Beschryvinge ende lof der stad Haerlem in Holland
(1628)–Samuel Ampzing–
AuteursrechtvrijIn Effigiem Henrici Goltzij.
Idea magni spiritus atque ingenI,
Imago vera jam cadentis Goltzij,
Cui docta fasces turba pictorum suos
Submisit ultrò, quemque seu numen colit,
In hoc theatro laudis atque adoreae
Meruit videri: testis hinc Caducifer,
Hinc docta Pallas, & decentes Gratiae,
GoltzI caducum nomen esse non sinent,
Manuumque nexu gratioso vinculo
Spondent merenti posthumam famam viro.
T. Schrevelius.
Het beeld van eenen grooten geest,
Als oyt op aerden is geweest,
Het rechte wesen en gestalt
Van Goltzius die nu vervalt;
Voor wien de schilders-schaer sich buygd;
Van wien sy 'tmeeste lof betuygd,
Verdiend wel dat het op't toneel
Van eren kome, ende speel:
Gewis sijn hand so konstenrijk
Die maekt sijn naem onsterfelijk,
En die beloofd dien waerden man
Een roem die niet vergaen en kan.
| |
Aliud.
Excelsa virtus Goltzij, mensque ignea
Subnixa pennis fertur in coelum suis:
Sprevit caducum quidquid in terris nitet,
Auroque famam praetulit, pretio decus.
T. Schrevelius. | |
[pagina 365]
| |
'T Pinzeel van Goltz vermaerde hand
Verheft sijn konst, en groot verstand,
Hy heeft het blinkend goud veracht,
En sijne ere meer betracht.
[Hy sterf te Haerlem den 1. Jan. 1617. oud 59. jaeren.] Epitaphium.
Contemptor auri, laudis ingens helluo,
Lysippus arte, sculptor aeris Goltzius,
Situs hoc sub aere, & marmore inclusus jacet:
Sic aera vivum, sic loquuntur mortuum.
TH. SCREVELIVS.
GOLTZ, meerder vrund van eer, dan geld,
Voor alle schilders recht gesteld,
Ligt onder desen steen, en plaet:
Dus roemd hem 'tkoper vroeg, en laet.
Hier moet ik Mander nu sijn rechte plaetze geven,Ga naar margenoot+
Een vrund van Goltzius. Wat heeft hy ook geschreven!
Hy was een konstenaer, en schrijver, en poeet.
So heeft hy in de konst sijn ganschen tijd besteed.
Hier sij ook 'tsuyver stift van Zaenredam beleden.Ga naar margenoot+
Wat heeft hy vindingen van Goltzius gesneden,
En treffelijk gedaen! Hier word sijn roem ontluykt,
Dat Goltzius sijn hand en yser heeft gebruykt.
Hoe dapper meesterlijk kon Tybout glasen schrijven!Ga naar margenoot+
Sijn lof en roem moet hier in eeuwigheyd beklijven.
| |
[pagina 366]
| |
Ga naar margenoot+En wat heeft Kuszens hand in dese konst bestaen!
Ga naar margenoot+So sal de naem van Post ook nimmermeer vergaen.
Ga naar margenoot+En so ik Druyvensteyn hier mede wou verhalen,
Ik soude buyten 'twit en buyten 'tspoor niet dwalen.
Hy heeft in sijne jeugd die konst ook wel verstaen:
Maer heeft daer na daer van geen oef'ning meer gedaen.
Idem Ibid. Fol. 300. a. Noch is te Haerlem een Jongman Aert Ianszen Druyvensteyn, in landschap en beeldekens wel ervaren wesende, doch de konst maer by lust gebruykende. [Hy is in sijn leven Wethouder ende Burgemeester der Stad Haerlem geweest, ook Diaken ende Ouderling in Gods Gemeynte. Sterf den 5. Aug. 1627. Oud 50. jaeren.] Nu desen heeft de dood de ogen toe gesloten,
Nu dese heeft de dood beneen in't graf gestoten,
Die liggen in de rust, en in der aerden schoot:
En so is hunne hand en voorder konst gedood.
Nu kom ik tot die geen die tegenwoordig leven,
Nu moet ik onse Stad in hun haer ere geven.
Ga naar margenoot+Kornelis, 'kwil dat gy de voorste plaetz beslaet,
Een schilder met den naem, een schilder met der daed.
