Roman van Heinric en Margriete van Limborch

Boek IX.

Hovesschen biddre es wel recht
Dat menne hovessceliic berecht
Ende siins vele te bet rouct,
Want dene doghet dandre souct,
Gheliic verdient gelike lone;
Dies hopic dit dicht dat mi die scone
Bidt, na mine macht volmaken,
Nochtan siint mi te sware zaken
Te vertrecken dit swaer orloghe,
Daer clene mine macht toe doghe,
En dade siit ende god te voren.
Si es hovesch ende wtvercoren,
Alsoe vore in den bouke staet;
Hi es miin alremeeste raet.
Nu moets mi Maria onnen,
Want sware pine es swaer begonnen.
Die heren die comen waren
Wt Ermenien ghevaren,
Waren herde wel ontfaen,
Ende si vernamen saen,
Dat die soudaen hadde daer
Soe vele volcs, dat te swaer
Iemen oec te vertelne ware.
Oec vernamense oppenbare
Van der keyserinnen doe;
Vele volcs wasser comen toe.
Demophon quam met in de stad,
Ende vernam die waerheit dat,
Dat daer een swaer orloghe begonne,
Ende dat men nemmer die stad en wonne
Met crachte, en dade ongeval,
Doch versweech hi dit al
Om Esyoenen, der maget,
Die sier herten wale behaget
Ende behagen moet, eist lief of leet,
Want die minne was hem heet.
Maer doe metter keyserinnen
Die mageden quamen van daer binnen
Ende Echites Margrieten sach,
Sine herte verlichte alse de dach;
Soe deedt jonfrouwe Margrieten oec,
Want haer herte in de sine loec.
Si custe hem ende hi hare.
Der minnen wert men daer geware
Die langen tiit hadden gedurt,
Ende elkerliic hadde besurt.
Demophon sach Esyoenen,
Maer hine dorstene niet vercoenen
Dat hi soe na comen ware,
Maer hi seide dore hare:
‘Jonfrouwe, Mamet die vele vermach,
Moet u gheven goeden dach,
Want ic ans u sekerlike
Vore alle dat leeft op erterike.’
‘Here, antwerde die scone maget,
Die onste, die ghi te mi wert draget,
Die moet u lonen god onse here,
Ic an u beide goet ende ere.’
Eusebia, die oec quam
Die keyserinne, oec vernam
Hare welvaert, meest van sinne,
Ane heren Heinriics minne
Dede hare wee, al sweech siis.
Dat daden die conincge, des siit wiis,
Die te hare comen waren
Van verren lande ghevaren,
Dat siis hare scaemde vor hem,
Des en minde siis niet te men.
Dus waren die heren wel ontfaen,
Ende si teldem hoe hem vergaen
Hare orloghe was in Ermenie,
Ende hoe Demophon die vrie
In campe verslouch den Barberiin,
Die niet starker mochte siin.
Doe seide die coninc van Vranckerike:
‘Ic hebbe dicwile sekerlike
Den Barbariin hoeren noemen,
Ende en sal hier ten stride niet comen?’
‘Here neen hi, sprac die Limborchere,
Nemmermeer en doet hi were,
Her Demophon slouchen doet;
Doe gaf hi mi siin ors groet,
Oec noemt men een dromedare.
God moets hem loenen; waer hi vare
Of waerwert hi henen si
Soe heefti enen vrient an mi.’
Daer was den heren feeste gedaen.
Savons soude men eten gaen,
Ende Demophon bleef den nacht daer,
Ende at met hare die hem swaer
Therte menichwerf maecte,
Dat was die scone, die welgeraecte,
Van Salensen Esyoene;
Oec soe sat Margriete die scone
Bi Echites den coninc,
Diene herde wel ontfinc.
Ende dandre heren wel geboren
Met andren mageden, die si vercoren
Hadden, sint si quamen daer;
Want si hadden een half jaer
Wel na gheleghen in de stad.
Ende wie si waren, ic segt u dat:
Hildric, die keyser van Rome,
Hadde vercoren, als ic goeme,
Van Trasien jonfrouwe Salamine,
Om hare stont al siin pine.
Karle van Vranckerike, Lodewiics sone,
Minde die maget Celidone,
Van Dalamatie des coninx kint.
Oec was Elonette ghemint
Van Spaengen den coninc Rioene,
Die daer was van groten doene;
Ende noch minder vele daer,
Die ic noemen sal hier naer.
Dese heren daden den raet
Emmer alse men eten gaet,
Dat si saten altoes bi hen
Daer meest ane lach siin sin.
Nu siin over tafele gheseten
Daer men te vollen gaf dat eten,
Maer anders dan eten was Demophonne,
Die niet en core die sonne
Vore die maget daer hi bi sat,
Die lettel dranc of at,
Die hem dede grote pine.
