Gedichten uit de verschillende tijdperken der Noord- en Zuid-Nederlandsche literatuur. Deel 2. 1ste en aanvang der 2de helft van de XVIIe eeuw
(1852)–J.A. Alberdingk Thijm–
Auteursrechtvrij
[pagina 412]
| |
't Voltrokken recht.[Uit Vondels Maria Stuart, of gemartelde Majesteit. De Dichter werd, voor de vrijheid, waarmede hij in dit Tooneelstuk (1646) zijn gevoelen uitsprak, door de Regeering der Nederlanden, die tachtigjaren-jaar-lang voor de vrijheid goed en bloed op het spel zeide gezet te hebben, in eene boete van f 180. - beslagen. Zie GED. bl. 165. Vondel maakte dit anagram op Maria Stuarta matura arista - rijpe air. Dit treurspel is een der dichtwerken, die Vondel op den titel getuigt te Keulen, in de oude of nieuwe druckerye, geprent te zijn - aangezien de katholieke kleur den Nederl. drukker in moeilijkheid had kunnen brengen.]
Burgon [,lijfarts]. Biechtvader.
Bu.
O Vader, neem gedult: waer toe vergeefs geschreit?
Marie, nu ontlast van 't pack der sterflijckheit,
Is t' effens met een' sprongk twee kerckers hier ontsprongen,
En leeft by Godt, om hoogh, om laegh, op alle tongen.
Bie.
Ick voel in 't harte een' strijt van vrolijckheit en druck,
Gemengelt onder een. Verhael my stuck voor stuck
Dien uitgangh, aengezien de wreetheit zoo verbolgen
En bits, verboodt haer jonghste en bloedigh padt te volgen,
Toen zy, gelyck een lam, van noit verzade wraeck
Ter vleeschbanck wert geleit, om Godts gerechte zaeck.
Bur.
Na datze eens afscheit had van 't hofgezin genomen,
En reede stont om braef, in 't martelperck te komen,
Zoo traden d'Edelen en bey de GravenGa naar voetnoot1 voor,
De Burghgraef desgelijcks: zy wert op 't leste spoor,
Gevolcht van luttel stoets, ten hooghste zes of zeven,
Getuigen van haer doot en afgepijnight leven.
Heer Melvin droegh heur na het slepende gewaet.
Zoo quamze, in zulck een' schijn, als 't licht, dat ondergaet
Niet zonder gout en glans, waer voor de nevels breken,
Vol majesteits, gerust ter dootzale ingestreken,
Verwondert en bedroeft om zulck een' avontstont
Der schoonheit, die de wreetste en wiltste tijgers wont.
Het zwart fluweele kleedt bedeckt de kuische leden
Een doeck 't gezalfde hooft, van waer een doeck beneden
| |
[pagina 413]
| |
Ja tot op d'aerde toe heel statigh nederhangt.
Zy draegt den Bruidegom, naer wien de ziel verlanght,
Van gout om haren hals, zoo schoon van Godt geschapen;
Zy draeght den Bruidegom, aen 't heiligh kruis ontslaepen;
En onze Lieve Vrouws getyboeck in de hant.
Men ziet aen haren riem, van gout en diamant,
Den Roozenhoet gehecht, tot een gebedeteken,
Van hare zachte hant gesleten en gestreken.
Dus volght Marie vast den Heilant op Kalvaer,
En torst met hem zijn kruis, heur op geleit zoo zwaer.
Zoo drijft de bleecke maen den nacht voor, zonder hoornen:
Zoo bloeit de leli blanckst in distelen en doornen.
Zy trouwde in andren schijn den Scepter te Parijs!
Nu traptze op d'aertsche kroon, om die van 't Paradijs.
Bie.
Hoe klopt mijn hart! ick ben om 't uiterste verlegen.
Getrouwe Christheldin, dat u de hemel zegen!
Bur.
Aen 't hoogh eindt van de zael, rontom in rouw gekleet.
