Gedichten uit de verschillende tijdperken der Noord- en Zuid-Nederlandsche literatuur. Deel 2. 1ste en aanvang der 2de helft van de XVIIe eeuw
(1852)–J.A. Alberdingk Thijm–
AuteursrechtvrijDe Christelijcke Ridder.[Uit den dus getitelden Hymnus of Lofzangh (1620), door Vondel (zie bl. 23). Oorsp. druk; met afwijking daarvan, is hier 't gebruik van y en ij geregeld.] Eens anders Zangerin magh rijckelijcken melden
Den welverdienden roem van Iacobs oorlooghshelden,
Die, keerende uyt 't gevecht, besprengt met breyn en bloed,
Liep eenen zoeten rey van maeghden te gemoet:
Ick zingh des Christenhelds strijd wapens en partyen.
Groot Hertogh des geloofs, die door uw bloedigh stryen
Onze overwinningh wrocht, en die gebenedijt
Van zulcken Ridderschap de dapper hoofdman zijt!
Vergunt my, dat ick magh den eed'len Ridder roemen,
Die ghy geweerdight hebt nae uwen naem te noemen,
Die gantsch op and're wyze als David was gewoon
Met zynen kruysheer vecht om d'alderhooghste kroon.
Heel korts in nare schaeuw, beschaduwt vande bladen,
Wy 's heeten middaghs brand al peynzende versmaden,
Daer ons de slaep bekruypt terwijl 't gevogelt queeld,
| |
[pagina 163]
| |
En voed met zulcken droom als ons gezangh uytbeeld.
Ick zagh van 't hoogh geberghte in vlack gelegen velden
Twee trotze legers die haer in slagh-oorde stelden,
Belust elck anders kansse en voordeel af te zien,
Of liever duyzend doon te lyden dan te vli'en.
Zoo flucx men 't teecken geeft roert yder 't stof met voeten
Dat d'aerde schud als zy malkanderen gemoeten.
De razerny vanght aen met een vermenght geluyd,
Dat nae den sterren klimt, en aen den hemel stuyt,
Wiens vrolijck voorhoofd haest verouwdet vande rimplen,
Wiens alderhelderste oogh zelf schemert vande wimplen,
En van 't geslepen stael, dat wederzijds gescherpt,
Zoo vaeck 't zijn vyand dreyght den blixem op hem werpt.
't Bloed stroomt tot een rood meyr, welcx heete baren bruyzen;
En droef luyd den adieu der zielen die verhuyzen.
d'Eerwaerde Wijsheyd Gods dees' slachting vast aenschouwt
Van haren heyl'gen throon, in 't opperste gebouwt.
Zy daeld van boven af met haer sneeuwitte vlercken,
En grijpt die meest uytsteeckt in ridderlijcke wercken
Uyt 't midden vanden strijd, die vuyrigh is en straf,
En op een woeste plaets voerd hem ter zyden af.
‘O Ridderlijck gemoed!’ dus heeftzeGa naar eindnoot16 hem aengesproken,
‘'t Is langh, 't is al te lange in 't harnasch zich gewroken,
't Is langh genoegh aldus met David zich besprenght
In 't Philistijnsche bloed, en 't dorstigh zand gedrenckt;
Zulck krygen ben ick zat. ontslaet u dit scherp yzer,
Dees' stalen borst ontgespt; gaet henen wend u wyzer
Tot eenen strijd des geests, en tot dat oorloogh vlied
't Welck zoo vele eeuwen langh door 't geest'lijck is bedied.
Dit Christ'lijck wapentuygh voor 't ander wilt omgorden,
En op een nieuwe wyze een Christen Krijghsman worden,
Treckt deze rustingh aen, en kiest die steyle rotz
Tot eenen vasten borght, zulcx raed de Wijsheid Gods.’
Eerbiedigh antwoord hy: ‘O hemelsche meestresse!
Die waerlijck zijt alleen der schepselen vooghdesse!
Waer hebbe ick oyt verschuldGa naar voetnoot1 dat ghy mijns gade slaet
En 't vreughdenrijck paleys uws lieven Vaders laet?
Aenbedelijcxste vrou, wild voor uw hemelvaren
't Gebruyck dier wap'nen my eerst grondelijck verklaren.’
| |
[pagina 164]
| |
De Wijsheyd zegt, ‘Die helm is d' hoop van 't eeuwigh heyl,
Die schild - 't beproeft geloof, waer door men vranck en veyl
Des Satans schichten schut, en uytbluscht inder ylen
Den brand, den helschen brand, van zijn geschoten pylen.
Dat zweerd is Heeren woord, 't welck wederzijds ontzeydGa naar voetnoot2;
Die borstbeschermer kreeftGa naar voetnoot3, dat is gerechtigheyd.
Die brooskensGa naar voetnoot4 wel gepast, die vorstelijcke schoenen,
Is 's Euangeliums zoet vredenrijck verzoenen;
En d'hoecksteen Christus is, waer op in al zijn doen
Zich vry verlaten mach de Christen kampioen.’
