Roman van Heinric en Margriete van Limborch

Boek V.

Die werelt die vergroyt steet,
Die roese die uten botten gheet,
Die boeme die gebloyt staen
En doen mi dit gedichte niet anevaen
Te volmakene, en dade ene
Die miin herte heeft allene
Met hare doget al verwonnen.
En es man onder der sonnen,
Plage hiere iet te wandelne mede
Ende sage hare welgheraecthede,
Hine moeste hare siin naturlec vrient;
Si heeft jegen mi oec verdient
Dat icse minne vore al dat leeft
Ochte erterike binnen heeft;
Dies soe moetse god die goede
Euwelike [nemen] in sine hoede,
Ende siin moeder, onse lieve vrouwe,
Want miin herte es hare getrouwe.
Evax die nu henen vaert
Haesteliic te Vranckerike waert,
Ende quam soe langen tiit gevaren
Dat hi quam tOrleins twaren,
Ende vragede om Echites sere,
Ende men berechtes den here
Datti metten coninc ware
Vore Sessoen oppenbare,
Te orlogene den grave Robbrechte,
Ende wel met goeden rechte.
‘Maer wildi here verdienen goet,
Soe radic wel wat ghi doet,
Soe vaert te Stamps, ridder wiis,
Tusscen hier ende Pariis,
Daer hebben die lantliede noet,
Want daer leghet een cudde groet
Van roeveren, die hem dagelike
Nemen wat si hebben op erterike;
Vaert daer ende siit haer leidsman,
Daer modi wel winnen an,
Si hebbent den coninc doen weten,
Maer hi heeft die stad beseten
Ende heeft daer te doene vele,
Dat hi in erenste of in spele
Hem en can niet gestaen in staden,
Want hi es daer genouch verladen;
Die grave es herde wel geboren,
Ende laet op des coninx toren
Sine porten open staen;
Noch nie en worden si toe gedaen
Dore alle des coninx here,
Dats Vranckerike ene quade mere;
Hier op siin die roeveren coene;
Ic raet u wel, stont u te doene,
Dat ghi den lieden stont in staden
Dien die roeveren verladen.’
Her Evax peinsde in sinen moet:
‘Ic wane mi ware noch alsoe goet
Dat ic bestoede die mordeneren,
Quamic dus int here geveren
Ongeproeft ende ongestreden,
Hoe mocht ic mi van manliichede
Beroemen, in hads geproeft te voren?’
Orlof nam die ridder vercoren
Ende voer recht te Pariis waert,
Soe lange voer hi op die vaert
Datti quam die ridder vri
In ere milen Stamps bi;
Doe waendi met payse liden,
Mettien quam van besiden
Si viere ghereden dapperlike,
Ende riepen vromelike:
‘Beit her ridder, wi willen u spreken,
En beidi niet ghi wert dorsteken.’
Her Evax die dat verstoet,
Die peinsde te hans in sinen moet:
‘Dit siin gesellen der quadien
Die hem hier houden met partien.’
Doe quamen te hem alle viere,
Doe seide een riddere sciere:
‘Sidi riddre ofte knecht?
Dies willic dat ghi mi berecht;
Maer gheeft ons ter vaert
Uwe wapene ende u paert,
Ende dan segt ons wie ghi siit.’
Evax seide te dier tiit:
‘Waer af sal ic u dit gheven?
Eist hier van rechte bescreven,
Of wildiit bi fortsen nemen?
Het sal eer hondertwarf bedemen
Eer ic u ene slee sal gheven;
Ghi hebt hier darme volc verdreven,
Dat sal tuwen scanden wesen.’
Die roeveren antwerden mettesen:
‘Slawi doet den glottoen,
Hi moet nu sinen ende doen.’
