Het voorgeborchte

[p. 85]

Vervallen christen tempels.

‘Werrep wech de droefgeestige leer van het Kruis,

Stel Jupijn weêr in eere op uw outers;

En bestook den Gezalfde ter sluik in zijn huis:
Wijd een Venus ten kerkbeeld, bij rinkelgedruisch,

Want wie vraagt er, bij lustigs, naar louters!’

Zoo sprak de zin der Schoolklassieken,

Bij 't Renaissance-morgenkrieken.

‘Kom te-rug, o gij mensch, van de dwaasheid des kinds!

Voel uw krachten, uw vrijheid, en waarde.

Het Verstand zij uw Weg, en de Kroon wacht u ginds.
Laat de kerken in bouwval ten speeltuig des winds:

Het Verstand maakt u de eerste der aarde.’

Zoo sprak de trotsche Redeleer;

Verwierp de Dienst, en dacht zich Heer.

‘Als het Kruis is vernield, staat Germanje weêr op;

Zijne Krijgsgoden wrijven uit de oogen

't Stof en spinrag der eeuwen, en Thor heft in top
Zijnen reuzigen hamer, en brijzelt den kop

Van de Gothische torens en boogen;

En de kerken verzinken; en voor het gedruisch

Vallen de arenden neêr door de wolken;

En de leeuw, in de verste woestijn, zoekt zijn huis,
Hij kruipt wech in zijn hol - bij dien val van het Kruis,

Bij die zege der jeugdige Volken.’

Zoo spreekt, ter Gasthuislegersponde,

De jonge grijzaart, bleek van monde,¹⁾

Maar al leden er kerken van Christus geweld -

Maar al liggen er pijlers en beelden geveld -

Maar al waart de nieuwsgierige vreemdling er rond -

Maar al vraagt hij, waar 't autaar en doopbekken stond -

Maar al trenrt ook de schim van mijn Keizer en Koning

In zijns Nijmeegschen Valkhofs ontheiligde woning -²⁾

1) Heinrich Heine.

2) Zie de Aanteekening.

[p. 86]

 

Nog zal het niet sterven het vruchtbaar Geloof;

 

Nog leeft het weêr op in Godlovende Kerken.

 

Niet langer, o Heilige Kunst! zijn uw werken

 

Noch Thor, noch Jupijn, noch der Rede ten roof.

 

 

 

Neen, de waatren der straf, tot de lippen geklommen,

 

Ze zijn eindlijk getoomd in 't ontwakend Euroop;

 

En weêr zien wij het Kruis aan den Hemel ontglommen -

 

Het symbool, Konstanten, van uw heilige hoop!

 

 

 

Soldaten van Christus, is 't bloed ons in de aadren

 

Vernieuwd, en met bruisende, ontembare kracht

 

Stroomt het voort, en voor 't oog der gezaligde vaadren

 

Is haast de bestrijding der waereld volbracht.

 

 

 

De Waereld zij tegen! de Booze zij tegen!

 

Het Vleesch storte 't oproer in 't bloed!...

 

Met God wordt het Rijk des Gezalfden verkregen:

 

Zijn Woord, wat voorbijga, blijft - allen ten zegen:

 

En de Eenheid treedt aan - voet voor voet.

Amsterdam, ten Feestdage der H.-Kruisverheffing¹⁾, 14 Sept., 1852.

1) Onder Keizer Konstantijn in 325; onder Keizer Heraklius in 628.
Aanteekening.

‘Zijns Nijmeegschen Valkhofs ontheiligde Woning.’

't Is niet genoeg, dat de Kapellen van Karel den Groote en Frederik Barbarossa ter naauwer nood aan de slopershand van het laatst der vorige Eeuw ontkomen zijn - maar de vreemdeling staat verstomd, als hij ze bezoekt, over de zonderlinge wijze, waarop men deze onwaardeerbare gedenkstukken onzer Vaderlandsche Geschiedenis en Oud-Nederlandsche Kunst bewaart en ter beschouwlug biedt. De ruïne der Romaansche Kapel heeft het voorkomen van eene tooneeldekoratie, met de bloemperken, die men er vóor heeft aangelegd en het bladgewas waarmeê men ze met zorg bekleed en omhangen heeft. De heerlijke achthoekige Kapel, op welker galerij men met een eerbiedige huivering de plek betreedt, waar de Groote Karel de Mis plach te hooren - waar de outersteen rust, die voor het H. Offer gebruikt is, toen de ontzaglijke Koning zijn Paschen hield in zijne Nijmeegsche villa regia - een der belangrijkste monumenlen van het Westersch Europa, eene afschaduwing van de Akensche Hoofdkerk, is op onwaardige wijze van binnen bevloerd en gepoetst, bekrabbeld en besmeerd, met bonken hout gesteund waar steeu ontbreekt, en met pleister beklodderd, waar zuivere lijnen te ontzien waren. Van buiten (o barbaarschheid!) is in den zomer geen enkele der bouwvormen zichtbaar; de gruwel der romaneske-hermitaadje-lief hebberij heeft er gewoed, en de geheele Kapel, zelfs de vensteropeningen, zijn van buiten overdekt met een dikke laag klimmend bladgewas en omringd met boomen en struiken:

‘Schoon Vaderland, schoon Vaderland,

Zijt gij ter prooi aan 't..........’

Men zou geneigd zijn de stippels in te vullen, maar ik weêrhoud mijne pen, in de hoop, dat de Regeering van Nijmegen eerlang bewijze, dat zij den schat verdient, dien zij aan de lieflijke oevers der Waal bezit, en bedacht zij op middelen om deze onze heerlijke historische gedenkstukken waardiglijk te onderhouden of te herstellen. Zij zou deswege den Schrijver eener voortreffelijke Verhandeling over de Kapellen, den Heer A. Oltmans, kunnen raadplegen; die, bij 't zien van den tegenwoordigen staat dier monumenten, zijn gunstig oordeel over de omplanting wel te-rug zal nemen. Zie 's Heeren Oltmans' arbeid in de Bouwkundige Bijdragen, Jaarg. III, bl. 297 en volg.