Doe peinsdi hoe hi die fine
Moghe beginnen te spreken ane,
Ende hi bleve in goeden wane,
Maer hi ontsach hem mede
Dat wel ware een onsede,
Dat heyden Kersten ghenaken,
Ende daer met achterden sine zaken.
Hi peinsde, hi soude scuwen sine wet
Ende sinen god Mamet;
Oec peinsdi weder, hi soude haten
Mamet ende sine wet laten,
Woude sine minnen ende trouwen,
Want si dunct hem bloeme van allen vrouwen.
Gherne begonsti, wisti hoe,
Enichsins te spreken toe,
Maer dat hiis hem vermeet.
Doe seidi: ‘scone, hier es ghereet
Twaren menich edel man,
Mi dunct, na dat ict ghesien can,
Soe sal hier in beiden siden
De werelt al te gader striden,
Scade sal hier groet ghescien.’
Esyone sprac: ‘god moet u versien,
Ende behouden elken sinen vrient.
Miin vrouwe en heeft niet verdient
Dat men hare dese scade doet.
Tsoudaen u broeder dade goet
Liet hi mier jonfrouwe in vreden
Ende haer lant onbestreden,
Si dede aelmoesene ende wale.’
Demophon seide: ‘uwe tale
Scone, draget sere te payse wert,
Soe helpe mi Mamet, ic beghert
Oec jonfrouwe, om uwen wille;
Want miin herte bliift al stille
Bi u ligghende waer ic vare.
Ic wout bi uwen wille ware,
Ende wi nemmermeer en scieden,
Jonfrouwe soe werdi van velen lieden
Vrouwe van .VI. conincriken,
Die u alle souden wiken.
Maer ic minne u vore al dat leeft,
Ende dat die werelt binnen heeft
En coric niet vor u allene.
In de werelt nes ghene
Sake die mi verhoghen mach
Dan ghi selve; sint ic u sach
Hebbic u ghemint van herten;
No om pinen no om smerten
So en willic no en can gelaten,
In moet u minnen utermaten,
Ende daer omme doe ict u verstaen
Scone, omdat ghi ontfaen,
Hopic, en selt niemens minne;
Ghi siit soe ghestade van sinne,
Al eist dat ic over vare
Te minen broeder, ic wout ware
Pays tuwen wille gherne,
Ende oec en steets niet tonberne
Miin broeder miins raets,
Want hine heeft nemmer toeverlaets
Dan mi, want hine heeft kint no craet,
Ende siin goet mi te sterven bestaet,
Levic langher of mine kinder.
Twaren scone, mochtic vinden
In u herte dat ghi mi naemt,
Siit seker dat ghiere met quaemt
In groter gheweldichede.
Dor Mamet, ontfaet mine bede,
Ende antwerde mi onstelike,
Want latiit, ghi brinct mi te like.’
Esyoene scamde hare,
Ende en weet niet hoe si dat sware
Van haren halse gebringen mach;
Si seide: ‘here goet bejach
Moeti hebben ende aventure,
Dat ic u oec soe besure
Dies en ben ic werdich niet;
Maer dicwile eist ghesciet
Dat hoghe here nedere mint,
Dies heet men de minne blint.
Ware dat sake dat minne saghe,
U die hebt man ende maghe
Soe vele, ende volghens daer bi,
Ende hebt soe vercoren mi,
Daer u toe te versterven steet
Van daer de sonne opgheet
Tote hier ende half de werelt dure,
Sonder dat ic te rechte vore
Ghenoemt soude hebben ende geseit,
Dore u grote ridderliicheit
Ende uwe grote doget,
Daer ghi bi bejagen moget
Alle vrouwen ende jonfrouwen
Die u eens ten wapen scouwen,
Dat ic menichwarf hebbe gesien;
Here dat en verstaet niet in dien,
Dat ict segge om enich smeken;
Vrouwenherte mach men wel weeken,
Als ict hebbe seggen hoeren,
An hare vriende als te voren.
Hier gaet nu een orloghe an
Dat costen sal meneghen man,
God en wilt sonderlinghe versien,
Ende hier in maget wel ghescien
Dat ic sal werden oppenbare
U ridderscap an onse scare,
Ende hierbi ende bi andren saken
Mags god vele goet maken.’
Demophon seide: ‘bi Mamet, scone,
Om te hebben u minne te lone
Soe sal ic pinen al mine macht,
Ende dat en latic dach no nacht.’
Hier met lietent dese twee;
Demophon was te moede wee
Dat hi niet bet berecht en was,
Maer doch ghecusti hem das,
Dat die boem ten iersten slage
Niet en valt, dat mindert sine claghe.