En laken, stont alreê het moortschavot gereet,
Twee voeten hoogh, en juist in 't vierkant zes paer voeten,
Bespreit met zwart: het schrickt d'onnoosle te gemoeten.
Men ziet 'er eenen stoel, een kussen en een' block;
Het outer van den haet en onverzoenbren wrock,
Gewapent met de bijl, om Koningklijcke struicken
Te vellen, zooze niet naer Puriteinscheit ruicken.
Zy nadert onbeschroomt dit naere treurtooneel,
Van waerze steigren zal in 't hemelsch lustprieel;
Gelijck een nachtegael, die in de kou besloten,
Zoo menigh jaer geen lucht noch vrijdom heeft genoten,
En, haeckende vergeefs naer zon en ademtoght,
Nu eerst een open ziet, en vint hetgeen hy zocht.
Hier komtze, en tart de Doot en Nijt, die leelijck grimmen.
Zy maent PauletGa naar voetnoot2, dat hy voor 't lest haer helpe klimmen,
En opgeklommen, zet bedaert en even koel,
Niet zonder Majesteit, zich neder in den stoel,
En hoort aendachtiger dan oit, als onverwezen,
BealGa naar voetnoot3 den wreeden last der bloedvriendinneGa naar voetnoot4 lezen.
De Joden leerden zoo zich spieglen aen 't gedult
Van Christus, stil en stom verwezen, zonder schuit;
| |
[pagina 414]
| |
Geprickelt met een kroon van stekelige doornen,
Omringht van menigh stier, gedreight van ossehoornen.
O Engelander! preeckt ghy den gekruisten Godt,
En steeckt ghy met uw tongh een' Engel naer den strot?
Vaer voort met Henricks bloet en Stuarts te verneêren:
Zy zal van dezen troon beginnen te regeeren,
In 't zaligh Engelsch Rijck, daer haet noch oproer woont,
En d'onderdruckte deught met eere wort bekroont.
Bie.
Och, of ick in dien staet heur hart verquicken konde!
Bur.
Haer oogen weidden vast door al de zael, in 't ronde,
Begeerigh, in 't gezicht van allerhande liên,
Vergiffenis by Godt, op haer geboge knien,
Te vorderen van u, gelijckze u had geschreven;
Dan och! zy zocht vergeefs: en Christus wil 't vergeven
De boosheit, die te helsch u uit de bloetzael hielt,
En naer heur maght de ziel en t'effens 't lijf vernielt.
Een kamenier met kracht door 't volck gedrongen, binnen
Het perck, stack op en kreet, als gingh 't haer aen de zinnen,
Dat zy Mevrouw, helaes! op dien benaeuden dagh,
In 't midden tusschen twee schavottrauwanten zagh.
De Koningin vernamze, in 't midden van de koppen,
En wees vast, het was tijt om op den mont te kloppen,
Te zwijgen, naer den eisch des tijts haer op geleit,
Ten waerze derven wou haer tegenwoordigheit.
Bie.
Ick luister en verlangh wat Fletcher wilde prevelen.
Bur.
Die Deken teegh terstont aen 't ratelen en revelen,
En scheen met errenst noch verlegen om de ziel;
Doch zy verstiet dien tfoost des huichelaers, en viel
Hem t'elckens in zijn woort, dat hy met schrift verbloemde,
Naer 's afgronts stijl, die valsch op zijnen Bybel roemde.
Die rechte schijndeught dorst wel eischen, dat Mevrouw
Haer jonghste zegel noch aen 't bloetrecht steken zou.
* *
Zy zeit: men magh dien troost, een' kranken troost, wel derven.
Ick leefde Katholijck, en ben getroost te sterven
In 't Katholijck geloof: zoo wert ick opgevoet:
Zoo offre ick 't Roomsche altaer mijn kroonen en mijn bloet.
De Graven bieden haer te stutten met gebeden.
Zy dancktze voor die gunst: maer in gebedt te treden
Met onroomsch yveraer, versmaetze met bescheit.
| |
[pagina 415]
| |
De Kentenaer beschimpt, als bygeloovigheit,
Het Kruisbeelt in haer hant, den afgodt, die hem smartte,
En wenscht haer Christus zelf te dragen in het harte.