Doe gingen si hem alle ane,
Ende hi weerdem met slane
Soe crachteliic, dat wonder was
Dat enich siins slages genas;
Den enen slouch hi doet,
Dandre daden hem pine groet,
Doe slouch hi den andren tswaert
Boven op thoeft, dat innewaert
Toten kinne daer weder stoet;
Tswert was anxtelike goet;
Den derden slouch hi af den arm,
Den vierden alsoe warm
Slouch hi met af siin hoeft;
Dese hebben genouch geroeft;
Die gene die den arm verloes,
Dore al die scade die hi coes,
Soe voer hi noch gesellen halen,
Ende brachter in corter talen
.VIII. ghewapent herde wel;
Nu heeft hi cleine spel,
Want swaerliic voeren si hem ane
Ende begonstene soe sere te slane
Dat gode mochte ontfarmen,
Maer hi werdem metten armen
So vromeliic ende soe met crachte,
Dat hi saen hadde die achte
Ghemindert tote op hem drien;
Ic wane dat noit was gesien
Dat een ridder allene vacht
Met soe overgroter cracht.
Dandre drie gingen hem toe,
Maer die twee slouch hi doe
Dat si liggende bleven doet,
Die derde hadde den rouwe groet
Ende waendem ontflien,
Maer en mochtem niet gescien,
Want hi was hem al te snel,
Ende herhaelde den ridder fel,
Ende wouden oec slaen te doet,
Maer dat hi die hande boet;
Hi seide: ‘her ridder hebt miins genade,
Soe modi scuwen uwe scade,
Want onser gesellen es hondert;
Ic waens u sere wondert,
Ende ic ben alder here,
Laet mi leven, soe bliift u ere,
Ende soe sal ic betren mi
Ende miin geselscep al daerbi,
Ende soe es u grote ere ghesciet,
Dat ghi bedwongen hebt, dat niet
Die coninc van Vranckerike en conde
Bedwinghen te ghere stonde.’
Evax peinsde in sinen moet:
‘Entrouwen mi es herde goet
Dat ic hoere na desen raet;
Doedicken dat ware quaet,
Ende haddic scade hier boven.’
Dus dedi hem sinen zede verloven
Ende dedem comen met goeder minnen
Met hem te Stamps binnen,
Ende eer siere comen waren
Was daer die niemare vort gevaren,
Dat daer quame een ridder welgedaen
Die Caboetsen brachte gevaen,
Die meester was den morderen;
Die doe tfolc hadde sien gebaren
Van bliscepen die si dreven,
Het soudem wondren al siin leven.
Die riddre was wel ontfaen,
Ende Caboetse, al was hi gevaen.
Doe geboet Caboetse sinen lieden
Ende algader sinen maysenieden,
Dat si quamen te Stamps binnen;
Si mochten daer wel comen met minnen,
Want hi soudem pays maken,
Op alsoe ghedane zaken
Dat si nemmer roeven en souden,
Noch op straten no op wouden.
Doe die bode te hem quam
Waren siis alle gram,
Doch moesten siit doen ende quamen,
Ende verswoeren hare zeden te samen
Ende hilden vort gestaden vrede.
Nu hoert wat her Evax dede;
Hi nam orlof ende voer vort
Tote Pariis in die port,
Daer hi dien nacht in lach;
Smargens alst was dach
Stont op die ridder onververt
Ende voer te Sessoen wert,
Snachts lach hi in den inganc,
Daer hi goede herberge vant,
Ende daer men hem dede verstaen
Dat Echites ware ghevaen
Van dies dages daer te voren,
Dies die coninc hadde toren
Ende hilt altoes gewapent vore de stad;
Nochtan en sloten si om dat
Hare porten en twint niet,
Wat heere men metten coninc siet.
Alse dat her Evax vernam
Wert hi utermaten gram,
Ende swoer bi der goeder sente Sophien,
Hi sal Echites van Ermenien
Weder hebben ofte sterven,
Doe en woudiis nemmer derven.
Sanders dages doe hi den dach
Scone ende claer verbaren sach
Stont op Evax die scone
Ende beval hem gode van den trone,
Ende reet weder int here
Dat altenen hilt wiichghere,
Maer ten porten en dorsti niet riden.
