Gedichten uit de verschillende tijdperken der Noord- en Zuid-Nederlandsche literatuur. Deel 2. 1ste en aanvang der 2de helft van de XVIIe eeuw
(1852)–J.A. Alberdingk Thijm–
AuteursrechtvrijMiskenning.[Aanvang van Vondels Palamedes oft vermoorde onnooselheyd; doelend op het exekuteeren van Oldenbarnevelt. De dichter, streng vervolgd om deze allegorie, ‘nam de wijk naar de (Bever)wijk’, waar hij dit spel gedeeltelijk gedicht had in de huizinge Holland op zijn smalst. Laurens Joosten Baeck leende hem, bij weigering van 's dichters familie, verblijf. Ofschoon Fredrik Hendrik groot behagen in dit treurspel vond, deed men den dichter eene boete van f 300 betalen: daar werden dan ook in weinig jaren dertig oplagen van verkocht.] | |
[pagina 221]
| |
Palamedes:
Die sorgt, en waeckt, en slaeft, en draeft, en ploegt, en sweet,
Ten oorbaer van het land, een lastigh ampt bekleet,
En waent de menschen aen syn vroomheyd te verbinden,
Sal sich te jammerlyck in 't endt bedrogen vinden
Van 't wispelturigh volk, dat, veel te los van hoofd,
Ghenooten dienst vergeet, en leyder! 't quaed gelooft.
Wat dorperheyd is dit, onedele gemeente!
Wat bitse nijd verteert het merch in uw gebeente!
Wat dolheyd voert u aen, dat ghy uw heeren hoont,
En met so valsch een' munte uw' trouste vaders loont?
Koomt reuckeloose schaer, tre voort uit alle steden:
Beklaag, beschuldig ons ter vierschaer van de reden:
Set uw bewijsen op, daer gelt bescheyd en blijck,
Op dat rechtvaerdigheyd een billick vonnis strijck!
Ghy segt, so ras de wraeck de koninglijcke zielen
Te rade riep om 't Rijck van Troje te vernielen,
En sloot het eerloos stuck te rechten met heur zwaerd,
Dat ick gedagvaert quam, en stout en onvervaert
Haer stuitte, en dreef: ‘het was te heftigh opgenomen;
Men hadt noch tijd om tot het wterste te komen.’
Ga naar voetnoota Waer wt men vaten moght, ‘dat ick 't meyneedigh rijck
Meer gunst toedroegh als ons, gequetst door 't ongelijck:’
Maer sulck een los besluyt valt licht te wederleggen,
Dewijl dit slot niet volght wt al 't voorgaende seggen,
Maer eer het tegendeel:Ga naar voetnootb want dat ik liever sagh
Het ongelijck geslecht, by middel van verdragh
Is waer, en lovens weerd: want wie ontkent wat plaegen
Bellone met sich sleept, en hoe veel nederlaegen,
Gevaerlyck voor den staet, wiens welvaert men met druck
En angst siet hangen in de weeghschael van 't geluck.
Dat ik dan noô Priaem met krijgh sagh aengegrepen,
Was om der Phrygen toorts te keeren van ons schepen,
En niet het ongelijck in 't veld te sien geslecht
| |
[pagina 222]
| |
Door Hectors en Achils onseker lijfgevecht.
Hier by en rust 'et niet: men smijt mij voor de scheenen
Dat ick de koningen van Sparten en Mycenen
Met al de vorsten, toen men landde op 's vijands kust,
Wou smooren in hun bloed, uit godvergeten lust,
Ga naar voetnootc Naerdien ick, voor den slagh en 't bloedigh oorlogsteecken,
Beval de gansche vloot terstond in zee te steken,
En zelf te schepe ging. 't Geleeck wat, wist men niet
Dat dit door enckel last des veldheers waer geschied,
Die, toen wy 't wijcken der verlege krijgsliên duchtten,
Hun allen troost en hoop benemen wou van vluchten,
En moedigen tot slaan, wanneer de nood hen deê
Aenloopen op het spits, of 't swalpen van de zee.
Nog wilmen my te lyve, omdat ik driest, en stouter
Als andre, eer Iphigeen nog verwde 't bloedigh outer,
Het offren hinderde, en dit stuck leyde in beraed,
Ga naar voetnootd Of juyst onnosel bloed, en Agamemnons saed
De felle Hecaté most paeyen, en versachten,
Dan ofmen haer een hinde, of teere geyt sou slaghten,
Een laster dat sigh schaemt (recht of hy yet verbeurt!)