Idem Ibid. Fol. 292. ende 291. Doe de oude heerlijke Stad Haerlem de heele wereld was tot een wonderlijk schouspel, en een yders fabel oft vertellinge, doe sy den tijd van 31. weken 'tgroot en groulijk Spaensch geweld belegerd wesende heeft met swacke vesten en sterke gemoeden met der vuyst wederstaen: doe geluckter oft korts daer na, dat om bewaren en open houden een groot heerlijk huys op 'tSparen was ten besten gegeven aen Pieter Schilder, te weten Pieter de Soon van den langer Pier van Amsterdam, welken te deser oorsaek was 'tverweckende voorbeeld, en den eersten meester van Kornelis Korneliszen, geboren te Haerlem anno 1562. wiens ouder oft ouders om den krijg t'ontwijken hun elder onthielen. Dit was anno 1572. en 1573. doe Kornelis noch heel jong wesende tot de schilderkonst gansch genegen werd, siende binnens huys oefenen 'tgene daer nature hem toe geneygde: want hy al van te voren tot eenig deel der konst scheen verweckt te wesen, sittende dagen lang besig met mes oft ander reedschap, om van roode backsteenen enige beeldinge te snijden, oft houwen. Dus heeft Kornelis in onse konst sijn begin genomen by den jongen langen Pier, dat een uytnemende meester was in alle deelen onser konst, wel ervaren in sijne temperingen der verwen, en dergelijke, en heeft voordgebragt eenen die sijn meester eer lange jaeren meesterlijk overtrof: en gelijk oft de Schick-Goddinnen | |
[pagina 367]
| |
hebben wilden, werd noch jong wesende geheten Kornelis Schilder, welken toenaem hem erflijk toegevallen en bygebleven is, als des naems wel waerdig wesende, en in alle deelen der konst uytnemende. Doe hy 17. jaeren maer oud was, en een goed schilder is hy getrocken in Vrankrijk tot Rouan: doch is om de pest wille daer niet lang gebleven, maer is gekomen na het schilder-konst-geruchtig Antwerpen, alwaer hy hem socht te begeven by enige van den besten meesters: en aengesocht hebbende by Franz Poerbus, is eyndlijk gekomen by Jillis Coignet, by welken meester den tijd van een jaer hy hem heeft aengewend een soeter en vloeijender manier van schilderen, gelijk ik eenen doek heb gesien, die hy daer ten huyse, oft korts na sijn vertreck van daer, hadde gedaen, waer in quamen enige vroukens, seer vriendelijk gedaen, aerdig ende domlachtig verdreven, en verwrocht. Hy hadde daer ook gedaen eenen Pot met allerleij bloemen na 'tleven, doch (so den meester wou) met nou geen groenicheyd by: welke bloemen so wel en schilderachtig waren gedaen datze Coignet lange tijd by hem hiel, sonder te willen verkopen, om datze so uytnemende waren gehandeld. Doe Kornelis te Haerlem was gekomen, is hy kloekelijk inde konst voordgevaren: en heeft onder ander geleverd een Corporaelschap, oft Rot Schutters, na 'tleven geconterfeyt, op't Schutters hof, oft d'oude Doelen te Haerlem: dit was in't jaer 1583. doe ik te Haerlem eerst quam wonen, en was seer verwonderd hier sulken schilders te vinden. Dit is seer werklijk geordineerd, en alle de personen met den actien, hun conditien, oft geneygdheden uytgebeeld: die tot koopmanschap gewend waren slaen malkander in de hand: die gaern drinken hebben de kan oft 'tglas, en so voord yder in't sijn. Voord is dit werk in sijn geheel uytnemende: de tronien met goed gelijken sijn seer werklijk en vloeijende gedaen: klederen, handen, en anders, sijn ook desgelijkx uytnemende: so dat dit stuck by allen anderen aldaer sijn plaetz in waerden wel sal behouden. Hy heeft hem aengewend een vaste manier van schilderen, met een eygen seker wijse van strijken, daer hy tsindert altijd sonder verwiszelen, oft anders te versoeken, gestadig tot nochtoe is bygebleven. etc. Ondertuschen quam Kornelis sijn aenporrende nature grootlijkx te hulp met veel en vlijtig te teykenen na 'tleven, daer toe uytsoekende van de beste en schoonste roerende en levende antijksche beelden, die wy hier genoeg binnen lands hebben, als de gewiste en alderbeste studie die men vinden mag, als men so volkomen oordeel heeft het schoonste uyt het schoon te onderscheyden. So dat ik wel getuygen kan dat de konst Kornelis niet al slapende aen is gekomen: maer heeftze verkregen en betaeld met grooten arbeyd: en wie der meend anders aen te komen in sulke volkomenheyd, die sal hem ydeler hand en bedrogen vinden, niet hebbende ten lesten als de schaduwe der konst. etc. Vroeger is van hem gedaen een groote Kinder-dodinge, de wel- | |
