Gedichten uit de verschillende tijdperken der Noord- en Zuid-Nederlandsche literatuur. Deel 2. 1ste en aanvang der 2de helft van de XVIIe eeuw
(1852)–J.A. Alberdingk Thijm–
AuteursrechtvrijZegesang ter eere van Frederic Henric, Boschdwinger, Wezelwinner, Prince van Oranje.[Door Vondel - 1629.] Wie is hy, dien de lauwer voeght
En met een aensicht soo vernoeght,
Geseten op den zegewagen,
Keert weer van 's vyands nederlagen?
Is 't oock de schutter wiens geweer
De landsmet Python ley ter neer,Ga naar voetnoot1
Om wien de volcken vrolijck dringen,
Die hupplend' 'et triomflied singen?
Of is 't d'uytdaeger van de moeyt,
Die Hydraes bloedende aders schroeyt:Ga naar voetnoot2
Wien danckbaerlijck Thebaensche schaeren
Toewij en kercken en autaeren?
Of is 't een held van 't oude Room;
Die op den vyandlijcken boôm
Tot weering van gemeene ellende,
Geluckigh d'oorloogstoomen mende?
| |
[pagina 276]
| |
Of is 't der waereld wonderdingh,
De Macedoonsche jongelingh;Ga naar voetnoot3
Die, doen het jonge Tyrus schempte,
De zee met 't oude Tyrus dempte,
En smoorde soo veel stofs en puyn,
En Libans cederrijcke kruyn,
Tot dat hy stormde uyt haren setel,
Die elck te trots was en vermetel?
Neen, 't is geen held van d'oude tijd,
't Is Fredrick Henrick, die den nijd
En all' die hem sijne eer misgonnen,
Door moedigh worstlen heeft verwonnen:
Die d'Oldenzeelsche vesten dwong:
Die Wesel innam met een' sprong:
En Grol heeft tot sijn winst gestreecken;
Dat tweemaal 't leger op sagh breecken:
Die met sijn volck te voet te ros,
Verovert heeft 's Hartogenbosch.
Dat tweemael 't leger op sag breecken?
O groote winst van weynigh' weecken!
O temmer van dat woest gedroght;
Daar noyt geen kamper tegens moght!
Kan haet en nijd dien brock verduwen!
Kon die moerasdraeck dan met spuwen
Van vyer en voncken, vlam en roock,
Met overyslijck ysren spoock,
Sijn' vyand niet ten poel uytjagen?
Dit ondier, oorsaeck veler plagen,
Staegh knabbeld' heldenbeen verwoedt,
Het leckte TruxisGa naar voetnoot4 edel bloed
En vatte (schuw van staelen banden)
Graef Hohenlo met ysren tanden.
Maes, Wael en Yssel, Leck en Rhijn
Vergiftighd' 'et met boos fenijn.
Naest God zij lof den roem der vorsten,
Aen wiens granaeten 't is geborsten.
Wie sou gelooven kunnen, dat
Eene oude en noyt gewonne stad,
Gewent te swaeyen 't oorlogs vendel;
| |
[pagina 277]
| |
Die sleutel was en grensegrendel,
En trots als Brabandts Pylaer stond,
En Holland scheyde' en Brabands grond,
So onversiens, so ongewroken
Gesloopt sou leggen afgebroken,
Door 't woen des Hollandschen Soldaets?
Dat d'eer van Tilburgh syne plaets
Sou laten d'eere van Oranjen?
Dat d'Oorloghs Setel van Hispanjen,
En Isabels doorluchte Troon
Sou open staen voor Welhems Soon,
Tot schrick van Phlippes bond-genoten?
Breda had een Baron verstoten:
't Was billijck dat weer een Baron
Den Bosch most ruymen voor dees Son:
Dat 's Hartoginnebosch most worden
Des Princenbosch, na 's Hemels orden.