Die Calches in sijn' waen en schelmse droomen steurt,
En billijck twijfelt of oyt goden of godessen,
In 't grousaem moorden van gehayligde princessen
Behaegen namen, juyst gelijck der goden tolck
Dees grove logens veylt voor waerheyd aen het volck,
Dat voor hem nedervalt, en lust schept in 't vernielen
En ommebrengen van soo veel' gedoemde sielen.
Men stroyt, om 's veldheers haet te scharpen tegens my,
Ga naar voetnoote Dat ick besnoeyen wil de wettige vooghdy
Der twee gebroederen, en d'opperste van Griecken
Treck op Achilles sijde, en poogh bedeckt hunn' wiecken
Te korten, waer ick magh: 't welck wtbarst meer en meer,
| |
[pagina 223]
| |
Nu ick met pacrden van 't verovert Lesbos keer,
Met stier en rundren, en een' hoop geboeyde slaeven,
Maer 't goud verlochen, om behendigh t'ondergraeven
Hun aengegroeit gesagh: dewijl elck, als sijn' God,
Dien aenbid, die hem streckt tot voordeel en genot.
Dan om die laster plaets te geven, acht ick vorsten
Al t'edel van gemoed: en geen' doorluchte borsten
Gevoelen dit van my, dieGa naar voetnootf Menelaüs met
Sijn' oudren broeder heb door mijn beleyd geset
Tot hoofden van den toght, als 't veelen heeft verdrooten.
Ik droeg hun op 't beleyd van Griekens oorloghsvlooten,
Ga naar voetnootg Toen Calches op hen smaelde, en wtspoogh vier en vlam.
Om datse daelden van soo goddeloos een' stam.
Dat ik gebrandmerckt wort van lieden sonder oordeel,
Als die den roof misbruyck tot eygen baet en voordeel,
En Chirons voesterling soeck hoogh te setten: neen,
Ick kan, en danck 't den Goon, 't bysonder van 't gemeen
Voorsichtigh schiften, en elck een het sijn verschaffen.
Ick handhaef yeders recht, en pas op niemands blaffen.
Elcx vryheyd is de mijn': ick weegh ze in ééne schael.
Wie hier wt vreese deyst, ick sta gelijck een pael.
Dreygt Palamedes vry te moorden, en te priemen:
Hy blijft de selve man, al sneed ghy hem aen riemen:
En draegt sich na sijn' plicht, getrou, oprecht, en kuysch.
Men soecke 'em waer men wil, hier leyd d'Eubaeër t'huys.
Ga naar voetnooth Voorts dat ik Thestors soon bestraffe en niet wou schroomen,
Is waer. My docht't was tijd sijn hoovaerdy te toomen,
Naer dien hy verder als de kerck en 't outer gaet,
| |
[pagina 224]
| |
En snuff'len komt wt baet en staetsucht in den raed.
Ga naar voetnooti Hy is een vreemdeling, ja een Trojaen geboren,
En kent de seden niet, die tot ons land behooren,
Noch wat ons welvaert eyscht. hy wette sijn verstand
In 't geen sijn ampt betreft, en kruype in 't ingewand
Der dieren met sijn' geest, en staere op 's Hemels lichten:
Ga naar voetnootk Hy lette op voglensang, op droomen, en gesichten,
Op Godspraeck, en geheym, en hange er niet wat by
Van 't sijn: of lust 'et hem, elk hebb' sijn oordeel vry.
Ga naar voetnootl Maar 't is te schandeleus, en strijd met al mijn' daeden,
Dat ick ben omgekocht om 't leger te verraden:
Dat Paris, om met my te hand'len van die moord,
Lagh 's nachts met een' galey, vol goud gelaên, aen boord:
Ga naar voetnootm Dat ik den oorloogh schorste, en wtstel nam tien dagen,
Om ons t'ontwapenen, en dan het stuck te waegen
Met grooter sekerheyd. Appollo, die uw' troon
En setel hebt gebout in 't midden van de Goon,
En met uw' klaerheyt bluscht de starrelichte lampen,
En van het Aerdrijck veeght de nevelen en dampen,
Ghy siet, in dese nacht, en voor uw' Majesteyt,
Stuyt sulck een schennis af op mijne onnooselheyd.
|
|