't Was nauwelijcx gezeyd, de Wijsheid eerst verschenen,
Heeft heylighlijck gespoocktGa naar voetnoot5, en is terstond verdwenen.
De Ridder, al verbaest of 't waerheyd was of waen,
Ontwapend zich op 't lest, treckt 's Wijsheyds rustingh aen,
En 't harnasch aengepast, hy, van des hoecksteens midden,
SteroogendeGa naar eindnoot16 hemelwaert aldus aenvanght te bidden:
‘O Veldheer onzes strijds, die door uw bloedigh zweet
En roode wonden hebt eens hoofdmans ampt bekleed:
O waren Samson! die verbrekende 's doods banden,
Verpletterde den kop van alle uwe erfvyanden,
En een schoon voorbeeld liet, hoe in dit iammerdal
Elck krijghsknecht 't enge spoor uws kruysweghs houden zal:
O kruysvorst! kapiteyn! voorvechter! en verbidder!
Van 't rood geslayert heyr, aenschouwt, aenschouwt den Ridder
Die uwe benden volght, en zijn behagen schept,
Dat hy verwinnen mach als ghy verwonnen hebt.’
't Gebed noch nauw'lijcx eynd, of d'Hemel geeft een teecken
Daer hem zijns Koninghs hulpe en troost niet zal gebreecken.
Flucx ziddert al 't geberghte, en 't aerdrijck daer omtrent
Een wolck van damp en roock uytbraeckende opwaerts zend,
En eer hy 't mercken kan zoo treed hem onder oogen
Een opgesmuckte vrouw, die groot is van vermogen,
Die beter een Godinne als sterflijck mensch gelijckt,
En 't schoonste beeld beschaemt dat inde spiegel kijckt.
De rijcxste baggeGa naar voetnoot6 haer çiert. alsins is zy bepeereld.
| |
[pagina 165]
| |
Haer ployrijck purper vloeyd. haer p'ruyck druckt een kleyn weereld;
Iae 't is de Weereld zelf, wanneer hy 't wel beziet,
Die met haer rechter hem een gouden kopschael bied,
En met de slincker zwaeyt een waeyer zwert van pluymen.
Die rechte Joffrou sleeps,Ga naar voetnoot7 hoe steecken haer de kruymenGa naar voetnoot8.
Zy maeckt een fiere gangh, en 't schijnt als ofzeGa naar voetnoot16 hem smeeckt
Met eenen zoeten lach. nu luystert watze spreeckt.
‘Vroom Ridder, wie ghy zijt, door zonderlinge driften
Ons uwe dwaelsterr' dringht u heerlijck te begiften
Met Rijckdom, Eere en Staet, of Wellust, welck ghy kiest,
Behoudens ghy u zelf in onzen dienst verliest.
Dit aerdrijck ick bestier. d'ontzichelijckeGa naar voetnoot9 zielen
Der MajesteytenGa naar voetnoot10 zelf voor my ter aerden knielen,
En zoecken steeds de gunst mijns Godheyds met gebeen:
Want yder trots Monarch ontfanght van my zijn leenGa naar voetnoot11.
De Scepters deyle ick om: de kroonen en de banden
Van Koningh, Vorst, en Graef, zijn zegens myner handen.
Met witte marmorsteen mijn hof ten wolcken rijst,
Dat 's Pelgrims oogh verlet, en met verwond'ren spijst.
Inwendigh 't bont tapijt de wanden houd gescholen.
't Vertreck der zalen doet mijn hofgezin verdolen.
My vierd der Ioffren Reye, een wonderlijcke pracht,
Die door de tralien kijckt, en inde watergracht
Om tijdverlies zomtijds zijn schaduwe laet spelen,
Terwijl in 's lusthofs top de Nachtegalen quelen:
De blanckgepluymde zwaen haer weelde uyt 't water schept,
En d'oyevaer op 't dack met zynen klepel klept.
Zoo flucx my d'avondsterr' toeknickt om t'avondmalen,
Ick my ter disschen schick daer duyzend toortzen stralen,
Daer 's tafels rugh zich om den last der spyzen belght,
Daer yder zilv'ren vlackt'Ga naar voetnoot12 zijn venezoen verzwelght,
Daer d'honger werd geterght van zo veel leckernyen
Dat 't suyckerzoet bancket men naulijcx weet te vlyen:
Daer, uyt een blaeuw kristal op konstrijck goud geschroeftGa naar voetnoot13,
De most het hert verheught, dat nimmer is bedroeft:
Daer 't Goddelijck musijck van zangh en spel in d'ooren
| |
[pagina 166]
| |
Den weerklangh van 't gewelf zo lieffelijck laet hooren.
Dat ziele en geest ontspringht, en 't lichaem ongetemt
Al danssende in een zee van duyzend weelden zwemt,
* *
Terwijl het wakende oogh des torenwachts den borght
Voor ongeval behoed, en veylighlijck verzorght.
O Ionckheer is 't oock vreemd dat wolcken volcx van verren
My haesten te gemoet, en dragen aen de sterren?
Dat der vergoder schaer zo heftigh om my dringht?
Is 't anders als klaer goud en zilver dat hier blinckt.’