[pagina 368]
| |
ke is te sien te Haerlem in't Prinzen-hof, waer aen komen deuren van Marten Heemskerk, welk is een uytnemend stuck. Hier sietmen veel gewoel van naekte kinder-doders, en den ernst der moeders hun kinderen te behouden: ook verscheyden carnatien van verscheyden ouderdommen, so van mannen, vrouwen, als dat teer jong vleesch der kinderen, en 'tveranderen door de dood inden uytgebloede lichaemen. Noch iszer eenen grooten Adam en Eva inde hoogte, boven een deur, en sijn beelden so groot als 'tleven seer heerlijk gedaen. Daer is ook ter selver plaetze in een kamer een groot stuck, een heel vack muers beslaende, wesende een Ga naar margenoot* Goden-Banket, oft bruyloft van Peleus en Thetis, daer den twist-appel door twedragt werd geworpen, en is een uytnemende konstig stuck, en aerdig van inventie. Na dese en meer andere heerlijke werken heeft Kornelis meer dan voor henen beginnen letten op het coloreren der naekten, daer hy nu wonderlijk in is veranderd, waer in te dien deele nu een groot merkelijk onderscheyd word gesien, gelijk sijn werken tegenwoordig by de voorleden gesteld wesende daedlijk tuygen. etc. Hy nu Anno 1604. wesende een man van 42. jaer, in't beste sijns levens, en noch stadig doende in de konste, laten wy hem in sijn stille bevallijke oefeninge geluckig voord varen.
Ga naar margenoot+En wat is Vroom een man in't maken van de schepen!
Wie heeft voor hem de konst oyt kloeker aengegrepen?
So is sijn naem vermaerd. En wat heeft Vroom een Soon!
Kornelis, sijt gy niet dijns Stads en Vaders kroon?
Dijn Broeder volgd ook vroom.
Idem Ibid. Fol. 287. ende 288. Vroom was geboren te Haerlem in't jaer 1566. Sijn Vader hiet Kornelis Henrickszen, was een Beeldsnijder, die hem begaf tot de konst van platelen oft porzeleynen te maken: ende also hy inde teyken-konst ervaren was, bragt wonder te wege van vreemde drinkvaten, daermen niet wist waer den mond aen stellen, en dergelijke versieringen, uytnemende in sijn dingen en koleuren wesende. Den Broeder, te weten Vrooms Oom Frederick Henrickszen was een tuytnemend beeld-snijder, hem wel verstaende in Geometrie, Architecture, en Perspective, en was in sijnen tijd boumeester der Stad Dantzick. Den Bestevaer van Vroom hiet Henrick Vroom, en was een uytgenomen steenhouwer, en beeld-snijder, so dat Vroom midden uyt de konst voordgekomen is. Sijn Moeder na den dood sijns Vaders hertroud wesende, veroorsaekte hem de hardigheyd des Stief-vaders sijn vroeg vertrecken, oft vervliegen uyt den warmen moederlijken broed-nest, waer door hy tot de konst, daer nature hem toe aen dreef, geluckelijk is gekomen. Nu Vroom alre vaerdig in het plateel-schilderen, waer toe hem de | |
[pagina 369]
| |
Stiefvader vast hadde gedwongen, en sijnen lust verder streckende tot schilderen, hem vindende uyt sijns Vaders huys, versocht hier en daer by meesters te komen, dickwils hem generende met plateelschilderen, gelijk als dat ter nood de toevlugt was, hebbende altijd den sin scheepkens te maken, so op de plateelkens, oft anders. In Nederland enige steden Enchuysen, Brugge en Vlaender, en ander besocht hebbende, quam te Rotterdam, en van daer met een Spaensch-vaerder in Spanjen tot S. Lukas, van daer te Sivilien, en quam daer by een slecht schilder Nederlander, geheten Pintemony, oft apenschilder, en van daer weder op't plateel-schilderen by een Italiaen, van daer ter see met perijkel van den Turken in Italien te