Beschryvinge ende lof der stad Haerlem in Holland
(1628)–Samuel Ampzing–
Auteursrechtvrij
Eer-dicht op de Weverije,
| |
[pagina 342]
| |
Idem Ibid. Cap. xv. Affluentia lini lanaeque copiosa nos deficit, illic agrorum paucitate, hic raritate pecoris, nulla tamen regna linificio, sive linearum telarum texturâ comparari, multò minus aequari nobiscum valent, certè operum subtilitate Arachnaeos labores, ne dicam Palladias manus provocant nostratia lintea toto orbe notissima, regum ac reginarum praecipuae delitiae, quorum cum nive certat candor, cum sindone tenuitas, cum byffo pretium. Lanisicio concedimus Britanniae ob lanigeri pecoris multitudinem, & bonitatem vellerum, pannorum tamen laneorum infinitatem quandam concinnat, apparat, & ad exteras gentes procul exportat haec regio, Ga naar margenoot* quos ad centena millia numero accedere arbitror. Groote overvloed van vlas ende wolle ontbreekt ons, door de weynigheyd der ackeren, ende des vees, nochtans en konnen geene landen in de weverije van linne-lakenen by ons vergeleken, veel min ons gelijk gemaekt worden: gewis onse lywaeden, de geheele wereld door bekend, overtreffen alle diergelijke werken, ende sijn de voornaemste keurlijkheden van Koningen, ende Koninginnen, so wit als sneeu, ende sacht als het fijnste doek, ende kostelijk als sijde. Wy wijken Engeland wel in wolle-lakenen, overmits de veelheyd der schaepen, ende goedheyd der vachten: niettemin so maekt, bereyd, ende versend ons land eene oneyndelijke menigte overal aen verre ende vreemde volkeren, die ik achte wel honderd duysend 'sjaers te bedragen. Iacobus Viverius verhaeld in sijn Handboek ofte Kortbegrijp der Kaerten, inde beschrijvinge van Holland, pag. 230. dese woorden: Het Lywaed dat de vrouwen spinnen wordet overal seer gepresen. Daer is een webbe van 75. ellen Hollandsche mate in Spanjen gevoerd, ende was maer drie pond swaer. Ende in het jaer 1598 is een stuck lynwaets tot Haerlem voor 14. guldens de Vlaemsche elle verkocht, om in Vrankrijk te verschenken. Ik en kan ook hier niet nalaten te verhalen wat inden jaere 1606. den 16. Aug. in gelijke sake alhier te Haerlem is voorgevallen, dat noch vreemder en seldzaemer is. Te weten, een wel-bekend burger onser Stad Iakob Ianszen Smuysers, tegenwoordig wonende op de Beek, op den hoek van de Warmoestraet, vermangelde ten gemelden jaer ende dag aen eenen sijner mede-burgeren Paschier Lamertijn, een stuck wit lywaed, so fijn als hier te lande noyt te voren gesien en was, het welke in een 32. gestaen hadde, 50. ellen lang, voor 45. ockshoofden van den besten wijn Court, het welke ongelijk meer bedroeg dan het boven verhaelde. Het was geweven van eenen Govert VVillemszen, datmael wonende inde Barvoete-Susteren-Steeg, ende koste twee honderd guldens van weef-loon. Het garen was so fijn, ende strekte so verre, dat van een loot gewichts meer dan vijf vierendeel lakens was geweven. De Lywaed-damasten, drie ellen breed, met allerleije verzierselen, | |
[pagina 343]
| |
ter weder sijden verscheyden, met sonderlinge konst geweven, sijn ook alhier te Haerlem van de Heren Staeten, tot koninklijke ende vorstelijke gaven, de elle vijftig guldens betaeld. Ook hebbe ik dese dagen ten huyse van eenen onser burgeren Samuel Korneliszen Buf, wonende in het witte Twijn-huys inde Schachelstraet, witten twijn gesien, ende in handen gehad, by hem selfs getwijnd, het welke by 'tlood een pond Vlaemsch, ende by het Pond ten minsten honderd daelders verkocht word, van ongelofelijke fijnheyd, gelijk een enkel vlasken, ende niettemin so sterk als grof twijn, het welke ontrent tachtig guldens van spinnen gekost heeft. Het Twijnen is ook vast aen dese hoofd-hantering;Ga naar margenoot+
De Bleyken hangen ook aen dese twede nering:Ga naar margenoot+
Dit is het rijk gevolg van onse weverij,
Tot welvaert onser Stad, en onser burgerij.
Word ook de Koopmanschap hier niet met magt gedreven,Ga naar margenoot+
En meest wel die daer heeft haer opsicht op het weven,
Van garen, smallen, vlas, en allen linnewaed:
Waer by de nering meest van onse Stad bestaet?
De ed'le Pennen-konst, wel-overwaerd te loven,Ga naar margenoot+
Die veele konsten licht ja verre gaet te boven,
Bloeijd ook vrij seer alhier. Soekt binnen onse wal:
Ist hier niet daermen meest den meester vinden sal?
Daer by de Reken-konst, en konst van Boek te houwen,
So vindij ook by ons leerwijse kloeke vrouwen,
Van goede wetenschap: gy hebt dan voor uw jeugd
En kind'ren wat gy wilt, en wat gy wenschen meugt.
Kom Velde eer van't veld, kom wonder onser tijden,Ga naar margenoot+
Europaes naem, en roem! Sulk moeten dij belijden
Wie ook dijn wond'ren sien. Wie ist die't wederspreekt?
Sy lyden dat dijn pen hun allen 'toog uytsteekt.
