Gedichten uit de verschillende tijdperken der Noord- en Zuid-Nederlandsche literatuur. Deel 2. 1ste en aanvang der 2de helft van de XVIIe eeuw
(1852)–J.A. Alberdingk Thijm–
AuteursrechtvrijEenvoudige boeren.[Uit Gerbrand Adriaansz. Brederoos klucht Van een Huysman en een Barbier (zie bl. 49). In zijne Blijspelen en Kluchten (als waaruit wij hier een onschadelijk fragment meêdeelen) heeft Bredero zich niet ontzien de vuilste onzedelijkheden voor te stellen. Dit was in over-een-stemming met den volksgeest, die vóor alles vrijheid wilde, en goed en bloed opofferde onder anderen ook om een einde aan de inquizitie (d.i. het onderzoek naar dwaling of vergrijp tegen de godsdienstGa naar voetnoot(*)) en de censuur (d.i. de veroordeeling van berispelijke lettervruchten) gemaakt te zien. De Republikeinsche Regeering liet dan ook de losbandigheid toe; haar Oûmanhuis te Amsterdam oogstte uit de opbrengst van Brederoos gemeenste stukken, vereenigd met S. Costers arbeid (bl. 41), in tien maanden, van Juli 1615 tot April 1616 - f 2000. De stukken van Bredero werden gepatrocineerd door den Zweed- | |
[pagina 70]
| |
schen Ambassadeur, Jacob van Dijck (zie bl. 59), ja zelfs eenmaal opgedragen aan de lieve Tesselschade (zie CED. bl. 163). Later werd, volgends Wagenaar, het Burger-weeshuis letterlijk associé in den Schouwburg. De Auteur (men moet het ter zijner schuldverlichting zeggen) predikte de leer der nieuwere Fransche roman- en dramaschrijvers: hij schetste het kwaad in al zijn naaktheid, maar verdedigde zich met zijn regel: ‘Ist dat ghy yet ‘merct, leest of siet
Dat quaat is, schuwt dat, doetet niet.’ §.]
De Huysman
[in stad; alleen op straat]:
Mijn Botter, mijn Kaes, mijn Hennen, mijn Endt vogel, met mijn SmientGa naar voetnoot1,
Daer heb ick al vry wat mier of emaeckt, dan onse SybrichGa naar voetnoot2 wel mient;
Ick hebber ien moye mors-penning in mijn dief-sack af an een zy esteken.
O gangs bloedtGa naar voetnoot3 hoe heb ick daer die pap-eetersGa naar voetnoot4 uyt estreken
Die Melck muylen, sy leggen de hielen halve tijdt an de mamGa naar voetnoot5,
Sy magge gien knoppigeGa naar voetnoot6 Vercken, maer sy mogen wel gortige Ham,
Die lecker tangden, sy wraken het Speck om wat gorts of om wat knoopen,
En in de winter komeset ongs ten duyrsten ter vriende bee of koopen.
En van al mijn Ayeren en isser geloof ick niet ien goet,
Sy sinnen miest al vuyl of wat anneset, of ten minsten half uyt ebroet.
* *
Die stee-kliecken hebben so gaern overwicht, en Botter die geel is,
Sy weten niet van de Gouds bloemen, noch dat de BoomGa naar voetnoot7 van een dicke deelGa naar voetnoot8’ is.
En soo ongse Koeyen heur verworgen, of sieck zijn, sterven heur eygen doodt,
Of heur self verdrincken, of sneuvelenGa naar voetnoot9 en smooren in de sloot,
| |
[pagina 71]
| |
Daer maecken wy Tonne vleys of, dat koopen de Schippers om 't jaer drie pongden,
Dat geven sy Jan-Rap en sijn maet, die sterven daer af als katten en hongden.
Loopende Lijsbeth ongse Buer meydt, dat is, by gord, ien loose feecks,
Die kreegh binnen 's jaers, tot buyte kangsje ien moye Sulvere sleutel reecks,
Met ien rechtschapen sulvere OngeriemGa naar voetnoot10, en ien paer sulvere Messen;
O vijf-mentenGa naar voetnoot3 s'is van klinck, o s'is een Perige sackGa naar voetnoot11, neen bygetGa naar voetnoot3 s'is van sessenGa naar voetnoot12:
't Is wel waer heur Moeder matter de Melck toe, maer wat deese? sy goot
Daer klaer watertje in, en dus komtet datter dus veul overschoot:
Ja wel 't is ien hechtGa naar voetnoot13 van ien Meyt: Jonge Jaep hetter veul weersGa naar voetnoot14 omme’ daen,
Se het ien aesingtje, hier eseydt, de Burgers die souwender mee uyt Momme’ gaenGa naar voetnoot15,
Se wil besien wesen, se gaet daerse gaet, al gaetser as een slurfGa naar voetnoot16’ heen:
O bloed sy kan so karnen, en soo voeren, en soo wassen, en so turf’ treen,
Je meught deyncken of sy niet proper is, sy klaert 'et met heur voeten,
Daer angdere wel goetschick een planckje hebben moetenGa naar voetnoot17.