Dandre die over tafle saten
Bi den mageden, ende aten,
Spraken vele dat ic late varen.
Die ridders die comen waren
Van Ermenie, waren blide.
Na den etene betide
Ghingen si alle slapen,
Conincge, ridders ende cnapen.
Sanders dages alst was dach
Ende men die sonne verbaren sach,
Stont op Demophon entie sine,
Dien de minne dede pine,
Ende wouden over int here varen,
Ende namen orlof twaren
Ane hem allen die hiere vant.
Doe voeren metten ridder vaeliant
Echites entie Limborchere
Uter stad al tot int here,
Daer si wel ontfaen waren,
Ende si saghen die grote scaren.
Dus keerden si in de stad,
Entie vrede durde na dat
Ene maent alse menne nam,
Dat deen dicke ten andren quam.
Die soudaen, die vernomen
Heeft siins broeder wedercomen,
Hieten willecome wesen.
Om dorloghe vraghedi mettesen
Van Ermenien, hoet ware vergaen.
Demophon antwerde den soudaen:
‘Herde wel, siit seker here,
Want wi behilden tlant ende ere,
Die striden waren herde groet,
Enter ander bleeffer vele doet.
Inne constu niet vertellen die scaden
Die men hem dede daer te quaden,
Der Kerstine daet was soe groet;
Den Berberiin slougic doet,
Daer wi campten alle beide.’
‘Dat sal mi vergaen ten leide,
Duchtic sere, seide die soudaen,
Die bi hem souden siin ondaen,
Hi soudse met crachte winnen.’
‘Hoe, en es daer niemen binnen?
Seide Demophon die here,
Ic swere u bi Mamette sere,
Dat daer in die stad nu siin
Ridders, na dien gheloeve miin,
Die beste die nie gorden swert,
Of die nie bescreden pert.
Daer siin oec, bi miere waerhede,
Die conincghe van al Kerstenhede,
Entie keyser van Roeme mede.
Onghewonnen es noch die stede;
Maer woudi doen minen raet,
Na dien dat hier nu staet,
Soe riedic wel om die soene;
Want te vele hadden wi te doene,
Souden wise met crachte winnen;
Soe menich riddre es daer binnen,
Ja, die siin alre eren wert,
Entie beste die nie swert
Gorden of orsse bescreden;
Ic hebbe verre met hem gereden,
Om te vernemen hare affere
In orlogen ende in here,
Daer icse al te wel in kinne,
Ende ghi here hebter oec inne
Groter vromicheit ghesien;
In dart u al niet vertien,
Want ghi wale kint hare daet,
Maer ic riedu wel, na dat staet,
Dat wi tenen payse quamen,
Want sekerlec, quamen wi tsamen
Met orloghe ende met stride,
Daer soude bliven in elke side
Soe menich edel man doet,
Dat ware te segghen jammer groet.’
Doe antwerde die soudaen:
‘Sout na uwen wille gaen,
Soe soudic te lande keren
Met scaden ende met onneren,
Ende soude ontfaen crancke soene,
Maer ic kinne u soe coene
Ende soe groet uwe vromichede,
Dat ghi op ghene bloethede
Mi dit en segt ende brinct vort,
Daeromme wondert mi uwer wort
Al te sere dat ghise sprect,
Maer ic biddu dat ghi wrect
Mine grote scade ende scande;
Ic hebbe hier wt menegen lande
Ridders ende volcs soe menegen man,
Dat iemen cume ghetellen can,
Ente stride willic al.
Mi heeft wonder hoe ons sal
Die stad ontsitten an onsen danc;
Ic ligghe hier al miin leven lanc
Of ic hebs minen wille;
Bidi broeder swiget des stille
Ende laet ons dese aldus bereden,
Dat hem bi ghenen dulheden
Kersten man en sal dorren
Nemmermeer jegen ons porren.’
Miin her Demophon seide: ‘here,
Dat soudic begheren sere,
Maer die stad es onghewonnen;
Van den opganc der sonnen
Tote dat si weder onder gheet
Sone siin, dat wet ghereet,
Betre ridders na miin kinnen
Dan daer die stad nu heeft binnen,
Ende oec hebben si na minen sin
Ene herde cleine menichte min
Dan wi doen, wet dat wale.
Daer bi duchtic, dat uwe tale
In andren saken sal bekeren;
Meneghe vrouwe salt bereren
In heydenesse uwen criich.’
‘Des willic hebben een gheswiich,
Want ic en wils nemmer horen;
Ghi siit ridder wtvercoren
Entie wtnemende van ons allen;
Hoe es u herte dus u ontfallen,
Dat ghi u dus sere ontfaert?