Liorna, van daer te Florenzen, en voords te Room, daer hy woonde eenen tijd by eenen Spaenschen Kanonick, daer hy schilderde, en ondertuschen wat belachtelijke bootzen aenrichtede. Van daer quam hy by den doorluchtigen Cardinael de Medicis, alwaer hy schilderde so na print, als anders, en waszer ontrent twee jaer, en mogt hem ter wijlen oefenen op koperkens, in historikens, conterfeytzelen, landschap, en anders, alwaer Pauwels Bril hem veel besocht, en onderwees. Van hier quam Vroom weder te Venetien aende majoolkens oft porzeleynen. Hier hebbende ontrent een jaer geweest, trock na Milanen, en quam by een slecht Nederlanders Schilder Valerius geheten, en trock na een paer maenden te Genua, in eenen dieren tijd van brood: daer geen werk vindende, voords na Arbizziolo, om porzeleyn-schilderen. En also daer niet te doen was, quam te Turin in Piemont, by des Hertogs schilder Jan Kraek: daer werkende een paer maenden, quam te Lions over den Berg S. Denis: daer was Vroom (by dat hy seyd) in groot perykel: want hy viel, en soude schier hebben gevallen van een hooge steyle rotz, maer vervroos met de broek boven aende rotz boven op den tsop, en most vande muyldrijvers los sijn gemaekt, daer een goede partije vande voorseyde broek bleef vast aende rotz vervrosen hangende. Te Lions gekomen werd, besteld buyten de Stad op een Slot by den Heer Bottom: hier schilderde hy van water-verwe op doeken deses Heren ook vaders oft ouders krijgen, geschied te Pisa in Italien, te water en te lande: daer quamen in galeijen, en schepen, slagen van paerde-volk, en voet-volk, al in den tijd van ses maenden. Van hier quam Vroom te Paris, by een Schilder van Leyden. Van daer door dierte na Rouan, daer hy tot der dood siek werd, en voor dood aengesien: maer van een oude vrouwe 'thoofd wesende verbonden, bequam. Van daer quam hy 'tscheep na Holland, en te Haerlem: alwaer gehoud wesende begon te maken enige stuckxkens na print, ondertuschen scheepkens. Ontrent een jaer gehoud wesende, trock na Dantzick by sijnen voornoemden Oom, en maekte een altaer-tafel voor enige Poolsche Jesuwijten. Hier onderwees hem sijn Oom in Perspectijf, en ander besonder deelen der konst. Te | |
[pagina 370]
| |
Haerlem weder met sijn vrou gekeerd, trock na enigen tijd met een deel van sijn stuckxkens van Ga naar margenoot* devotie na Spanjen, etc. Thuys gekomen door raed der schilders aldaer voor al vast voord met te maken stuckzkens van schepen, en begon allenskens meer en meer daer in toe te nemen: en 'tvolk, gelijk in Holland veel seevaert is, begon ook groot bevallen in dese scheepkens te krijgen. etc. Vroom die in dit scheep-maken heel vaerdig en daeglijkx beter word, heeft schier ontallijk veel stucken gemaekt, so stranden met vischen, vischers, en ander bootskens: welke dingen gelijk het een werk is, dat hem licht spoed, hem goed voordeel doen: en 'tgeen hem te prijsen is, hy maekt inde schilderije de kladde niet: want wie wat van hem begeerd, die moet het hem betalen. Summa, om te eyndigen, Vroom is in desen deele een uytnemende meester, ook niet alleen de schepen, goed maekzel, touwen en takelinge, windstreken, seylagien, en ander des aengaende wel verstaende, maer is ook uytnemende in allen anderen omstand, als gronden, lanschappen, klippen, boomen, vischen, golven, kasteelen, dorpen, bootzen, vischen, en ander dingen, die sijn schepen verselschappen, en verzieren. [In de Eetsael van't Prinzen-hof alhier te Haerlem hangt onder S. Lukas van Heemskerk een Storm van Vroom, naer het oordeel van alle kenners seer meesterlijk gehandeld.] Nu moet ik Grebber noemen,
Ga naar margenoot+Den Vader, ende Soon, en ook de Dochter roemen.
Wie sag oyt schilderij van eene dochters hand?
Ga naar margenoot*Hier schilderter noch een met goed en kloek verstand.
De Grebbers sijn vermaerd door hunne groote beelden.
Wie sag dat iemands hand en geest hier kloeker speelden?
