Nederlands displegtigheden. Tweede deel

[p. 141]

Kapittel X.

[Verscheide der oudste manieren van voordrinken onder de oude volken. Manier van elk uit zyn byzonderen kroes, nap, beker, of glas te drinken, naar zyn genoegen, der oude Hoogduitsen, Nederduitsen, en hedendaagse Engelsen. Van boorde vol te schenken. Van kleine tot groote glazen, en bokaalen voort te gaan. Van den beker, of bokaal, van de regterhand af, rondom te laten gaan, by de Grieken, Romeinen, en andere volken. Eerste oorsprongk van dit regtsom brengen des bekers, enz. ]

[i. Men was by de oude volken gewoon aan elk der gasten een byzonderen drinkbeker voor te zetten. Dit had plaats in het gastmaal der Helden, beschreven by Homerus. Waar van Athe-

[p. 142]

naeus zegt: Men zet aan elk der gasten by Homerus voor een, canister, of korfje, tafel, en bokaal om te drinken, als zy willen. Latende dus aan yder een volkome vryheid.

ii. Deze manier komt bynaa over een met die der Duitsen, dien yder zyn byzonder glas, of beker wierd voorgezet, hoewel op eene zelfde tafel, volgens Stuckius ant. conv. l. 3. c. 13. p. 550.

iii.Waar van niet veel verschilt de hedendaagse gewoonte der Nederlanderen.

Ten zy men daar in merkelyk verschil wilde stellen, dat zy veeltyds genoodzaakt worden te drinken, niet zoo dikwils, en zoo weinig, en veel, als hen lust, maar zoo meenigmalen, en zoo veel, als onthaaler beveeld.

iv. Beter, en meer overeen komende met de vryheid van de voors. gasten by Homerus, schynt in dit stuk de hedendaagse gewoonte van sommige geregelde Engelsen, die aan elk van hunne gasten, niet alleen hun byzonder glas, maar daar by

[p. 143]

hun eige byzondere bottel geven, om t'elkens, als 'er door den gastwaard een drinkvoorwaarde word ingesteld, iet te schenken, dog niet meer dan elk lust: Mits dat elk het geen hy dan schenkt, zoo luttel als hem behaagd, op de ingestelde drinkvoorwaarde t'elkens uitdrinke. Houdende daar in zekeren regel, die ten spreekwoord onder hen geworden is:

Fill what you will:
Drink what you fill.

Dat is:

Schenk wat je wilt,
Drink wat je Schenkt.

't Welk men vind onder de Engelse spreekwoorden verzameld, door J. Ray, met deze kleine verandering: Fill what you will, and drink what you fill. In a collection of English Proverbes by J. Ray printed at Cambridge 1678. p. 88.

v. Dog dat de ouden al vroeg die vryheid, om niet meer te drinken, dan aan elk behaagde, den gasten benomen hebben,

[p. 144]

geeft die gewoonte eenigszins te kennen van den beker, of bokaalen, boorde vol, of, als de Hoogduitsen zeggen, gestrichen voll, gestreken vol, te schenken; waar van men blyken vind by Plautius, in Sticho, en Horatius lib. 3. Od. XXIX. Vide Lambinum in dd. ll.

vi. Als ook de gewoonte van met kleine glazen, of koppen te beginnen, en tot grooter, en grooter voort te gaan. Waar van te zien is Stuck. c. 13, 14.

Een gewoonte, niet dan al te net by de Nederlanderen in hunne glaasjes, en bokaalen van allerlei grootte, nagevolgd.

vii.Maar gelyk men blyken vind van een oude gewoonte van elk zyn glas, of nap, en vryheid van schenken, en drinken te geven, naar zyn welgevallen:

Zoo vind men ook blyken van een gewoonte, die nog eenigszins onderhouden word, te weten, van uit eenen beker, of bokaal, in 't ronde te drinken.

De Grieken noemden dit ἐν κύκλῳ πίνειν, d. i. in een cirkel drinken, en het ombrengen van den beker περιφέρειν, περι-

[p. 145]

φορὰ, en συμπεριφορὰ. Van deze manier getuigd Athenaeus aldus: ‘Plutarchus liet zig een drinkschaal geven, en als hy deze ter eere der Zanggodinnen, en haare moeder Mnemosyna, geplengd, en gedronken had, heeft hy ze alle een bokaal van vrindschap, of gezondheid ^*, gelyk hy het noemde, voorgedronken, προέπινε πᾶσι φιλοτησίαν ἐπειπὼν φιάλαν, en niet alleen aan zyn jongen schoonzoon, maar ook aan alle zyne vrinden; en hy belastte, dat de jonge dien drinkkop rond zoude brengen; het welk men noemde, in een cirkel, of in 't rond, drinken.’ lib. 11. c. 28. en lib. 8. alwaar hy dat drinken noemd ἐγκυκλοπασία, een cirkeldronk. Van deze manier van in een cirkel te drinken, gewaagd ook Menander, en Euripides.

viii.En dus in 't ronde drinkende begonnen ze van de regterhand af.