Ontsiedi u, keert thuuswaert
Tote dat ghi weder siit vercoent;
Ende emmer en werdet niet versoent
Inne sals minen wille vercrigen.’
‘Broeder des modi wel swighen,
Seide Demophon, bi mier trouwen,
Maer ic duchte dat u berouwen
Noch sal sere deser daet,
Dat ghi niet en hoert na raet.
Maer dat wet seker wel vor waer,
Dat hier niemen en es soe vorbaer
Hi en sal scuwen uwe daghe
Waer hi mach der Kerstine slaghe;
Nochtan en seggict niet omdat,
Inne an u alre eren bat
Dan alle die ghene die nu leven,
Maer sint ghiis niet wilt begheven
Ghine wilt emmer op hem striden,
Soe sal ic altoes bi uwer siden
Siin ende helpen na mine macht,
Ende Mamet verlene u cracht
Ende seghe overal,
Ic ben die met u varen sal.’
Nu sciet die raet tusscen hem tween,
Entie vrede durde tenden een
Ene maent na haren keren,
Ende van buten quamen die heren
In die stad, soe quamen mede
Ende int here die van der stede,
Daer si grote feeste in dreven.
Hads die soudaen willen begeven
Des orlogens, alle dier waren
Haddent wel laten varen,
Want sekerlec die conincginne
Ver Venus wrachter met inne
Wonder onder die grote heren,
Daer ic u een deel wille ave leren
Wie si waren oppenbaer
Die deen den andren minden daer:
Die keyser van Roeme minde Salaminen,
Daer hi omme dogede vele pinen.
Entie coninc van Vranckerike
Minde al die ghelike
Van Dalmasien Celidonen,
Ende van Damaus Elyoenen
Minde van Spaengen de coninc Ryoen,
Als ic u hebbe weten doen;
Van Prassise, den coninc van Prassia,
Was Macidonien Palladia
Ghemint sere utermaten,
Dor hare en mach hi de stad niet haten,
Maer in den vrede, alse die heren
Onderlinghe gaen ende keren,
Soe heeft Venus wonder gedaen,
Want swaerliic es bestaen
Van Byhem die coninc rike,
Want hi minde sekerlike
Pasca, die heyden conincginne,
Want si was vrouwe van sinen sinne,
Dat hi cume mochte geduren;
Si dedem vele aventuren.
Maurus, die coninc van Moriane,
Die soe swart hadde die gedane,
Minde van Achas Meliandren;
Dicke sat deen bi den andren,
Want Maurus die coninc
Minnese vore alle dinc.
Van Eliadis Elyane
Was ghemint na minen wane
Van den coninc Colosus;
Soudic u al vertellen dus
Die daer waren bevaen met minnen,
Onder, buten ende binnen,
Soe haddic te doene te vele.
Den vrede leveden si met spele
Tote dat quam die leste dach.
Coninc Colesus die gherne lach
Ende Maurus in die stede,
Ende Demophon, hi dede
Dat die soudaen gaf enen dach
Te besiene of men mach
Den pays maken dien si geren,
Want si noede dien van binnen deren.
Opten achtersten dach des vreden
Quamen ten perlemente ghereden
Conincghen ende graven in beiden siden,
Soe vele, inne cant u tesen tiden
Vertellen niet hare alder namen;
Maer doe si waren al te samen,
Dede vraghen die keyserinne
Den soudaen met soeten sinne,
Wat dat hi hare eyscende ware,
Dat hi soe sere piinde hare
Tontgoedene ende tonterven haer mede,
Ende soe vaste hilde die stede
Beleghen met soe menegen man,
Want siit gheweten niene can
Wat dat si hem heeft mesdaen.
Doe antwerde die soudaen:
‘Ic hebbe hier vore dese stad
Scade al te groet gehadt,
Van velen conincgen wtvercoren,
Die ic hier hebbe verloren,
Ende miins selves arm mede,
Dit moet si betren entie stede
Eer ic des orlogens sal begeven,
Of ic ligghe hier al miin leven.’
Miin her Heinriic die Limborchere
Seide: ‘twaren ende god here,
Die orlogen wilt ende striden,
Hi moet selken tiit overliden
Saken die hem swaer siin;
Ja en verloes die vrouwe miin
Haren vader vore dese stad,
Sine wiste waer omme no om wat
Ghi quaemt ende beleiten hier
Sonder redene, her ridder fier,
Ende wouten onterven ende ontgoeden.
Dor noet moeste hiere hem jegen hoeden,
Al eist te sere over hem gegaen.
Twaren ende god, her soudaen,
Al lieti mier vrouwen in vreden,
Ende ongeorloget ende onbestreden,
Ghine mesdater ane twint.