Idem Ibid. Fol. 300. a. Daer is ook te Haerlem, een Haerlemsch borger Franz Pieterszen Grebber, een uytnemende goed conterfeyter, die ook ondertuschen van figuren schilderd: en alst behoefd, oft als te pas komt, hem ook in borduer-werken aerdig weet te behelpen: desen is een discipel geweest van Iaques Savry, daer hy doch niet en leerde als wat van landschap. Verscheyden conterfeytzelen, groot, en heel kleen, sijn van hem hier en daer te sien, seer wel gelijkende, en wel gedaen. [Daer hangt van Franz Grebber een groot stuck van Schutters Officieren in den Nieuwen Doelen, ofte Oude Schuts seer meesterlijk geschilderd.
Ga naar margenoot+Kornelis Engelszen is ook sijn plaetz wel waerd,
En maekt sich desgelijkx in dese konst vermaerd.
Idem Ibid. Fol. 293. b. Kornelis Korneliszen heeft noch gehad eenen discipel van der Goude Kornelis Engelszen, een seer goed schilder, en | |
[pagina 371]
| |
uytnemende conterfeyter na het leven.
Van VVieringen, kom ook alhier te voorschijn treden,Ga naar margenoot+
En laet dijn Soon by dij sijn plaetze mee bekleden,
Bedreven in de konst van schepen ende see.
'Tis eygentlijk gedaen wat uwe hand oyt dee.
Idem Ibid. Fol. 300. a. Daer is ook te Haerlem, en van Haerlem, Kornelis Klaeszen, den welken de seevaert en ander hanteringe verlaten hebbende, heeft aengevangen te teykenen en schilderen schepen, met 'tgene daer by behoefd te wesen, tonende wonderlijken geest, en verstand, als tot de schilderkonst van naturen voorgeschickt sijnde: de takelinge, touwen, en alle eygenschappen der schepen verstaet hy uytnemende wel, en heeft alre so aerdige maniere van werken, en suyver vaste handelinge der touwen, dat hy niemand te wijken heeft. [Daer is een Schip van Damiaten van hem inden Ouden Doelen te sien, een meester-stuck van sijne kloeke handelinge.] 'Kmoet hier de fruyten ook van Snelling laten weten,Ga naar margenoot+
En sijne wack're hand en konste niet vergeten.
En dan van Dijks banket. Gewis! een schilderijGa naar margenoot+
Den kenners leckerder dan alle leckernij.
Van Kampen en behoefd voor niemand ook te wijken,Ga naar margenoot+
Ja mag de kroon van't hoofd van alle schilders strijken:
Besiet sijn beelden maer in't Bosch voor sijnen hof,
En geeft hem sijne eer, en spreekt van sijnen lof.
En dan moet Heyndrick Pot sijn kroon ook billijk dragen.Ga naar margenoot+
'Tis wonder wat hy doet in dese onse dagen
Met sijne suyv're hand.
Van Heyndrick Gerritszen Pot is alhier inde Eet-sale van't Prinzen-hof een Triumph-wagen van den Prinze van Oranjen VVillem van Naszou, seer suyver ende konstig gedaen. Komt Halsen, komt dan voord,Ga naar margenoot+
Beslaet hier mee een plaetz, die u met recht behoord.
Hoe wacker schilderd Franz de luyden naer het leven!
Wat suyv're beeldekens weet Dirk ons niet te geven!
Gebroeders in de konst, gebroeders in het bloed,
Van eener konsten-min en moeder opgevoed.
Daer is van Franz Hals een groot stuck schilderije van enige Bevelhebbers der Schutterije in den Ouden Doelen ofte Kluyveniers, seer stout naer 'tleven gehandeld. | |
[pagina 372]
| |
Ga naar margenoot+Wat toef ik langer hier van onsen Gulde-wagen,
En sijne kloeke hand ter eren te gewagen:
Ga naar margenoot+En van het stout pinzeel en hand'ling van Molijn,
Die inde schilder-konst twee dapp're meesters sijn?
Ga naar margenoot+Hoe sou hier ook de naem van Soutman sijn verswegen,
Die met sijn kloek pinzeel sich heeft dien staet verkregen,
Sich heeft door sijne konst die eer en roem bereyd,
Ga naar margenoot+Dat hy de Schilder is der Poolsche Majesteyt?
Ga naar margenoot+En sal ik hier de Hoog ook niet wel billijk pogen
Naer sijne waerdigheyd met ere te verhogen?
Wilt gy ruwijnen sien naer 'tleven afgebeeld?
So siet wat sijne hand en sijne konst hier teeld.
Ga naar margenoot+Ook heeft Pynas gewoond hier binnen onse wallen.
Wat kan sijn hand niet doen? wien kan het niet bevallen.