Ey lieve, siet toch eens 't gedrang
Van 't vrye Nederland, met sang
En spel voor Hollands Heyland krielen:
Hoe Burgers en hoe Boere zielen,
Hoe oud en jongh, hoe vrou en maeghd,
En wie 't gemeene gunst toedraeght,
Al lachend door malkand'ren swieren:
Hoe vrolijck Steên en Dorpen vyeren,
En luyen in 't verwinners feest:
Die als een hopman onbevreest
En rustigh 't Heyr voor aen geleyde,
Op 't vlacke van de Mouckerheyde,
Al waer hem inviel 't waerde lijck
Van synen oom Graaf Luydewijck;
Die hier in 't harrenasch gebleven,
Of na den slagh gevaen, most sneven
Door Spaenschen haet, so schendigh wreed,
Als hy sich vroom en eerlijck queet:
Terwijl hy dacht aen dese dingen,
Gevoeld' 'y scharpe prickelingen,
En wraeck opsiedend 't edel bloed
Verdobbelt synen oorloghs moed.
Terwijl hy sich ten oorlogh ruste
| |
[pagina 278]
| |
Soo doodverwt hy de Vlaemsche kuste.
De starcke steên, hoe vast bemuurt,
Van Maes, en Rhijn, en Scheld geschuurt,
Gevoelen 't bange sweet wtbreken,
Hy houdse in twijffel met sijn' treken:
En HandwerpGa naar voetnoot5 wacht sijn Heyr aen boord
In 't harnasch. schielijck ruckt hy voort,
En draeft op pijp, trompet, en trommel
De Maesbrugh over naer den Dommel:
En vroegh voor bot, voor bloeyend blos,
Op 't veld koomt vallen voor den Bosch,
Met ruyterbenden nau om noemen,
Gelijck de byen op de bloemen.
Dit sagh de grijse Grobbendonck.
Denck of het als een donder klonck
In d'onverwachtheyd syner ooren.
Hy lachte en grenickte wt den tooren,
Doen hij op May den eersten dagh
Hier Mars den Mayboom planten sagh:
Maer 't lachen dat verging ten leste;
Doen hy omringen sagh de veste,
Die so veel' rampen had gestuyt,
En meermaels lachte ons' Legers wt:
Die zedert mense lest ontsette,
Noch bet op haer' versekringh lette,
Met schans by schans, en werck op werck,
Van graft aen graft en hoornen sterck.
Hier lagh nu d'eer der heeren Staeten.
Flux quam by 't leger der soldaeten
Een boeren heyr. men wroet men slaeft:
De byl die kerft, de schup die graeft.
Veel' bosschen worden omgehouwen
Om eenen Bosch: so veel' landouwen
Geplondert kael van ruyghte en rijs.
Geen' veldnymf vlecht nu krans om prys:
Geen Pan nocht Satyr hoort men queelen,
Door 't derven van hunn' lustprieelen.
* *
De deughd, gewoon na lof te staen,
| |
[pagina 279]
| |
Sich maeckte een'Ga naar voetnoot† princelijcke baen:
Sloegh mylen dijcx door waterplassen,
Door diepe meeren en moerassen.
Sy stiert de vlieten met een' toom;
En damt met kracht den Dommelstroom:
Sy darGa naar voetnoot6 den ouden kil verleyen,
En 't meyr een nieuwe plaets bereyen;
Daer t'hans de visscher set sijn fuyck,
Beurt 't land de mossige perruyck
Nu overdroncken in het hooge,
En vraeght: wat Godt scheyd vocht en drooge,
En, binnen andren oeverboord,
Bedwinght de watren door sijn woord?
Daer t'hans de visschen swaenen aesen
Nu legerpaerden weeligh graesen:
En om het leger bruyscht de zee,
Die flus onwinbaer maeckt de steê.
Dat heet voorby tween Cyrus stappen;
Die, met d'Eufraetstroom af te tappen,
Vermeestert 't pratte Babilon,
So ras de ruyter waden con.