Miin jonfrouwe es maer .I. kint,
Die eer ware blide ende in hoghen
Dan si moet ligghen in orlogen;
Oec willic wale dat ghi siet,
Dat si hier en es soe eenliic niet,
Eer ghi van den haren ghecriicht
Een pennewaert, selc die nu swiicht,
Sal daer omme die doet smaken,
En mach siis anders niet afgeraken.
Tavont nemt ende die vrede
Ende wi selen keren in die stede,
Ende houden ons in payse daer,
Maer marghen seldi ons vorwaer
Te velde sien, ofs ons god an,
Winne die ghewinnen can.’
Die soudaen die dit verstoet
Ende oec hoerde, hem dranc siin moet,
Ende seide: ‘her riddre hier met blive;
Alsoe langhe als ic ben te live
Sal ic houden dese stad beleghen,
Of doet werdicker af ghedregen.’
Die conincge die den dach namen,
Seiden den soudaen tsamen:
‘Here of ghi u bat beriet,
Eer ghi dus van hem sciet,
Soe dadi na onse duncken wale.’
Die soudaen seide: ‘ghene tale
En helpter toe, wats gescie,
Also langhe als ic metten oegen sie.’
Doe seide Echites die coninc:
‘Men late dan varen dese dinc,
Dat niet siin mach, moet bliven.
Eer ons die soudaen sal verdriven,
Het sal eer liden menege ure.’
Doe keerden si alle binnen mure.
Nu keert die soudaen int here,
Die dincs en hadde meren ghere
Dan hoe hi mach die stad winnen;
Maer wils god onnen dien van binnen,
En sal na sinen wille niet gaen.
Te rade riep die soudaen
Conincghe ende ammirale;
Daer was menegherande tale
Die ic qualec vertrecken soude,
Al waert oec dat ic woude
Ic souts qualec comen af;
Ten lest Demophon raet gaf,
Sider dat en es ander raet,
Dat men, alse die dach opgaet,
Porren sal ter stad wert,
Mochte men die heren wert,
Ende bestoedse vore hare stad.
‘Nochtan wetic wale dat,
Dat wi ghenouch selen te doene
Hebben, si siin soe coene.
Nu bereit u soe ghi heren,
Dat wi striden mogen met eren.’
Dus es die raet ghesceden daer,
Maer hare conincge, wet vorwaer,
Al sonder Demophon die here,
En haten die stad niet sere.
Colosus, Prassus ende Maurus,
Ende drougen over een aldus,
Dat si niet en wilden striden
Dien dach, maer al omme riden,
Entie grote daet besien
Die daer van ridders sal ghescien,
Ende laten thuus hare seriante,
Hare ridders ende hare olyfante,
Die meer den Kerstinen souden scaden
Dan noch alsoe vele der andren daden.
Dus wert dit orloge ierst begonnen,
Des margens vrouch vor der sonnen
Siin die buten al ghereet,
Ende miin her Heinriic, godeweet,
Die hem savons hadde beraden,
Hi toech wt met groter staden
Metten lieden van der stede,
Ende ander .VI. conincge mede,
Van Tracien Dalmatie Pyrrus,
Salencen Eliodus ende Chorus,
Van allen desen was her Heinriic here;
Hi begherde herde sere
Trecht te houden der keyserinnen,
Ende voer haestelec beghinnen
Dien striit opten coninc
Van India, diene ontfinc
Sterkelec met sinen spere,
Maer die stoute Limborchere
Gheraecten een lettel bat
Boven daertsoen daer hi in sat,
Dat spere dor den lichame vloech,
Dat spere en craecte none boech,
Ende daer hi tspere na hem trac,
Soe viel die coninc daer hi sat
Mede sinen hals ontwee,
Die steke en dedem nemmer wee
Maer bleef onder de perde daer.
Ende her Heinriic vorwaer
Op enen andren coninc steken,
Dat siin spere moeste breken
In sine herte, al waest groet,
Entie coninc hi viel doet,
Ende her Heinriic riep sere:
‘Slaet in, ghi heren, dor onsen here,
Vromeliic, hier eist te doene!
Laet siin, wie es hier coene!’
Van Tracien die coninc vroet,
Die ridder es van prise goet,
Ontmoete den coninc Alloren,
Die hem sere dede voren;
Die joeste was swaer ende vreeseliic,
Want daer en was gheen ghewiic,
Deen stac den andren dat si beide
Vielen neder uten ghereide,
Sere ghequetst soe waren si,
Maer van Tracien, gheloeves mi,
Hi spranc wel haestelec op,
Ende gaf enen groten clop
Sinen sterken wedersake,
Soe dat hi met onghemake
Sere weder viel beneden
Ende bleef onder dorsse vertreden.