Ga naar margenoot+So sij Porcellis mee ter deser plaetz gedacht,
De grootste konstenaer in schepen recht geacht.
Ga naar margenoot+Verbeek is ook heel fraeij, en net in schepen-malen.
Ga naar margenoot+Goderis kan alhier sijn prijs ook wel behalen.
Ga naar margenoot+En wat Franz Elouts mee in sijn banketten doet,
Is suyver, ende schoon, en meer dan overgoed,
Ja 'tword ook meesterlijk het leven selfs vernomen.
Ga naar margenoot+Laet Salomon de Brey ook ik mijn verzen komen
Met pen, en met pinzeel. o dapper Architect!
Die ere diend alhier voor-al niet toegedeckt.
Ga naar margenoot+'Kmoet Pieter Klaeszen ook niet langer laten steken.
Ga naar margenoot+En so van Heda mee en sijn banketten spreken.
Ga naar margenoot+Van Heuszen komt dan ook met uwe fruyten hier.
Ga naar margenoot+Gy bloemen ook voor al van onsen Bolongier.
Ga naar margenoot+Hoe sou ik geen gewag van Reijer Zuyker maken,
Ga naar margenoot+Hoe sou ik Blieker ook, en Rustdael hier versaken,
Die goed in landschap sijn, en beeldekens daer by,
En diergelijk gemael tot landschap-schilderij?
Ga naar margenoot+Behoord mijn rijm ook niet van Zaenredam te singen,
So suyver ende net in alle sijne dingen?
Hoe aerdig is sijn pen, en waerdig haere kroon!
Hy heeft mij in dit werk getrou de hand geboon.
Dees hand'len het pinzeel op gladde tafereelen?
Nu volgen die met stift en met het yser spelen.
Ga naar margenoot+Gewis! komt Mathan hier de eerste plaetze niet,
Die hier in ook sijn lust aen sijne Sonen siet?
Hoe aerdig hebben sy de handeling der pennen
Beneffens 'tyser sich geweten te gewennen!
Hoe suyver trecken sy op toebereyd panneel,
Pampier, en perkement! hoe suyver, en hoe eel!
| |
[pagina 373]
| |
Mander Ibid. Fol. 286. b. Enige fraeij discipelen heeft Goltzius gehad in't plaet-snijden, als onder anderen Iakob Mathan, sijn behoud Soon, die Italien hebbende besocht, nu woond te Haerlem, wesende een uytnemende meester in sijn konst. Hoe waerdig Velde sij in dese konst gepresen,Ga naar margenoot+
Dat heeft hy in mijn werk wel rijkelijk bewesen.
Behoefd hy iemand ook te wijken met sijn snee?
Gewiszelijk! hy mag wel met de besten mee.
Wat wil hy met der tijd, indien hy maer mag leven,
Noch daeglijkx meer en meer sijn konst te kennen geven!
Gelijk hy overvliegt in't snijden met het stift:
So is ook sijne pen een over-waerde gift.
Moet Akersloot ook hier sijn plaetz niet billijk erven?Ga naar margenoot+
En door sijn dienst aen mij, en konst, sijn prijs verwerven?
Hoe handeld Kittensteyn het stift, en meest de pen!Ga naar margenoot+
En Koning, het is recht dat ik dij mee beken.Ga naar margenoot+
'Ktree tot de konstenaers en konst van't Glasen-schrijven.
Ian Bouchorst sal dijn naem niet eeuwelijk beklijven?Ga naar margenoot+
Wat sijt gy in de konst van teyk'nen kloek, en vast!
'Ksie dat in dij de konst en lust te samen wast.
Het glas is broose waer: uw glasen mogen breken,
Noch salmen niettemin van Bouchorst altijd spreken:
Dat word door dijne konst, en hier door mij verricht,
So ik maer hopen mag het leven van mijn dicht.
Wel hebt gy ook dijn licht in onse Stad gekregen!
'Kheb niemand oyt beaemd tot Haerlem meer genegen:
De Tytel van mijn Boek, de print van Damiaet,
Getuygen dat ik seg, getuygen't met der daed.
En Holsteyn dijne hand mag door den dood verderven:Ga naar margenoot+
Maer dijne konst en naem en konnen nimmer sterven.
Groot Schrijver op het glas: doch dat sijn kloeke geest
Met water-verwen maekt is ver het aldermeest.