Evax hi sach tien tiden
Die porten al open staen,
Ende menegen man welgedaen
Binnen in die porte houden,
Die hem sere weren souden
Waert dat mense bestoede;
Ende her Evax die goede
Reet daer gheen here ter porten wert,
Alse een die seere begheert
Te stridene op die van binnen;
God hi latene noch ghewinnen
Gheluc, priis ende ere,
Want hi aventurt hem sere;
Hi voer enen scalken striit beginnen,
Maer sere weerden hem die van binnen,
Ende Evax vacht vromelike,
Soe dat die coninc van Vranckerike
Seide dat sente Joriis ware
Of sente Morissiis oppenbare,
Dat wonder dat hi werken siet,
Want hine kinde sridders niet.
Mettien hem te helpen quamen
Die van buten diet vernamen,
Ende daer toe menich Fransoys;
Die grave van Vermendoys
Die miin her Herbrecht hiet,
Hem torent sere dat hi niet
Die Fransoyse conde achter gedoen,
Hi was sgraven broeder van Sessoen,
Ende voer op Evax slaen,
Diene ontfinc herde saen
Utermaten blidelike,
Want hi dochtem vorbaer ende rike,
Ende peinsde: mochti desen vaen
Echites soude wel ontgaen.
Dies reet hi hem swaerliic toe.
Die Fransoyse dreven doe
Binnen muere die van binnen
Dat mense qualiic mochte winnen;
Die grave van Vermendoys was erre
Datti ter porten was soe verre,
Ende waender wel binnen vlien,
Maer Evax ontmoete dien
Ende grepene bi den breidel doe,
Fransoyse quamen daer toe
Diene hem vaste holpen houden;
Bi Evax soe verbouden
Die Fransoyse ende wouden weder,
Die porten warp men ter neder
Maer dat mense soe vaste sloet,
Doe was buten bliscep groet,
Want wel waest hem vergaen tien stride
Ende binnen droeve banderside.
Miin her Evax die ridder coene
Voer int heer met sinen gersoene
Ende met hem die gevangen grave,
Hine wiste waer beten ave
Noch waer sine paerde doen,
Hine hadde logie no pauwelioen,
Maer die coninc dedene halen
Ende ontboeten met hovesscer tale;
Doe voer hi metten coninc wecht,
Hi entie grave Herbrecht,
Ende tierst dat die coninc vernam
Dat die vremde ridder quam,
Ontfinc hine weerdelike,
Enten grave rike,
Doe dede men ghinder tafelen maken,
Daer was gedient van allen zaken
Ghenouch ente poente wale,
Over etene seide dese tale
Evax, die bi den coninc sat,
So dede sgraven broeder van der stad;
Dat was Evax teren ghedaen.
‘Here, seiti, woudi anegaen
Minen raet, ic wane wale
Datti ons goet ware te male;
Die van der stad hebben gevaen
Enen ridder welghedaen
Ende es sgraven sone van Athenen,
Ende van daer comic henen,
Woudi ons here wisselen laten,
Den grave om hem, merre baten
Souden wiere hebben ave
Dan wi hebben van den grave,
Hi es utermaten vrome,
Hem eist dat ic souken come.’
Die coninc seide: ‘bi gode here
Dat begheric herde sere
Dat wi den riddre mochten vercrigen,
Want hi can striden ende wighen
Gheliic enen riddre coene,
Hi es van soe vromen doene.’
Doe sendense enen bode in die stad,
Die vragede den grave dat,
Ofti woude wedergheven
Den ridder die daer gevaen es bleven,
Men soudem den grave wedersenden.
Men soude cume enegen blider venden
Dan die grave van Sessoen was,
Ende sendet weder, als ict las,
Echites in des coninx here;
Evax hadde groten ghere
Te spreken jegen sinen here;
Hi liep utermaten sere
Jegen Echites daer hine vant,
Ende doene sach die ridder faliant,
Hiet hine willecome wesen,
Entie niemare liep binnen desen,
Dat Evax al hadde verslagen
Die roevers die in Stamps lagen,
Ende daer ware peis tien tide;
Dies was die coninc herde blide,
Soe was die stoute Echites mede;
Entie coninc hi dede
Den grave Herbrechte met eren
Weder in die stad keren,
Dies si binnen blide waren,
Buten en was daer moederbaren
Si en priisden den vremden here,
Ende men dedem grote ere.