Dus wert die wiich staende groet,
Menich riddre bleef daer doet
In beiden siden, alst recht was,
Ende her Heinriic, gheloeft mi das,
Street soe utermaten wale,
Dat ic u te desen male
Niet en conste sine daet vertellen,
Noch oec mede siere gesellen,
Die soe vromelike streden,
Dat si varre achter deden
Die heydene die jeghen hem waren;
Mettesen quam toe ghevaren
Pasca, die conincginne trouwen,
Met al haren stouten vrouwen,
Ende dreef achter in ware dinc
Van Dalmatien den coninc.
Wat waendi hoe sere si street
Ende hare vrouwen, godeweet.
Si hebben den Grieken gedert sere;
En hadt gedaen die stoute here,
Van Tracien die coninc metten sinen,
Die lettel halp siin pinen,
Want .IIII. conincge metten haren
Quamen vreeselec toe ghevaren,
Ende dreven die onse achter.
Dit dochte her Heinrike lachter,
Ende warp hem midden in de noet,
Ende slouch .II. dier conincge doet,
Ende haers volx soe overvele
Dat met hem ghinc al uten spele,
Maer emmer wies hem soccors an.
Nu latic van hem bliven dan,
Ende sal u doen verstaen
Wat her Echites heeft gedaen.
Miin her Echites, die coninc rike,
Die in dander side behagelike
Metten sinen wtwert reet
Met .VII. conincghen ghereet,
Die willich ten stride waren,
Met hem soe quam gevaren
Siin vader die oude grave,
Daer ghenouch te seggen ware ave
Van siere vromegher daet,
Oec quammer met, dat verstaet,
Een ridder ende hiet Jonas,
Die wilen cnape was
Heren Evax, die van hem sciet
In Arragoen, ende daer hi niet
Sider af hadde vernomen,
Maer alse hi was ten lande comen
Onthilten die grave van Athenen;
Soe vele dogeden was an de ghen[en]
Dat hem Echites wapen gaf
Ende maecter enen here af,
Die hem proevede al te wale,
Ende reet wt ten iersten male,
Ende reet heren Demophonne jeghen,
Die vore dandre quam geslegen.
Die joeste was starc die si reden,
Want si deen den andren niene meden,
Ende geraecte soe sware ene joeste
Dat haer ne gheen was, hine moeste
Rumen stegereep ende gereide,
Ende vielen jegen derde beide,
Ende bleven liggende tsamen,
Tote dat hem hulpe toe quamen
Diese vermonterden saen.
Doe ghinc men houwen ende slaen,
Ende Echites die coninc fiin
Slouch den coninc van Putriin,
Dat hi viel op derde doet.
Vort slouch hi in de noet
Den coninc van Galilee,
Die nemmer en clagede wee.
Van Athenen doude grave
Reet ende stac den coninc ave
Van Libia Ibadalle,
Dat hi doet bleef van den valle,
Ende van Albania die coninc Albat,
Diene wreken soude op de stad,
Quam opten grave van besiden,
Ende geraecten in siin liden
Ende warpen van den orsse neder,
Maer sciere vermonterdi weder.
Van Spaengen die coninc Ryoen,
Die sere vrome was in siin doen,
Ende slouch den coninc Albat
Dat hi rumde dors daer hi op sat
Ende viel op derde doet.
Doe wert die striit starc ende groet
Ende vreeselec te siene an,
Daer bleef versleghen menich man.
Miin her Heinriic die stoute here
Die banderside street sere
Jeghen meneghen heydenen man,
Dien altoes wies helpe an,
Want Prasiis, die coninc van Prasia,
Quam metten sinen gereden na,
Met .VII. hondert olifanten,
Wel gheladen met serianten;
Dese quamen sere dringende vort
Ende wrachten in donse grote mort,
Want si rechte vorwert leden
Ende niemens en vermeden,
Want sine constense niet bestriden
Ende niemen en dorste jegen hem liden
Die liede die in den casteel lagen.
Banderside si hem ontsaghen,
Stakensi die olyfante doet
Soe soude de val siin soe groet
Dats niemen ontsaen en mochte.
Mettesen Prasiis herdochte
Dat hi ghelooft hadde dat,
Dat hi dies dages op die stad
Niet striden en soude wats ghesciede,
Dies dedi keren sine liede,
Ende soe daden dandre doe,
Want die avont quammer toe,
Ende scieden in beiden siden.
Donse ghingen ter stad wert riden
Entie heydene, dats waer,
Toghen in die tenten daer.