Wat wil ik voords de Kemp, wat wil ik Roos vertellen?Ga naar margenoot+
En wat Klaes Iilliszoons, en Iochims namen spellen?Ga naar margenoot+
Wat Koppes, ende Post, Harthouwer, ende Gael?Ga naar margenoot+
'Tgetal is al te groot: wie kendze altemael?
Daer sijnder noch te veel. Ik kander niet af spreken:
De adem soude mij, en ook de dag ontbreken
In sulken overvloed. Betoont gy geesten al,
Daer Haerlem, als voor-heen, geen steden wijken sal.
Ik kan met-enen ook de konst van Beelden-snijden,Ga naar margenoot+
Een dapp're wetenschap, alhier niet overschrijden.
| |
[pagina 374]
| |
Wie twyfeld hier ook aen of't draeijen van Yvoor
Ook mede tot de lijst der konsten hier behoor?
Ga naar margenoot+Was in dier beelden snee van Pruyszen niet ervaren?
Vraegt dat Italien, en 'tlandschap van Ferraren,
En wat die Hertog wel van onsen Iakob hiel,
En hoe dat hem sijn konst en wetenschap beviel.
Het geen hy heeft gedaen, het geen hy heeft gesneden,
Word voor een wonder-werk gehouden, en beleden.
Ga naar margenoot+Gaet, siet het daer in't Hof. Sijn Soon sag daer het licht:
Maer werd hier in de konst van draeijen onderricht:
En werd hier opgevoed. 'Tis wonder van sijn draeijen,
Het is om Koningen en Vorsten te verfraeijen.
Aelbrecht van Oostenrijk die kreeg hem in sijn land.
Nu siet het Ga naar margenoot* Fransche volk de vrucht van sijn hand.
Ga naar margenoot+Mag onse Gerrit ook hier over sijn geslagen,
Die sulke liefd en sucht die konst heeft toegedragen,
Dat hy die wetenschap so vol begrepen heeft,
Vyt eygen kloek vernuft, als iemand die der leefd?
Indien hy 'toefnen wou, of dat hy 'tkonde wachten,
Hy sou wat wonders doen. Gewis! 'tis hoog te achten
Het geen men by hem vind, het geen men by hem siet.
Ga naar margenoot+Van Schorel desgelijk en wijkt ook niemand niet.
En of ik hier ook sprak van't schild'ren der plateelen,
Sou iemand dat met recht verdrieten, en vervelen?
Ga naar margenoot+Hier is een Backerij van so een suyv're hand
Als ergens wesen mag in ons geheele land.
Nu leeft gy al te saem, leeft uwe Stad ter eren,
Nu leeft gy al te saem, en doet haer lof vermeren,
Verbreydt haer waerden naem, verbreydtze t'aller stond
De gansche wereld door in aller menschen mond.
Ga naar margenoot+Vw konst is ere waerd, gewis! sy is te loven.
Leeft uwe schilderij niet in der Vorsten hoven?
De groten van gebied, de magten van de aerd,
Die houden het pinzeel seer lief getal, en waerd.
Wat is hy voor een mensch die in des Heren gaven
Geen wel-gevallen heeft, maer soektze te begraven?
Ga naar margenoot+Gewis een edel hert die heeft met vollen lust
Die ed'le konst omhelsd, die ed'le konst gekust.
Maer oefent dijne konst, o! konstenaer, met reden,
En wacht dij buyten 'tspoor van dijn beroep te treden:
Dijn goede wetenschap is Godes groote gaef,
Ga naar margenoot+Maekt dij geen vijand Gods, en 'smenschens vrund, en slaef.
Besondig dij hier niet. Wat maekt gy vreemde Goden?
Wat doet gy dat de Heer so scherp'lijk heeft verboden?
| |
[pagina 375]
| |
Wat stijft gy 'tblinde volk door dijne malerij
In't Antichristendom van hun afgoderij?
Hoe durft gy op een bert het wesen Gods vertonen?Ga naar margenoot+
Hoe groulijk sal de Heer dien grouwel dij belonen!
Foeij, dat een sterflijk mensch aen God dat quaed verricht!
Wat straffe is genoeg voor sulken Satans wicht?
En so die reyne God ons alle vuylicheden
En wulpschen lust verbied, wat maelt gy sulke leden,
Die reden en natuer te decken ons gebien,
En voed onkuyschen brand in't hert der jonge lien?
In naekten is by u de meeste konst gelegen.
Maer waerom is uw hert tot God met meer genegen?
Een wulpsch en dertel mensch ontdeckt sijns herten grond,
En dan so heeft hy maer sijn eyge siel gewond.