'Tis jammer dat die hand moet rotten, en verderven.
So sal dan noch de naem van Velde nimmer sterven,
Noch sijn konst vergaen, so lang de gulde veer
So lang die konst sal sijn in aensien, en in eer.
Hy een dan sy voor al, en mag voor al wel strecken,
Hoewel veel and'ren noch na hem hun lijn wel trecken,
En groote Meesters sijn: voor al houd Horenbeek,Ga naar margenoot+
Kloek-schrijver voor de vuyst, in alles sijne streek.
Hoe vaerdig doet hy daer, hoe wel ook, sijne dingen!
Geweldig Musicijn, geschapen om te singen!
En wat een stem hy heeft, wie iszer die 'tniet weet,
En hoe voortreffelijk hy sijne plaetz bekleed?
| |
[pagina 344]
| |
Ga naar margenoot+De vrolijke Musijk die leefd ook hier ter stede,
De lieve wetenschap van singen bloeijd hier mede,
Die aengenaeme toon, die liefelijke konst
Geniet hier merkelijk volkomen' eer, en jonst.
Treed't so dan me hier voor, die onse Stad ter eren,
En tot geen kleyn zieraed, uyt last van onse Heren,
Ons volk met schalemeij, klock, orgel, en trompet,
Of anderzins vermaekt, den tijd daer toe geset.
Ga naar margenoot+Ik kan voor al dijn roem, Kornelis, niet verswijgen,
Dien gy van dag tot dag staet meer en meer te krijgen:
Want somen hier van dij 'tgemeyn gerucht geloofd.
'Tis wonder wat gy ons noch met der tijd beloofd.
Ga naar margenoot+Hoe kan ik dan nu ook alhier, Kornelis Tijmen,
Dij laten ongeroerd, in mijn gedicht, en rijmen,
O dapper Musicijn! o wacker Componist!
Dien't noch met instrument, noch stem, noch ergens mist!
Ook moet ik hier met-een dijn naem met-namen setten,
Ga naar margenoot+O Pieter Marcuszoon! also gy met trompetten
Dij dese eer behaeld, dat niet so licht noch haest
Een beter komen sal die op een toren blaest.
Ga naar margenoot+En sal ik VVils hier ook niet billijk eer bewijsen,
En sijne konst, en vlijt, en dienst volmondig prijsen,
Aen mij, en aen mijn werk, en aen de Stad gedaen?
Kom, laet dan ook dijn naem alhier ter eren staen.
Gy hebt ons magtig Vat seer konstig afgemeten,
Om'trechte perspectijf van't gansche werk te weten,
En onse groote Markt, gelijk ik't altemael,
So gy dat hebt gesteld, in dit mijn boek verhael.
Ik wilde dat ik so door dijne sek're maten
De gansche Stad in't rond, en binnen met de straten,
Eens afgeteykend sag: dit waer de pijne waerd.
VVils, doet de Stad dien dienst, en maekt dij so vermaerd.
Gy hebt der sterren loop ook wacker doorgekeken,
En weet een sterkt en schanz mee konstig af te steken,
Een kloeke wetenschap, die tot der landen schut
Des vijands groote magt voor onse palen stut.
Ga naar margenoot+Behoor ik vander VVal uyt dit getal te laten?
'Kmoet Heyndrick Symonszen hier mede in vervaten,
Ervaren in die konst, bedreven in't verstand
En inde wetenschap van't meten van het land.
Maer komt ter grooter konst van ietwes af te halen
Met verwen, ofte pen, en treflijk af te malen,
Of snijden in metael, of schrijven op het glas:
Een yder weet dat oyt alhier de schole was.
| |
[pagina 345]
| |
Karel Van Mander in sijn Schilder-boek Fol. 229. a. Gelijk inde Schilder-konst plag geruchtig te wesen Sicyonien by den Grieken, en namaels Florenzen en Room by d'Italiaenen: also is in Holland van ouds-tijd ook vermaerd geweest d'oude heerlijke Stad Haerlem, die veel goede geesten in onse konst heeft voordgebragt. Idem Ibid. Fol. 207. a. Dat te Haerlem in Holland van ouds oft seer vroegen tijd sijn geweest seer goede oft de beste Schilders van het gansche Nederland is een oud gerucht dat niet logenachtig is te schelden, oft te bestraffen, maer veel en beter waer te maken. etc. Die ere komt ons toe. En sijn die SchilderijenGa naar margenoot+
Ten rechten meest geacht die best en langst gedijen,
Alwaer de verwen sijn met Oli toegemaekt,
Wy sijn van d'eersten ook aen dese konst geraekt.
Idem Ibid. Fol. 205. b. Dus laet ik nu den leser overleggen, en oordelen, hoe vroeg te Haerlem de Schilder-konst van Oli-verwe is geweest in gebruyk. En iszer fraeijer ding dan 'tschild'ren van Landouwen,Ga naar margenoot+
En datmen die ons geeft met ogen aen te schouwen?
Die konst is ook wel eerst alhier by ons bedacht,
En op een vasten voet en goed fatzoen gebragt.
Idem Ibid. Daer word ook geseyd en getuygd uyt de monden der oudste schilders, dat te Haerlem is van-ouds ontstaen en begonnen de beste en eerste maniere van landschap te maken. Wat toef ik nu alhier die geesten selfs te noemen?
Wat toef ik hun pinzeel, of sne, of pen te roemen?
Die hier geboren sijn, in stad, of hier ontrent,
Of door hun woning-plaetz voor d'onse sijn bekend.
|
|