Nu es dat here al in getogen;
Die soudaen die niet verhogen
En can om sine grote scade,
Riep alle sine liede te rade,
Ende clagedem utermaten sere,
Datti sine liede ende sine ere
Vore enen casteel daer verlore,
Ende hiere alle de werelt vore
Nochtan hadde ten wapenen al,
Dat ware kenlec ongeval:
‘En mochte mi aldus niet mesvallen,
Mamet gheets mi af met allen;
Want ic heden in den daghe
Hebbe man ende maghe
Verloren al buten ghetale,
Ende .XIII. conincge alsoe wale
Siin mi hier oec afgheslaghen;
Hoe magic minen sin verdragen?
Dat es wonder al te groet!
Ic biddu heren in derre noet
Dat ghi mi raet, wat ic best doe.’
Demophon spracker toe,
Ende seide: ‘here ic segt u wel,
En es gheen kinderspel
Te striden jegen al dat here,
Want hets volc van groter were,
Ghi maecter af enen casteel,
Daer van der werelt algheel
Die bloeme van ridderscape es in;
Ic rade wel na minen sin
Dat men noch te payse sprake,
Of dat men margen wte trake
Tilike, eer si wt reden,
Ende wise vore hare porte bestreden;
Wouden u die heren helpen mede
Die heden der stad hilden vrede.’
Die soudaen seide: ‘ghi segt wale.’
Doe geloofden siit altemale,
Dat si des anders daghes tilike
Helpen souden den soudaen rike.
Mettesen stonden si van den rade
Ende scieden, want het was spade.
Doe quam den soudaen mare,
Dat int here comen ware
Armenius, siere suster kint,
Dat die soudaen sere mint
Boven allen creaturen.
Van vreuden consti cume geduren
Doe hi hoerde die niemare.
Men woude oec seggen oppenbare
Dat hine an siere suster wan,
Maer niet haer ghetroude man.
Met hem quam oec Pelias,
Die sconinx sone van India was.
Dese quamen, al waest spade,
Met tsoudaens rade
Ende wouden ridders siin ghedaen.
‘Neen, seide die soudaen,
Ghi siit te jonc alle beide.’
Mettien Armenius seide:
‘Oem ghi selt ons ridders maken,
Of wet in waren zaken
Dat wi marghen vroe betide
Beide varen in den stride,
Blivewi doet of ghenesen.’
Demophon seide te desen:
‘Here soe rade ic wale dat,
Dat wi senden in de stad
Om te hebben enen vrede,
Hier binnen moghen wi mede
Dese kindere ridders maken,
Ende wi moghen binnen desen zaken
Merken ende leren kinnen
Van buten die ridders ende van binnen,
Ende op wien si moghen tien,
Ende welken volgen ende vlien.
Selen si binnen den vrede keren.
Ende oec sal men die heren
Die hier heden bleven doet
Berren ende doen ere groet,
Ende elken graven na hare wise,
Want si ridders waren van prise.
Wine mogense in der straten
No in den velde niet liggen laten.’
Doe seiden die andre heren daer:
‘Sekerlec, miin here seit waer;
Onse vriende ende onse maghe
Die heden storven in den daghe,
Willen wi graven werdelike
Ende berrense hoechelike.’
Die soudaen oec alsoe woude,
Omdat hi sinen neve festeren soude.
Dus was die raet ghegeven daer,
Dat men sende in de stad daer naer
Twee conincghe, die ,hieten aldus,
Colosus ende Maurus,
Die beiden minden in die stede,
Vele te willegher waren siis mede,
Ende voeren in de stad saen,
Daer si wel waren ontfaen
Van den heren die noch te rade
Stonden, al waest spade,
Hoe si des anders dages souden
Striden ende haer recht behouden;
Ende doen si die heren vernamen
Die daer om den vrede quamen,
Ontfingen sise blidelike,
Want si ontsaghen sekerlike
Van sanders dages den striit meer
Dan si ghedaen hadden eer,
Om der olifanten cracht,
Dies si te voren noit bedacht
Hadden, want si ten ghenen tiden
En saghen met olifanten striden,
Ende peinsden dat hem goet ware
Den vrede van enen halven jare;
Hier binnen souden si hem vorsien
Ende maken doen enich engien,
Daer si met des soudaens macht
Enter olifan[ten crac]ht
Mochten [wederstaen ende verdriven]
Ende [in hare ere bliven.]
Die [conincge die wale waren ontfaen
Seiden hare bodscap saen,
Ende boden vrede drie maent ofte viere,
Ende oec in al selker maniere
Dat sie begerden langen vrede;
Die onse oec dat gherne deden,
Si gaven vrede der maende viere,
Ende oec in selker maniere]
Alse hi plach te sine ghenomen:
Elc soude ten andren comen
Alsi te voren hadden geplogen,
Ende si keerden in hoghen.
