Beschryvinge ende lof der stad Haerlem in Holland
(1628)–Samuel Ampzing–
AuteursrechtvrijVyttocht der Haerlemsche Burgerije na Haszelt, in eene Plaet uytgebeeld.DOe 'svijands groote magt met schrickelijke tochten
Gansch Duytschland had verheerd, en dapper aengevochten,Ga naar margenoot+
En t'enemael verwoest, verdorven, en verbrand,
En schier naer wil en wensch was meester van het Land,
So vaert hy moedig voord met pochen, ende rasen,
Om met sijn groot geweld de wereld te verbasen,
Wiens heerschappij hy soekt. Neen bloedhond, neen Maraen,
'Ten sal so over al naer dijne wil niet gaen!
| |
[pagina 306]
| |
Hy beeld sich selven in dat niemand hem kan keren,
Hy meynd, 'tis nu de tijd om alles te verheren,
Hy seyd in sijn gemoed, hy seyd met vollen mond:
Reyn af, reyn af, reyn af, tot aen den kaelen grond,
Ik wilse als een brood en als een spijse eten.
Dit denkt hy in sijn hert, dit spreekt hy hoog-vermeten:
En ruckt sijn magt by een, en sackt van allen kant
Met sijn verwinnend heyr na 'tsterk Vereende Land,
En dreygd dat heldig volk met duysend ongelucken
In't uyterste gevaer en slavernij te drucken.
Dus pocht sijn hooge moed, dus spoud hy vuer, en vlam,
Ga naar margenoot+Tot dat hy met sijn magt voor 'tsterke Bergen quam.
Maer als hy onversiens quam dringen op de wallen,
En als hy onverwacht haer meynde t'overvallen,
Hoe vond hy 'tdaer gesteld! hoe werd hy daer gegroet!
'Kmeyn dat het hem noch smert, en wee van herten doet.
Ga naar margenoot*Naszou, die vroome Held, wiens naem de ruyme salen
En 'tuyterste besteck der wereld niet bepalen,
Die Held, die met sijn roem de gulde sterren raekt,
Die Held, die staeg voor ons, en onse vrijheyd waekt.
Die stut sijn woesten loop, en breekt sijn moedig hollen,
En schend sijn stouten roem met waen-wind opgesvvollen.
Het grouwelijk onthael, dat hem so voords geschied,
Dat tuygd hem strax genoeg, hy is in Duyschland niet,
Maer daer de Bataviers met and're munt betalen,
Dat tuygd hem dat hy hier geen ere sal behalen.
Hoe dickwils meynd gy wel heeft hy te laet bedacht,
Dat hem het ongeval voor Bergen had gebragt?
Dat Bergen, daer de trotz, en 'thoog en moedig draven,
En eer, en kroon, en roem van Ga naar margenoot† Parma leyt begraven,
En daer hy nu ook so voor ogen konde sien,
Dat hem dat selve recht sijns hoogmoeds sou geschien.
Maer nu wat sou hy doen? hy had het voorgenomen,
En konde hy sijn saek alhier te boven komen,
So kon hy met sijn magt de steden en het land
Meer quellen om en om als wel aen een'gen kant.
Ia kon ons Vaderland hier door ellendig drucken,
En haer gebonden staet en pijlen stucken rucken,
| |
[pagina 307]
| |
En breken onsen band, en krijgen door 'tbeleg
En winst van dese stad in Holland eenen weg.
Dies is hy menigmael op Bergens vaste wallen
Met uytersten geweld uytsinnig aengevallen,
Die spand hy nu en dan met eenen dollen sin
En onbezuysden kop al sijne kragten in,
En drijft sijn arme volk gelijk een kudde schaepen
Recht tegen het geschut den langen slaep te slapen,
En ter gewisze dood. Is dat dijn geld, en munt,
Betaling, en zoldij, die gy dijn knechten gunt?
'Tmist dij dan Spinola. Maer hebt gy met dijn oren
Den roem der Bataviers voor heen niet willen horen,Ga naar margenoot+
Hun daeden, ende naem? ja dat sy ook den dood
Voor vrijheyd, wijf, en kind, noyt vreesden in den nood?
En sochten inden strijd te winnen, of te sterven,
En door hun dood het land de vrijheyd te verwerven?
Denkt niet Maraens gebroed, noch gy Italiaen,
Dat hun de lust en moed is door den tijd ontgaen,
Om voor het Vaderland en Vryicheyd hun leven
Hun goed en dierbaer bloed noch t'off'ren, en te geven.
Dit hebt gy niet gedacht, noch dijnen trots gesvvicht,
Tot dat dijn schand en schaed dij hebben onderricht.Ga naar margenoot+
VVaer is dan nu dijn roem? de mond is dij gesloten,
VVaer is dijn eer, en naem? als water uytgegoten.