Dus soe bleef hi liggende daer
Vore Sessoen oppenbaer
Lettel meer dan .II. daghe.
Evax naemt in overdraghe,
Ende seide: ‘here wat liggen wi hier
Ledich, ende menich ridder fier,
Dat men wel betren mochte,
Waert dat men die stad sochte.’
Echites seide: ‘hoe mochte dat siin?
Si en hebben poerte no poertkiin
Si en steet besloten vaste,
Si vruchten cleine van overlaste.’
‘Ende wattan lieve here?
Wi selense hem doen ontsien sere.
Nemen wi spec ende smout,
Stroe ende droege hout,
Ende maken wi vore die porte een vier
Dat vreeseliic si ende onghier,
Ende berren wi dene porte ave,
Hem saels ontsien te meer die grave;
Ene andre porte selen wi tien tiden
Asselgieren ende bestriden,
Ende selense daer onledich maken.’
Echites seide: ‘dese saken
Her Evax, dunct mi goet.’
Smargens doe die dach ontscoet,
Soe hadde Echites doen ghereiden
Sonder enich langher beiden
Ende oec sonder des coninx weten,
Dat her Evax hadde geheten,
Ende Evax deedt vore die porte voeren
Ende settent al ter aventueren;
Echites voer banderside
Ende bestont die porte met stride.
Doe die van der stad vernamen
Dat die Fransoyse quamen
Hare porten asselgieren,
Met ontplokenen banieren
Reden si hem ten gemoete;
Dat ontmoet was onsoete;
Daer was ghestreden herde sere,
Maer Echites die here
Die vacht soe vromelike,
Dat die coninc van Vranckerike
Seide, dat meer dade die ridder hier
Dan Roelant of Olivier
Die in haren levene daden.
Die van binnen waren verladen
Entrouwen met hem te sere,
Ende miin her Evax die here,
Die banderside die porte ontstac,
Dat was den portren ongemac;
Ende doe si verborren was al
Hadden si meere ongeval,
Want miin her Evax reter dore
Ende bestreetse van achter ende van vore;
Die Fransoyse haddene bestaen,
Hi riep: ‘hets met hem gedaen,
Weerdi, edele Fransoyse wel!’
Miin her Evax was hem te fel,
Den portren, alst hem wel sceen;
Hi slouch op hem al in een.
Ende doe Echites wiste dat
Dat her Evax was in de stad,
Was hiis utermaten blide,
Ende reet in de porte met nide
Ende slouch den grave Herbrechte
Op thoet met Mimminge te rechte,
Dat hem ten scoudren in woet;
Doe seide die riddre vroet:
‘Her grave gheeft op die stad,
Ende dat striden, mi duncke dat.’
Die Fransoysen diet sagen toe,
Reden alle binnen doe
Ende scoffierden die stad sere,
Ende her Evax die here
Vacht boven geloeve wel,
Hi was den portren al te fel,
Want alsi waenden vlien
Thuus wert, ontmoeten si mettien
Desen vreeseliken wederstoet,
Want watter quam in siin gemoet
Moesten een let ten minsten laten,
Doe waende in ere andre straten
Die grave van Sessoen ontvlien,
Maer en mochtem niet ghescien,
Her Evax was hem te bi,
Ende seide: ‘her grave gheloeves mi,
Ghi moet nu mine gevangen wesen.’
Die grave antwerde mettesen:
‘Here dat willic gherne siin,
Siit in die helpe miin.’
Evax seide: ‘gherne;’ doe voerde hi
Met hem den grave vri
Ter porten wt die Echites wan,
Ende Evax die edele man
Voer met crachte dore die stad;
Die portren waren alle mat.
Hi dede steken op die ure
Des coninx teeken op dien mure;
Tierst dat dat die coninc sach,
Riep hi lude wat hi mach:
‘Die stad es ghewonnen miin!
Ghebenediit moeten si siin
Diese sonder miin weten wonnen.’
Mettien quam een knecht geronnen
Ten coninc ende seide: ‘here
U heeft Echites gedaen groet ere,
Hi heeft u ghewonnen de stad,
Ende siin ridder, ic seggu dat,
Hi brinct u den grave gevaen,
Dit orloghe es wel vergaen.’