Die vrede wert tien tiden
Vaste ghestedicht in beiden siden.
Wet wel dat men in desen vrede
Menich scoen wtlede dede
Den conincghen die daer doet waren;
Ende wet oec wel, sonder sparen
Dat die van binnen eerlike
Van Cypre den coninc rike
Ter erden besteden daden;
Oec ghinghen si hem beraden,
Met wat engiene dat si mochten,
Alst quame die tiit dat si vochten,
Wederstaen die elpendiere.
Een meester smed antwerde sciere,
Die meester Tubal was geheten:
‘Ghi heren, seiti, wildiit weten,
Levert mi stael ende yser mede,
Ic sal eer wtgaet die vrede,
Hebben gemaect selc engien,
Dat ghi selt met oegen sien,
Daer men dolifante met al
Oft ossen waren met doeden sal.’
Dies was blide menich here
Ende danctens hem alle sere.
Miin her Heinriic seide noch vort:
‘Dore god, ghi heren, nu hort:
Nu wetti wel dat den soudaen
Menich man es onderdaen
Daer hi ons met hout belegen;
Sonderlinghe es daer .I. deghen
Die starc es boven nature,
D[ie dicke] wert den onsen tsure,
[Want hi doet hem] menich verdriet,
[Oec en willen op] hem striden niet
[Sommighe onser heren di]e hier siin,
[Om vrientscap die si d]en ridder fiin
[Draghen, des hi verdien]de sere,
[Ende daerom es verdragen d]ie here,
[En ware van dien niene]kinden.
[Nu dunct mi dat ic niet en ] vinde
[Wie dat sal wesen dus gheda]en
[Dat wine selen wederst]aen.’
Echites seide: ‘ghi segt waer,
Maer ic sach heden oppenbaer
Dat hi van minen ridder Jonas
Twee warf te barentert was,
Ende op thoet ghesleghen soe
Dat hi machtloes henen vloe,
Dat mi van den stouten here
Nochtan ontfarmde herde sere.’
Her Heinriic seide: ‘bi mier trouwen,
Dien ridder soudic gherne scouwen,
Want sekerlec, hi es wel wert
Dat menne sere tsiene beghert,
Want sinns es hier wel te doene.’
Doe riepen Echites die coene,
Ende hi quam vore die heren daer,
Ende hi wert, wet vorwaer,
Wel besien ende wel ontafen,
Want hi was vrome ende welgedaen.
Doe seide her Echites:
‘Ic wille mi wel vermeten des,
Dat hi hadde enen here,
Die was te prisen vele mere
Dan icken wel geprisen can.’
Her Heinriic seide: ‘wie was hi dan?’
Echites seide: ‘gheloeves mi,
Miin her Evax, soe heet hi,
Ende oec was die ridder fiin
In Vranckerike die geselle miin;
In Arragoen hi mi ontbleef,
Daer ic rouwe omme dreef,
Dat hi met mi niene quam,
Van hem ic noit sint vernam.’
Doe seide van Spaengen die coninc Rioen:
‘Sekerlec, die selve baroen
Es in Arragoen coninc,
Daer hi met eren crone ontfinc,
Dat seggic wel te voren,
Ende es van hier gheboren;
Ic weet wel, wist die here vermeten
Dat dese stad dus ware beseten,
Hi soude hier cortelike siin;
Ende soe en es hier soe coene heydiin
Hem en sal rouwen, geloeves mi,
Dat hi ten stride comen si.’
Miin her Heinriic seide doe:
‘Ghi heren, nu rater toe;
Sint dat die here wtvercoren
Uten lande es gheboren,
Soe riedic wel dat menne ontbode,
Opdat men hadde ghetrouwen bode,
Dat hi dore sine ghenaden
Miere vrouwen quame te staden,
Inne wane niet hine salt gherne doen.’
Miin her Jonas die baroen,
Seide: ‘here, dat sal hi twaren;
Ende ic sal selve om hem varen
Ende doene comen in corter stont,
Es hi levende ende ghesont;
Want herde noede soudiit laten.’
Dies waren blide utermaten
Die heren ende seidens hem danc,
Ende dat hi porre eer iet lanc,
Soe dat hi binnen den vrede kere.
Hi seide: ‘ic sal, ans mi onse here,
Ende marghen porren vrouch betide.’
Dies dages waren die heren blide
Ende hadden spel ende feeste;
Des anders dages, seit die geeste,
Porrede die stoute Jonas,
Die blide van der vaert was,
Ende nam orlof ende voer sier straten.
There heefti achter hem gelaten,
Ende voer berghe ende dale.
God moeten achterwaren wale
Ende behouden telker stede;
Soe moet hi ons allen mede! Amen.