ga naar margenoot+De Iubel-bullen sijn ontrent het 1300. jaer doorgebroken. Ga naar margenoot+Het Houwelijks-verbod aende Geestelijken heeft maer eerst ontrent het jaer 1070. over al plaetze gegrepen, sijnde gemelde conscientie-strick te voren hier en daer alleen in gevoerd, ende dat niet sonder groote | |
[pagina 427]
| |
tegenspertelinge. In Engeland, van waer Willeboort hier is gekomen, ist houwelijk voor 1100. jaer den Geestelijken niet verboden geweest. Siet van het opkomen van alle dese Pauselijke nieuwicheden Guilj, Perkinsus in sijn Problema de Romanae fidei ementito Catholicismo, ofte verhandelinge van't vermeynde Katholijkdom van het Roomsche Gelove: alwaer wy met-enen den ydelen ende valschen roem der Pausgesinden van de oudheyd hunner Roomsche Religie konnen sien, ende tasten. Alle dese, ende diergelijke nieuwicheden, te lang om te verhalen, sijn na Willeboorts dood eerst opgekomen: so en kan hyse dan in de Hollandsche Kerken niet ingevoerd hebben. De afgodische Beelden-dienst en kan hier ook van hem niet aengesteld Ga naar margenoot+ wesen, om dese redenen: want behalven dat de Afgoderije des Pausdoms by sijnen tijd noch niet bevestigd, nochte ook algemeyn en was, also die eerst in het Concilie van Niceen in den jare 788. (tegens het Concilie van Constantinopolen ontrent het jaer 755. onder Constantinus Copronymus van 330. Bischoppen gehouden, daer de beeldendienst afgeschaft ende verboden is) goed gekeurd ende besloten sijnde, Ga naar margenoot+ daer na de Kerken allenskens als eene gemeyne wet ende besluyt is opgedrongen geweest: So hebben ook Pipinus Crassus, die VVilleboort de hand magtig geboden, ende sijnen arbeyd hooglijk bevorderd ende gehanthaeft heeft, met sijnen sone Karolus Martellus, beneffens Pipinus Brevis, ende insonderheyd Karolus Magnus, achtervolgens, den Beelden-dienst met aller magt tegengestaen, ende als helden bevochten, ende uyt de palen van hun gebied geweerd, ende gehouden: gelijk dan ook Karolus Magnus ontrent het jaer 800. een Synode tot Frankfort Ga naar margenoot+ van alle sijne landen onder sijn opsicht ende beleyd heeft doen beroepen alwaer hy selfs ende ook de Gesanten van Romen sijn tegenwoordig geweest, welke Synode het tweede Concilie van Niceen als kettersch veroordeeld, ende den Beelden-dienst veworpen, ende afgesteld heeft, welker handelinge tegens de afgoderije ende beelden-dienst onder den naem van Karolus Magnus daer na opentlijk voor alle de wereld is in't licht gegeven. Besluyte daerom dit stuckxken mede, dat gemelde godsalige Ga naar margenoot+ Heren, ende vijanden van de Roomsche afgoderije, die doe vast meer en meer uytgebroed werde, den beelden-dienst de rugge niet gestijfd en hebben, nochte Willeboort toegelaten, of hy schoon selfs al gewild hadde, de selve in dese landen in't minste in te voeren: ende dat oversulkx het tegendeel van de Papisten met geen schijn van waerheyd en kan gedreven nochte staende gehouden worden. So dat wy daer uyt ook klaerlijk sien konnen dat boven-gemelde Paters van Braband ons tegens reden vragen, waerom wy van de lere van Willeboort sijn afgeweken: daer wy hen vragen mosten, waerom sy daer niet by gebleven en sijn, maer de selve van tijd tot tijd van langer hand al meer | |
[pagina 428]
| |
ende meer vervalscht, ende bedorven hebben? Ende of schoon Willeboort hier ofte daer, uyt menschelijke swackheyd, ende verdorvenheyd der tijden, inde Christelijke Lere mogt gefeyld hebben, als ongetwyfeld ook ten dele is geschied, ia of hy ook so groven Papist ende afgoden-dienaer mogte geweest hebben, als de huydendaegsche Jesuwijten sijn, ende alhier niet dan Pauselijke superstitien in plaetze van de Christelijke Religie geplant hebben, als huyden de Jesuwijten in Indien ende elders doen, wat voordeel toch soude sulkx de Roomsche Kerke, ofte nadeel de Gereformeerde konnen geven: de wijle de uytbreydinge des Pausdoms de voordplantinge van het Antichristendom is, door veroude leugenen, die daer mede niet goed gemaekt en worden tot preiudicie ofte verkortinge vande goddelijke waerheyd? Also spreekt de Here Jesus Christus tot de Joodsche Phariseen ende Schriftgeleerden van sijnen tijd Matth. 23. 15. VVee u Schriftgeleerde, ende Phariseen, geveynsde! want gy omgaet see ende land, om eenen Ioden-genoot te maken, ende als hy't geworden is, so maekt gy hem eenen soon der hellen twemael meer dan gy sijt. Hoe magtig is daerna 'tRoomsch suerdeeg doorgebroken,
Als God d'ondankbaerheyd der wereld heeft gewroken,
Als Satan sijn geswerm en knechten heeft verweckt,
En met sijn mist en damp al 'tChristendom bedeckt!
En dat de Schrift betuygd van't Heydensch-wijs Athenen,
Die meer dan een'ge stad godvruchtig heeft geschenen,
En haeren grooten hoop der Goden heeft gevreesd,
Dat is van onse Stad by-ouds ook waer geweest.
Ga naar margenoot+Hoe swindig Klooster-volk heeft in die blinde dagen
In hunne meeste kragt alhier sich neergeslagen,
In alderleij fatzoen! Waer was hier eene Stad,
Die oyt meer Oorden-dienst, die oyt meer Kloosters had?
|
|