Doe dese sine bodscap hadde gedaen,
Quam Evax ghereden saen
Te Echites die comen was,
Ende seide: ‘gheloeft mi das,
Hier es die grave van Sessoen.
Wat willen wi met hem doen?’
Echites seide: ‘ic wille dat wi
Hem leveren den coninc vri.’
Evax seide ter goeder uren:
‘Ic wilt met aventuren.’
Doe reden si ten coninc wert,
Diese herde sere beghert,
Ende presenterden hem den grave,
Daer hi blide was ave,
Doe dede die coninc die stad besetten
Ende voer wech sonder letten
Ten Louwen wert ende toech ave,
Ende voerde met hem den grave.
Lodewiic die coninc lofsam,
Doe hi weder te Louwen quam
Ontfinc hi die ridders eerlike
Die hem suverden Vranckerike
Van roevers ende van quadien;
si suverden hem al Normendien,
Vermendoys ende Sampaengen mede
Ende meneghe goede stede,
Dies dedem die coninc grote ere;
Daerbi piinden si hem sere
Te diene armen ende riken,
Dat men niet en conste geliken
Van dogeden van ghenen ridders hen,
Sine stoeden na gheen ghewen,
Maer na ere ende na priis tontfane,
Dies begonste haer priis te gane
Vranckerike ende tlant al dore
Hadde men genouch te seggen ter core
Van hem ende van haren gesciene,
Alle die werelt gheretse te siene.
Dus siin die ridders in Vrankerike
Metten coninc Lodewike,
Die haers met eren plach;
Enewarf op enen kerstdach
Quam een eraut in des coninx zale
Vore die heren altemale,
Beriep enen tornoy groet,
Dat menich mensce verstoet,
Tusschen Colne ende Bonne;
Die Griexsche die gherne ere gewonnen
Warens utermaten blide,
Ende vrageden om den wech tien tide,
Ende men seidem, of siere wesen wouden,
Dat si henen riden souden
Van Limborch dore sertogen lant;
Doe peinsde Echites altehant:
‘Dat es jonfrouwe Mergrieten vader.
Doe verteldiit Evax algader
Wat hi int wout hadde vernomen,
Ende hoe hi was te helpen comen
Den kinde, dat hars broeder was.
Evax was blide das
Dat si was van soe hogen lieden.
Mettien dat si hem berieden
Dat si wouden ten tornoye varen.
Die coninc leverdem twaren
Orsse, paerde, ghelds ghenouch,
Dat wale was hare ghevouch,
Ende si ghingen ridders onthouden
Ende baetseleers die met hem wouden,
Dus porrenden si ten Colne waert;
Soe langhe reden si darwaert
Dat si in dertien avonde te samen
Alle binnen Limborch quamen.
Doe die hertoge vernam dat,
Dat daer vremde ridders waren in de stad,
Dedi vragen sonder sparen
Wanen si gheboren waren.
‘Inne weet ofter iet siin
Van Athenen die ridders fiin,
Die soe vrome siin gheheten,
Dat soudic herde gherne weten.’
Die knapen seiden: ‘ic seggu waer,
Si siin alle beide van daer.’
‘Wacharmen! en mochten si niet
Van miere dochter weten iet,
Die men mi seide dat thAtenen ware?’
Enen ridder hiet hi dat hi vare
Den ridders bidden vriendelike,
Dat si metten hertoghe rike
Des anders daghes eten comen.
Die ridder hevet wel vernomen,
Ende voer daer hi Echites vant,
Ende bat hem altehant
Van sertogen halven, dat hi quame,
Ende in ghenen arghe name,
Sanders dages met hem eten.
Echites die gherne hadde geweten
Die maniere van den here,
En liet hem niet bidden sere,
Maer seide, dat hiit gherne dade
Ende seits hem grote ghenade.
Doe keerde die ridder weder boven
Ende seide: ‘here si beloven
Hem harde sere,
Ende comen gherne, sem mine ere.’
Die hertoge was blide ende dede gereiden
Ghenouch jeghen hem te volheiden.