Zy antwoort: het betaemt den Christen 't liefste pant,
Te dragen in het harte, en t'effens in de hant,
Om d'oogen door het beelt te slaen met vast vertrouwen
Op 't afgebeelde heil, by d'Engelen t'aenschouwen.
Bie.
Stantvastige, sta vast, gelijck een kerckpilaer.
Bur.
Zoo keertze 't aengezicht naer d'opgetoge schaer,
Driehondert vyanden, verlegen met heur lijden.
Dit schouwspel, zeitze, is nieuw, in deze ondanckbre tijden,
Te zien op een schavot een vrye Koningin
Haer Koningklijck cieraet, voor zulck een hofgezin,
Voor scherreprechter, en gemeente, nederleggen;
Doch Godes wil geschiede, oock zonder tegenzeggen.
Hy blijf mijn tuige: ick zweer u voor zijn aengezicht,
Dat ick mijn leven noit het leven van mijn nicht
Noch heuren staet belaeghde, of boosheit hebb' bedreven,
Die waerdigh zy om dus onwaerdighlijck te sneven;
Ten waer men 't out Geloof my opleide, als een vleck;
Waer voor ick gaerne sterf, en offre dezen neck,
En lesten druppel bloets. Mijn eenigh welbehagen
Omhelst in 't beelt mijn' Heer, mijn' Godt, aen 't kruis geslagen:
Hy sterck' mijn hoop: ick hoop door deze korte doot,
Bezuurt te zijner eere, in dien gerusten schoot
Der endtlooze eeuwigheit onsterfelijck te leven,
By zoo veele Engelen en zielen, als 'er zweven,
En wachten om mijn bloet, het welck mijn vlecken spoel',
Gelijck een offerhant, te brengen voor Godts stoel.
Bie.
Ick zie hoe d'Engelen haer plaets om hoogh bereien.
Bur.
Men zagh hier op terstont zeshondert oogen schreien,
En onder al dien hoop, die Stuart vloeckt en haet,
Is naulijcks een zoo boos, die niet zijn tranen laet.
Nu knielenze, en men stort gebeên van wederzijden,
Zy, met de haeren, leest ons Lieve Vrouws getijden
Godtvruchtigh in Latijn, roep Godt en Christus aen,
Zijn Moeder, d'Engelen, en al die om hem staen,
Gezalight en gereet de ziele te bejegenen.
Zy bidt dat Godt de Kerck, haer Rijck en Zoon wil zegenen,
| |
[pagina 416]
| |
De Seine, en oock den Teems, ja zelf de Koningin
Elizabeth, haer bloet, en errefvyandin.
Zy bidt voor schijngerecht, en scherreprechter mede,
En wenscht haer vyanden en vloecken rust en vrede,
Aldus beveeltze Gode en Christus haeren geest,
Herkust het Kruisbeelt vast, om hem, die 't hartgeneest,
En spreeckt: O Jesus, wil u mijner toch ontfarmen:
En even eens gelijck ghy hinght met opene armen
Aen 't bloedigh Kruis gehecht, zoo neem my, nu ick ga
Ten offer, in den schoot en arm van uw gena.
Bie.
Gekruiste, eilaes! verhoor haer zuchten, en gebeden,
Bur.
Hier op begintze zich voor 't allerlest t'ontkleeden.
De scherreprechter knielt, en bidt vergiffenis,
Hem gaerne toegestaen, die al te vaerdigh is
Om heiloos met zijn hant haer feestgewaet t'ontwijden,
Een snootheit, die te snoot, haer geensins staet te lijden.
z'Ontzeit dien snooden dienst met edelmoedigheit.
De Joffers helpen dan vol drucks de Majesteit
En Bruit, gereet om Godt in 't zaligh licht te kussen.
Zy kustze, en kruistze in 't einde, en zeit, om haer te sussen:
Misgun mijn ziel geen rust van al 't geleên verdriet.
|