* *
[Van zindelijkheid gesproken:]
Ick plecht me dit hayr altemets een reys te laten of barnenGa naar voetnoot18,
Maer ick wil nou mijn baert laten barbieren om twee blancken,
En geef ick de knecht een oortje, hoe besuckt wilme die bedancken!
Hier, Miester Gorus die scheert de luy hiel goet koop,
Dan (trouwen) daer veur het hy soo geweldigh de loop,
O 't is ien geest van een man, daer meugen geen wongden wesen,
| |
[pagina 72]
| |
Of hy weetse met de wilde boeren salf wel te genesen.
* *
Hy klopt. Hem sick! hou! go'en dagh in huys, go'en dagh! maer scheermen hier boeren?
Sy hebben me hier ewesen, is 't hier in de vergulden plat’ luys?
M. Gor.
Neen huysman, gaet tot de plockebeursGa naar voetnoot19, of ginder op 't Stadt’ huys,
Jy selt daer niet t'onpas komen, want siet sy scheeren
Daer ien hielen dagh de Burgers, de Koopluy en de Heeren,
En so veul de boeren an gaet, die scheermen deur 't hiele langt,
En besonder in 't HofGa naar voetnoot20; ja in veul Herbergen, daer de schaer uythanght,
Ick ben wel moeyelijck dat me Vaer dit Ambacht my liet leeren,
Overmits dat [se] dit volk hier iens 's jaers in AprilGa naar voetnoot21 om niet scheeren.
Boer:
Neen byloo, as onse Velt-scheerers maer iens scheeren het velt,
Soo hebbese de kost, en vry slapen, mit ien hangt vol gelt,
Met noch so veel biers asse op ien dagh meugen kittenGa naar voetnoot22.
M. Gor.
Huysman wilje schoren wesen, hee?
Boer.
Jaeck Miester.
M.
Wel gaet sitten.
Boer:
Ick heb hier veul nae-volckGa naar voetnoot23, ick heb ien reyseweest tot mijn Peet.
M. Gor.
Wiljet hayr kort of lang hebben, op sen boers, of op sen steed'?
Boer:
Maeckt'et as dat ien wijs is, na dattet best wil sockenGa naar voetnoot24.
M. Gor.
Sel ick'et op de kam of snyen, of houje liever je locken
Wat langh by je aasengt? op sen ouwen Testements, dat staet fraey.
Boer:
Doet'et wat van 't ou, en van 't nieu, want ick ben toch so tusschen baey,
't Selme leven niet vergeeten wat me moertje saliger seyde,
Goelickjes twee uren te veuren eer sy 't of leyde,
Kijnd, seydse, goed mijdGa naar voetnoot25, houd altoos de middel-weg, het gaet hoe 't gaet,
| |
[pagina 73]
| |
En dat doe ick oock, waer dat ick ga, ick hou altijdt de middel-straet.
M. Gor.
Dat dunckt mijn is quaed, 't is goet hier 't Amsterdam,
Maer ghy soud wel beklontert uyt komen datje in Brabant quamGa naar voetnoot26.
Boer:
Ick val altoos midden in 't geen de luy seggen,
Ick gae oock altijds midden in mijn bed leggen.
Ick drinck so garen niet hiet noch kout, maer als 't half ien half aer’ is,
Ick eet soo garen kost die niet te raeuw noch te gaer’ is.
* *
Ick slacht Jan Hen goed man, die waer dat de luy in krackeel vielen,
Daer was hy altijdts - middelen, en scheyden, en 't schiel dielen.
Jac ick pleegh niet eensjes te hooren een goet Sermoen,
Of ick pleegher altijds de hellift wel an of uyt te doen.
En dus volg ick mijn moers seggen, en dat is me niet berouwen.
* *
M. Gor.
Wel huysman, dat geldt is verdient, wel moet'et jou bekomen,
Wat, jy lijckt jou selfs niet, wel trouwen jy bent wel ongnaertigh eguertGa naar voetnoot27.
Boer.
Kijk we selle mitte maets ien selschap hebben, daer in ongse buert,
Ick word angders in 't hiele Jaer niet iens eschoorenGa naar voetnoot28.
* *
Waer isje wijf, en je knecht?
M. Gor.
Mijn wijf is van huys, me knecht uyt verbijnenGa naar voetnoot29
Heer, ien mensch wort soo ribbesackt van de ontrouwe dienstboon.
Jy fijn man komt iens after, en siet eens waer dat ick woon.
Hout me wat geselschap, ick selje op mijn Cyter een deuntje ‘speelen,
Boer.
Ick sel om jouwent willen, noch ien Lietje van ien huysmans seuntje’ queelen.
|
|