De Kaffers aan de zuidkust van Afrika

[p. 81]

Negende hoofdstuk.
Ziekten, geneesmiddelen en leeftijd, der Kaffers.

Matig genot van eenvoudige Spijsen, genoegzame beweging en bevrediging van lust uit natuurdrift en niet als gevolg eener tegennatuurlijk verhitte verbeelding, behoeden de Kaffers tegen die menigte van ziekten, welke doorgaans bij eene tegengestelde levenswijze plaats grijpen; gelijk ook de, slechts zeldzaam gestoorde, rust des gemoeds daartoe niet weinig bijdraagt. De gewone teekenen van verkoudheid of maagbederf, als niezen, hoesten, geeuwen en zugten, komen bij uitzondering weinig

[p. 82]

voor; huidziekten ontmoet men nooit. Eene aanhoudende Koorts is bijkans de éénige ziekte van belang, onder deze Natie bekend. Deze ziekte, intusschen, wordt nu en dan besmettelijk, en veroorzaakt alsdan eene groote verwoesting. Eenige jaren geleden, werden de Pokken, anderszins onder de Kaffers geheel ongewoon, waarschijnlijk door het Scheepsvolk van een gestrand Schip onder hen verspreid, en hebben, volgens het verhaal, vele menschen ten dien tijde weg gerukt. Nog tegenwoordig zelfs ziet men eenigen, die daarvan de sporen dragen. IJlhoofdigheid en dolheid schijnen geheel onbekend.

Ter heelinge van wonden, waarvan de behandeling, even als bijkans in elken anderen ziekelijken toestand, aan Vrouwen is toevertrouwd, bedient men zich van zekere kruiden, wortelen enz., met het beste gevolg. Bij onderscheidene Kaffers zag ik lidteekenen van geschotene wonden, welker heeling eenen bekwaamen arts gewisselijk tot eere zoude hebben verstrekt, ofschoon de gezonde toestand der vogten daartoe voorzeker niet weinig had bijgedragen. De oorzaak, daarentegen, van inwendige ziekten wordt meestal aan tooverij toegeschreven,

[p. 83]

en dus alleenlijk door gewaande toovermiddelen bestreden.

Tegen sommige plaatselijke smarten bezigt men gewoonlijk eene aftapping van bloed, welke vele overeenkomst heeft met het koppen onder de Europeërs en op de volgende wijze geschiedt. Tot deze heelkundige verrigting bedient men zich van twee werktuigen; het eene is een klein stuk ijzer, aan het eene einde plat geslepen, hebbende de gedaante van eenen beitel: het andere bestaat in het boveneinde van eenen koehoorn, waarvan de punt afgesneden en doorboord is. Nadat het pijnlijk gedeelte met den gezegden beitel genoegzaam gekorven is, maakt men het vleesch in de rondte met het tweede werktuig eenigermate gelijk, ten einde daardoor het indringen der lucht van onderen te verhinderen, en eenig verband tusschen dit werktuig en het gekorvene deel te bewerken. Eindelijk wordt de hoorn vast gehouden, de mond aan de opening gebragt, eene hoeveelheid bloed daarmede uitgezogen, en zulks naar goedvinden meermalen herhaald.

De gemelde Koorts schijnt, voor het overige, de éénige inwendige ziekte te zijn,

[p. 84]

welker oorzaak, vooral dan, wanneer zij algemeen is, door de Kaffers aan tooverij niet wordt toegeschreven. Ook alsdan neemt men zijne toevlucht tot gezegde aftapping van bloed, terwijl men echter de lijders tevens van geneesmiddelen tot inwendig gebruik voorziet.

Welke de hoogste ouderdom zij, dien de Kaffers doorgaans bereiken? en of hieromtrent eene merkelijke verscheidenheid plaats grijpe? laat zich niet wel naauwkeuriglijk bepalen. Tot dit voldoende onderzoek zouden op het minst eenige toereikende begrippen van optelling en tijdrekening noodzakelijk zijn, welke bij de Kaffers niet gevonden worden. Hun althans mangelt de bekwaamheid, om eene reeks van eenheden bij elkanderen te voegen, als noodig zouden wezen, om zelfs eenen jeugdigen leeftijd door Maanden uit te drukken, die hunne grootste tijdmaat uitmaken. De opgave des ouderdoms van een afwezig Kind wordt gemeenlijk aangeduid door de afbeelding van deszelfs grootte, met de vlakke hand boven den grond in de hoogte te houden en naar evenredigheid te verheffen. Op gelijke wijze zegt eene Vrouw, dat zij één, twee of drie Kinderen oud is, naar gelang zij die ge-

[p. 85]

baard heeft. Beide wijzen, echter, van aanduidinge des leeftijds zijn oneigen en kunnen daarenboven alleenlijk bij Kinderen of ook bij het Vrouwelijke Geslacht in aanmerking komen. Eenen hoogeren ouderdom weten de Kaffers geheel niet op te geven. Voor zoo ver men zich, intusschen, op het uiterlijke voorkomen verlaten kan, zal de gewone hoogste ouderdom tusschen de 50 en 60 jaren vallen. Grijsaards, naar gissing van 70 jaren en meer, ontmoet men slechts zeer zeldzaam.