Dit getuigd Kritias de Lacedaemoniorum politia, aldus: ‘De Chiërs, en die van

* Zie Kap. VII. § iii. vi. vii. enz.

[p. 146]

Thassus (nu Taso genaamd) drinken in hunne gastmaalen uit groote bokaalen, regtsom. Die van Athene insgelyks, maar met kleine bokaalen. Dog die van Thessalie drinken groote bekers voor, en brengen die zonder eenige order aan elk der gasten, dien het mogt lusten: En die van Lacedaemonie zetten yderen gast een byzonderen beker voor, in welken de omstaande jongers aanstonds zoo veel weder inschenken, als 'er uit gedronken word’: by Athenaeus. lib. 11. alwaar meer getuigenissen zyn te vinden. Vide & Stuck. d. l. 3. cap. 14.

ix. En hier in volgden ze de gewoonte van zig in sommige afgodise plegtigheden, ter eere der Goden, regtsom te bewegen, als Athenaeus van de Kelten getuigd. lib. 4.

x. En zoodanig den toegebragten beker te ontfangen wierd een eer gerekend:

Zoo verre, dat niemant der Skythen in heilige gastmaalen, den rondom gebragten beker mogt ontfangen, ten zy hy al-

[p. 147]

vorens in de krygszaaken eenig teeken van dapperheid vertoond, en gegeven had, volgens Hieronymus Falotus. by Stuckius. d. l. c. 14. p. 554.

xi. De zelve gewoonte van in 't ronde te drinken, had ook plaats by de Romeinen; dit noemd Plautus (ab aliquo) dare cantharum circum. ex. gr. a Delphio i. e. initio facto a Delphio, in Mostellar. De gastwaard was gewoon te bevelen in blyde gastmaalen, dat de beker van iemant van de gasten, dien hy noemde, af, tot anderen, door anderen, zouw worden rondom gedragen, en gebragt; en hy begon doorgaans van die de eerste plaats bekleedde. Somtyds bepaalde de zelve zekere maat van drank; van 7, of meer, of minder cyathen, om aan yder in te schenken, ten einde zekere gelykmatigheid onder de gasten zoude onderhouden worden. Welke voorgemelde gelykmatigheid egter, om de verscheide, en veeltyds strydige gesteltenis der gasten, niet anders dan zeer ongelykmatig kan geweest zyn.

[p. 148]

xii. Op deze manier der oude volken, van in 't ronde te drinken te geven, schynt Profeet Jeremias gezien, en daar op gezinspeeld te hebben, in de beschryving van de Goddelyke wraak (die rond zoude gaan, en alle volken treffen) onder de gelykenis van een beker, die de Profeet zou nemen van des Heeren hand, en dien te drinken geven aan alle volken, tot welke de Heere Hem zoude zenden, Jer. XXV: 14. Alzoo zal ik haar vergelden in hun doen, en na het werk hunner handen. vs. 15. Want alzoo heeft de Heere, de God Israëls, tot my gezeid: Neem deze beker des wyns der grimmigheid van myne hand, en geef dien te drinken allen den volken, tot welken ik u zende: vs. 16. Dat ze drinken, en beven, en dul worden van wegen des zweerds, dat ik onder hen zal zenden: vs. 17. Ende ik nam den beker van des Heeren hand: ende ik gaf ze te drinken allen den volken, tot welken de Heere my gezonden had, enz.

Tot dezen dronk wierd zekere bokaal, of grooter drinkglas, als geheiligd, ge-

[p. 149]

naamd patera, eo quod pateat latius sic dicta. Hisce, &c. potio circumfertur, & in sacrificando hoc poculo magistratus dat deo vinum. ait Varro.

xiii. Deze Gewoonte kreeg plaats by de Gallen, of Fransen; en de Fransen, dit noemende, boire a tour de rolle, bevestigen deze oude manier onder hen in laater tyden: Als ook de Duitsers, met hunne benaming, ein rund trunck. Welke gelykmaatige manier, zegt Stuckius, bekwaam is om alle de gasten gelykmaatig, of liever onmaatig, dronken te maken. En verder: Toties in orbem bibitur, donec tandem illis omnia in orbem verti atque rotari videantur. ant. conv. l. 3. c. 14. p. 554. d. i. ‘Daar word zoo dikwils in 't rond gedronken, to dat hen alles schynt rond te draaijen.’]