- ‘Vermomde Toveres! wegh met uw valsch blancketsel,
Wegh met u zoet vergift, en doet mijn ziel geen letzel.
Uytwendigh zydy schoon, van binnen vol ellend:
Uw heerlijckheyd is kort: uw vreugd met droefheyd end:
Uwe eere is wanckelbaer: uw hoogheyd dreyght te vallen.
Van al 't geen ghy beloofd en geefdy niets met allen
Als ramp en druck te loon den genen die u diend.
God hem zijn gunst ontzeght wie zich met u bevriend.
U dreyght een eeuwigh wee: uw lachen werd tot huylen,
Als ghy voor 't vyerschaer Gods u niet en moogd verschuylen,
Met al die uwen sleep te volgen zijn gewoon,
Als 't vonnis werd geveld van God en 's menschen Zoon.
Verziet u Duyvels zaet, verziet u voor mijn schelden:
Vlied na den afgrond toe, uw munt wil hier niet gelden.’
Voor zulcken antwoord vlucht de Moeder alles quaeds.
* *
Maer aen de slincker zydeGa naar voetnoot16 hem weder op een nieuw
Een Ketter overvalt, heel statigh, ouwd van wezen,
Die stickziende altijd doolt, en brilt van veel te lezen,
Die lezende versuft, en min tot kennis koomt.
De Ridder spreekt hem aen, en vraeght waer van hy droomt.
‘'t Was,’ zeght hy, ‘al van ouwds 't gevoelen veler wyzen
Dat ydel werd gelooft 's vleesch opstaen en verryzen,
En dat elck kerkhof niet 't verstorven bleeck gebeent
Der doon opworpen zal gelijckmen dwaeslijck meent:
Want zo d'opstandingh wat geloofs word toegeschreven,
Ontwijffelijck het is geschied al in dit leven.
Is 't niet een fyne klucht, en rechte kinderspot,
Dat 't lijf verryzen zal als 't eenmael is verrot?
Zo 't waerheyd strecken magh, gewis hoe wilmen vloecken
| |
[pagina 167]
| |
Als elck om 't eerste grieltGa naar voetnoot14, en gaet zijn beenen zoecken!
Daer by verdichtmen noch, zo vremd als praetgemeen,
Dat Christus 't vierschaer Gods zijns Vaders zal bekleen:
Maer zo 't waerachtigh is, wat zalmen toe gaen schryven
't Vertragen van zijn komst, en 't stadigh achter blyven?
Want van dat 's werelds lamp eerst blonck aen 'sHemels glas,
Nature een zelve blijft, en alle dingh als 't was:
D'een eeuwe d'ander volght, d'een zomer volght den and'ren,
En hoe zeer d'aerd verouwd, noch spoortmenGa naar voetnoot15 geen verand'ren:
Den hemel hemel blijft, d'aerd aerd, de zee blijft zee:
Dus komt hy nimmermeer, of is te zelden ree.’
‘Vlied,’ zeght de Ridder, ‘vlied aertzketter! valsch verrader!
Gaet veyld uw logenkraem den Duyvel uwen vader:
Gaet preeckt den Saduceen, en die geen hope en heeft.
Ick waen niet maer ick weet dat mynen Heyland leeft,
Die ware Ionas, uyt 's grafs walvisch, nae dry dagen
Weer 't licht des hemels zagh: die zo veleGa naar voetnoot16 heyl'gen zagen;
En door die zelve macht, en door die zelve geest,
Waer door hy eens zijns zelfs opwecker is geweest,
Hy 't menschelijck geslacht zal uyt 's doods slaep opwecken,
En voor den rechterstoel des grooten Rechters trecken,
Wanneer hy als een zon de dicke wolcken breeckt,
De deughd met heyl bekroont, en zijn versmaetheyd wreeckt.
't Vertrecken van zijn komst veroorzaeckt dat hy goedigh,
Niet wil des zondaers dood, maer hoopt zijn boet langmoedig.
Hoe langh zijn komst vertraeght, 't werd t'zijnder tijd vervuld,
Maer 't wil te spade zijn als ghy 't gelooven zult.’
* *
De Ridder wind den kaetsGa naar voetnoot17:
Dies hy den Hemel looft: van waer hem zijnen Koningh
Door d'Eng'len 's levens kroon opoffert tot belooningh.
‘Vroom Ridder,’ zeggen zy, ‘omvlecht, omvlecht uw hoofd
Met den Laurierenkrans, die Iesus heeft belooft
Die onder de baniereGa naar voetnoot16 haers hoofdmans vroomlijck stryden,
Die leden zijn haers hoofds in droef heyd en in lyden:
| |
[pagina 168]
| |
Vroom Ridder, neemt dien krans van uwen Kapiteyn,
En hebt met hem zijn kruys en zijn triumph gemeyn.’
De Ridder triumpheerde, als 't ruysschen vande boomen
Mijn zoete rust versteurde, ick overley de droomen
Daer 't hert mee' was belast: 's drooms beeld, dacht ick, gewis
De waerheyd niet altijd heel ongelijck en is.
Door een is 't nu voldaenGa naar voetnoot18.
|
|