Wie is hy die hier ook sijn naesten sal onteren?
Dit alles is de konst selfs schenden, en verkeren.
Des Heren eer en vrees, uws naesten liefd, en jonst,Ga naar margenoot+
Sij 'tbreydel en de toom en regel vande konst.
Wat toef ik Kosters geest en kloekheyd aen te roeren?
En Konst der Druckerij in mijne pen te voeren?Ga naar margenoot+
'T Boek-drucken is van van ons, wat Mentz in Duytschland liegt,
En sich met yd'len waen en leug'nen vast bedriegt.
Fy, grove dieverij! de konst van ons te stelen,
En onbeschaemd met ons hier over te krackelen?
Fy, grove dieverij! Fy, plompe logentael!
De waerheyd is te snel, dijn leugen is te kael!
De boomen van ons Bosch die konnen dit geheugen,
En hebben eenen schrick van desen groven leugen,
De boomen, segge ick, beschouwers van dien geest,
Die van so groote konst de vinder is geweest,
Wanneer sy om de konst so veel ook dickwils leden,
Als eerst de letters sijn uyt hunnen huyd gesneden.
So tuygen 'tmee van-ouds al onse Grote-vaers,
Ja 'thert ook en 'tgemoed van dese leugenaers.
Bewijsen dat ook niet een-sijds-gedruckte bla'ren,
Beginz'len deser konst, eer sy noch wijser waren,
Die hier in Stad noch sijn? en 'tHuys dat aen het Sand
En 'tKerkhof hier noch staet, en is noch by de hand?
Een saek met recht wel waerd met goud daer voor te schrijven!
Die eer moet aen dat Huys en aen de Stad beklijven.
Wy hebben desen roem stantvastig voor te staen.
De eer van dese daed en mag niet ondergaen.
Ik had hier nu gedacht daer heftig voor te strijden:
Maer nu 'tons Schrijver doet, so sta ik wat ter sijden.
| |
[pagina 376]
| |
Wie kan het beter doen? Ik sie op sijne hand,
En steun op onse saek, en op dat groot verstand.
Wy hebben blijks genoeg, de saek sal selver spreken.
Ik sie de Stad van Mentz de kroon van't hoofd gestreken,
Die sy ons gaerne had door diefstal afgepluckt:
Maer ongerechtigheyd is selden wel geluckt.
Ik sal mijns Schrijvers werk daerom by 'tmijne voegen,
Tot eer van onse Stad, en burg'ren goed genoegen.
Mijn lieve burgerij behoud die eren-kroon,
En vlecht uw' Schrijver ook een kranz tot sijnen loon.
MEMORIAE SACRVM.
Ga naar margenoot+'Kmoet nu een vreemdicheyd, seer seldzaem, en bysonder,
Een ongelooflijk ding, en wonder boven wonder,
Hier melden in mijn werk. Bedwingt u wie gy sijt,
En hoort dan en gelooft 'tverhael van d'oude tijd.
Men seyd, dat onse Stad voor desen heeft ontfangen
Een vreemd See-monster-wijf, in't Purmer-meyr gevangen,
En eerst t'Edam gebragt: also sy (door tempeest
De dijken doorgeperst) daer was gesien geweest.
Dit Monster dan uyt See aldaer so aengekomen,
De vrouwen gansch gelijk, den huyd maer uytgenomen,
Doch stom, en sprakeloos, heeft Haerlem, onse Stad,
Op haer versoek van daer veel jaer ter schenk gehad.
Dat tot verwondering ook heeft te met beginnen,
Gelijk een and're vrou, gerockend vlas te spinnen,
| |
[pagina t.o. 376]
| |
Boekdruckerye te Haerlem gevonden ontrent het Iaer 1440.
Wat is de Druckery een konst wel hoog te roemen!
En wat is Haerlem ook wel over-waerd te noemen!Ga naar margenoot+
Ga naar margenoot+O ed'le wyse Stad, die dese konst eerst vond!
Wat schort hier Mentz de neus? Diefegge, snoert den mond.
| |
[pagina 377]
| |
En't kruyz ook eer te doen, naer 'stijds onwetenheyd:
Waerom het na sijn dood op't kerkhof is geleyd.
En dit dan alsmen seyd, hoe dat het ook mag wesen:
So konnen wy dan noch gelijke dingen lesen,
Also men sulx vrij meer by veele Schrijvers heeft:
Ook is God wonderlijk die in den Hemel leefd.
|
|