VVaer is die Goliath, die God te velde daegd?
Hy vlied eer dat hy siet den vijand die hem jaegt,
En heeft sijn voeten veel gereeder dan sijn handen,
En steekt sijn hutten aen, en doet sijn tenten branden.
Manhaftig Spinola! beschickt het vrij so meer,
En komt dan so gy wilt den naesten somer weer.
Maer dij alleen (ô God!) maer dij alleen (ô Here!)Ga naar margenoot+
Niet ons, maer dijnen naem komt alle lof, en ere!
En lieve Vader vecht so voords voor dijne Kerk!
En lieve Heer voltreckt dijn aengevangen werk!
En gy (ô Batavier) wilt met een heylig levenGa naar margenoot+
En Christen-ommegang God prijs en ere geven,
En danken sijnen naem: so sult gy dan voordaen
Dijn vijand meer en meer voor dij sien ondergaen.
| |
[pagina 308]
| |
Ga naar margenoot+Als nu de vijand dus voor Bergen stond te rasen,
En niet dan rook en smook en vuer en vlam te blasen,
Vergaerd ons trouwe Prinz, en alderkloekste Held
Sijn krijgers tot den krijg, en treckt met hun te veld,
En laet goe sorg en last alom en aller wegen,
En ruckt na Bergen toe, en treckt den vijand tegen:
Maer so hy over-al hier toe meer volks beschreef,
Bemerkt sijn wacker oog dat daer 'tland svvacker bleef,
De sleutels van den tuyn, des vijands nagebueren,
De stutters van syn roem, ons uyterste Frontueren.
Hier word hy voor besorgd: het prinzelijke bloed
Meer voor der landen heyl als voor sijn leven doet.
Hy diend den Staeten aen het geen hy vond geraden,
Tot voordeel van het land den vijand meest te schaden,
Dat, als hy met sijn volk den vijand dacht te slaen,
Dat dan de burgerij aen hunne plaetz mogt staen.
De Staeten vinden't goed, die schrijven't aen de steden,
En willen dat sy't land dien dienst gewillig deden:
Ga naar margenoot+Dus treckt de burger uyt so haest men't hem gebied:
En Haerlem gy sijt hier (vooorwaer!) de minste niet,
Maer denkt noch aen dijn roem en aen dijn braeven segen,
Dien gy voor Damiaet met eren hebt verkregen,
Van waer gy't wapen voert, getuyg van dijne daed,
En naem, die duren sal so lang de wereld staet.
Ga naar margenoot+Dit is ons in het hert en in het bloed geschreven,
Dit is ons in het merg en in't gebeent gebleven,
Die sucht van eer en roem besit noch ons gemoed:
Waerom een yder sich flukx na de schepen spoed.
Het Burgers-hoofd treed voor, en voords de Kapiteynen
Van onse Schutterij, met hunnen algemeynen
En afgeschickten hoop met vaendel, en geweer,
En vallen so te scheep te saem vrijwillig neer.
Arnout Druyvensteyn, Burgemeester. Pieter Verbeek, Fisckael, Pieter Olikan, Iohan vande Kamer, Kapiteynen. Laurens Ariszen, Kornelis Reijerszen, Luytenanten. Lot Schout, Boudewijn Offenburg, Vaendragers, Iohan Beelt, Kornelis vande Kamer, Abraham de Vos, Nikolaes van Napels, Sergeanten. Den 18. Oct. VVillem Voocht, Burgemeester. Iohan de VVael, Pieter Oudewaeg, Kapiteynen. Thomas Harkszen Schatter, Ionas Segers, Luytenanten. Gerrit Korneliszen Vlasman, Pieter Ramp, Vaendragers. Dirk VVillemszen Abbas, Heyndrick vanden Hove, Heyndrick Klaeszen Everswijn, Ian Adriaenszen van Vijanen, Sergeanten. | |
[pagina 309]
| |
En doen den haven aen in d'Overstichtsche landen,
Daer Haszelt leyd, een schut en breydel der vijanden,
Daer setten sy't aen't land, gelijk hun was belast,
Dat Haszelt niet een sij verweldigd, noch verrast.
Terwijl ons moedig Prins den vijand soekt te tergen,
En treckt met sijne magt na het benaude Bergen.