'k Sie dorpen hier in 't rond gelegen,
Als met een snoer aen een geregen,
Met dobble graft, en schans op schans.
d'Ontsetter heeft hier kleene kans.
Ick sie 's Hartogenbosch vergrooten,
En 't leyt in 's Princen wal beslooten,
Wiens krunckeligen ommekreys
Verstreckt een' somer sonnereys.
* *
Noch laeten de beschote wallen
Van krygelheyd den moed niet vallen:
Maer streng geparst van 't bitter lot,
Soo vliense met gebeên tot God,
En all' sijn' heylgen. 's vollex yver
Aenroept den Euangelischrijver
Sint Ian den opperheyligh aen,
Dat hy syn' hoofdkerck by wil staen.
| |
[pagina 280]
| |
Men offert op de hooge autaeren,
Men wieroockt tusschen kerckpilaren,
Na Roomsche zede, en viert alom
Met ommegang, en heylighdom.
Kapellen, kloosters, kercken stenen;
Gewijde en ongewijde weenen.
Sy hopen dat op 't allerlest
Geen' hemelhulp de heylghe vest
In 't allerwterst sal ontbreecken:
Al schijntse een weeskind, gants versteecken
Van menschentroost, in dit gevaer:
En hy, die voormaels wonderbaer
Den vyand sloegh met duysend vreesen,
Door een dood lichaem, nau verresen,
Door 't plompen van een' lossen steen,
Door 't roeren van een' trom alleen,
Sal middel ter verlossing vinden.
Maer 't is vergeefs, mits weer en winden
Ten dienste staan 't Nassausch geslacht,
En 't water losen wt de gracht.
Voor 's Princen godheyd neyght sijn' hoornen
De Maes. 't geschut dat schud de toornen,
En donderd reys op reyse los,
En beuckt het bolwerck van den Bosch.
* *
[En] Fredrick heeft het werck volwrocht,
En d'opperoverwinnings kroone
Geset voor Christenrijck ten toone
Op 't spits der vryheydt, 't oorloghs wit.
Maer vryheyd, handvest, wat is dit?
Sijn 't enckle krachteloose klancken?
Niet niet, ô edelste aller rancken!
Laet yeder eygnaer hier af zijn;
De vryheyd als een' sonne schijn'
Op allerhande slagh van menschen,
Die om 't gemeene beste wenschen.
Men maeck van 't Christelijck geloof
Geen' plondering en fielenroof:
Men onderdruck geen vroom gewisse,
Met boeten en gevangenisse:
| |
[pagina 281]
| |
Maer laet God rechter van 't gemoed,
Uw Vader stort' hierom sijn bloed.
Soo dat geschied, so sal de vrye
In liefd tot Hollands heerschappye
Ontvoncken; soo sal yeder een
Om 't beste bidden van 't gemeen:
Soo sultghe voelen 's hemels segen,
Uw' vyand schricken met uw' degen:
Soo sult ghe sijn der vroomen wijck,
Het voorbeeld van gants Christenrijck,
En leven op de tong der geesten:
Tot datghe moe van aerdsche feesten,
En levens sat, uw' sterflijckheyd
Laet hier beneen van elck beschreyt.
't Onsterflijck word van Iupijns vogel,
Op gouden wagen met sijn' vlogel
(Die t' hemwaert neyght, die oirsprong nam
Van Duytschlands Keyserlijcken stam:
Stam die, in standerds, aernenGa naar voetnoot8 swaeyde,
Soo dickmael MavorsGa naar voetnoot7 oorlogh kraeyde)
Gevoert ten hoogen hemel, daer
't Ontmoet de salig' heldenschaer,
Den Grootvaer Adolf, met sijn neven,
Gestreden in het eeuwigh leven.
My dunckt ick sie alree van verr'
Sijn aenschijn schittren als een' star,
Wien Holland wieroockt met gebeden:
Om dat hy 't hooft van 's vyands steden
Opofferde als een heyligh pand,
Sijn vaders graf, sijn vaderland.
|