So delen wy dan me aen sulke eer en feyt,
Of schoon die vroome stad veel mijlen van ons leyt:
VVant boven dat ons volk en opgelichte knechtenGa naar margenoot+
In Bergen also vroom als iemand anders vechten,
En strijden vuyst voor vuyst so moedig ende koen,
Als helden in het veld en oude krijgers doen:
So is den vijand ook de stoute moed ontvallen,
Als hy de burgers sag gewapend op de wallen,
En gaf hem sulke daed een sulken slag en schrick,
Dat al sijn magt verstoof in eenen ogenblick,
DE EENDRAGT BAERD DE MAGT. Meynt niet dat onse landenGa naar margenoot+
Of sijn van volk beroofd, of't volk van hunne handen,
Maraen! en denkt dat niet: maer immers also haest
Sijn wy gereed, als gy op onse grensen raest,
En niemand blijft by huys, om op sijn bed te slapen,
Maer treden in het veld met spietz, en roer, en wapen,
Geoeffend in't geweer, en dat van langer hand,
Geoeffend, en geleerd, tot voordeel van het land.
Geoeffend om dijn trotz en hoogmoed niet te lijden,
Geoeffend om dijn trotz en hoogmoed te bestrijden,
Geoeffend om dijn kroon noch in den dreck te treen,
Ga naar margenoot*En dobbel dij te doen, als wy van dij dat leen.
Op dat geen Spaensch gedrocht, hovaerdig, en vermeten,
Sou heerschen over ons op onsen stoel geseten,
En over ons gebien, dat geen Maraens-gebroed
De vrijheyd van ons land vertrede met de voet.
Het heugd ons noch te wel wat grouwelijke daedenGa naar margenoot+
Van galg, en vuer, en svvaerd, en allerleije schaden,
En allerleij geweld de burger lijden most,
Doe hier de tyrannij des Spanjaerds eerst begost.
Het heugd ons noch te wel, en 'tsal ons niet vergeten,
So lang men hier te land des Spanjaerds naem sal weten:
| |
[pagina 310]
| |
Meest ons, en onse Stad, die hem so hard bestreed,
So dat hy noch van ons op desen dag wel weet.
Ga naar margenoot+Ons, seg ik, die hem 'thoofd so dapper moedig boden,
Dat hy schier vande Stad door vrese was gevloden,
Door vrese was verjaegd, en so was afgekeerd,
Dat hem sijn stormen hier wel deeglijk was verleerd.
Behalven datmen hem quam selfs in alle hoeken
En deelen van sijn heyr in sijn trenceen besoeken,
En sloegen hem daer uyt, en saeijden 'tveld met doon,
En plonderden sijn heyr. So Spanjaerd dat's uw loon!
Dit tuygen daeglijkx noch de beend'ren sijner doden
Van sijn gedolven hoop in't spitten van de soden:
Dit menig Batavier, die noch met vreugd gedenkt
Hoe hier des Spaniaerds magt en moedwil werd gekrenkt.
Ik meyn, de schrick die staet noch in dijn borst geschreven,
(Maraen) en die en sal niet licht sijn uytgewreven,
Als gy maer een gedenkt, dat niet de man alleen,
Maer dat het wijf dij ook met voeten heeft getreen.
Wy dan die van dit saed en bloed sijn afgekomen,
Die hebben sulken moed en hert ook aengenomen,
En staen in eenen sin, als't maer den Spanjaerd geld,
So sijn wy voords gereed en vaerdig in het veld.
Die mannelijke aerd is allen ingegeven,
En groeijd so met ons op, en wast so met ons leven,
Dit worden wy geleerd, dit word van langer hand,
Ia met de Kinder-pap ons in het bloed geplant.
Want waer de Spaniaerd komt de overhand te krijgen,
Moet yder voor sijn trotz en heerschappije sijgen,
En waer hy eenmael heeft sijn tyrannij gevest,
Daer is hy voor het land een kanker, ende pest.
Ga naar margenoot+Siet toe dan Batavier, en laet dij niet bedriegen,
En door geveynsden schijn van hem in slaep niet wiegen:
VVant sijn verduld gemoed en sal niet sijn gerust,
Voor dat hy met de wraek sijn helsche gramschap blust.
Ga naar margenoot+Maer gy ô Groote God, wilt ons in dijne ermen
En onder dijn beschut en vleug'len voords beschermen,
Breekt 'svijands tyrannij, en laet niet langer toe
Dat hy meer overlast dijn arme schaepen doe.
| |
[pagina 311]
| |
So willen wy, dijn volk, het schepzel dijner handen,
Dijn erf, dijn eygendom, dijn naem in alle landen
Verbreyden (lieve Heer!) uyt aller sielen kragt,
Versterkt door dijnen Geest, in ygelijk geslacht.
FORTITER, ET FELICITER. Cic. Lib. 4. ad Herennium. Nullum est tantum periculum, quod Sapiens pro salute Patriae virandum arbitretur. Idem Orat, pro Milone. Nihil est praestabilius viro, quam periculis Patriam liberare. |
|