Sanders dages quamen te hove
Die .II. ridders van groten love,
Entie hertoge quam hem jeghen;
Doe hi anesach den deghen,
Dochtem wel dat hi sach ane
Margrieten die welghedane.
Die hertoghe ontfincse hoveschelike,
Soe dede die hertoginne rike
Ende alle hare gesellen mede;
Haer scone gelaet, haer scoene zede,
Haer lant ende hare mayseniede,
Ende soe vele hogher liede,
Alle die te dien hove waren,
Behageden Echites wel te waren
Ende peinsde in hem selven wale,
Dat selke borch ende selke zale
Onghereet sinen vader ware,
Ende waerse oec oppenbare
Des hertogen dochter, dat si
Ware weert beters mans dan mi.
Otte die hertoge ontfinc wale
Die heren altemale.
Doe die messe was ghedaen
Quam die drossate vort gegaen,
Ende seide: ‘here hets al bereet,
Wildi gaen eten.’ ‘Hets mi leet,
Sprac die hertoge, dat wi iet staen.’
Doe quam die hertoghinne ghegaen
Ende nam Echites bi der hant;
Scone cnapen die men vant,
Stonden daer, die water gaven;
Daer namen water .II. graven;
Doe ghinc sitten die hertoginne,
Ende nam met enen bliden sinne
Bi hare Echites van Ermenie,
Ende soe geseten waren die,
Ghinc bi hem sitten die grave van Cleve,
Ende bi hem siin lieve neve,
Die stoute grave van Ghelre;
Die hertoge ende Evax gingen elre
Sitten, tere andre stad,
Ende daer den ridder gedient was bat
Dan ic vertellen mochte.
Miin her Echites dochte
Dat ware alsoe eerlike dinc
Alse ofti ware een coninc,
Want doen daer mee liede waren,
Dant waren te voren in .VII. jaren;
Daer omme peinsde Echites vele.
Die vrouwe vragedem in spele:
‘Here om wat zaken peinsdi nu?
Ic waent verre es van u
Dat u nu peinsen doet.
Ay here, dat u god gheve goet,
Ende vernoye u niet dat ic u vraghe:
Sidi van Grieken ende hebdi mage
Binnen Athenen der stad iet?
Twaren inne vrages in arge niet.’
Echites antwerde der vrouwen:
‘Ja ic vrouwe, bi mier trouwen.’
‘Ic mach u seggen waer bi
Ics u vraghe, her ridder vri:
Het es leden .V. jaer
Ende oec meer, dats waer,
Dat miin here soude varen jagen,
Dat ic emmermeer moet clagen;
Mine .II. kinder voeren daer,
Deen en sagic nie daer naer,
Dat was miin dochter, een scone kint,
Maer een coeman seide mi sint,
Dat si hem ontfoert was in Athenen;
Nu es miin sone gevaren henen
Ende soucse darwert soe hi meest mach.
Mi en can gedincken den dach
In drien jaren dat ic henen iet
Van hem vernam, dus es mi gesciet,
Ende hebbe mine kindre dus verloren;
Wi siin rike ende wel gheboren,
Gheloeft si god! van groten lande,
Maer onse vernoy es menegherande.
Hadden wi gehadt onser dochter hier,
Wi hadden die maget fier
Wel bestaedt hoechelike,
Ane den coninc van Vranckerike,
Die miere suster dochter heeft;
Maer neent, onse gheluc sneeft;
Maer dore god biddic u
Here, dat ghi mi berecht nu
Of ghi in Grieken iet vernaemt,
Of in Athenen, alse ghiere quaemt,
Van soe ghelegender jonfrouwen,
Si heet Margriete.’ ‘Bi miere trouwen,
Sprac Echites ter vrouwen mettien,
Vrouwe ic hebse daer ghesien;
Si quam met enen scepe in gevaren
Ende woende metten grave twaren
Van Athenen, nu woent si
Van Grieken metten keyser vri;
Vrouwe noch wanen die Grieken al
Dat si noch trouwen sal
Van Athenen den jongen grave;
Inne wane niet hine waers nu ave,
Haddi gheweten oppenbare
Dat si uwerlieder kint ware
Ende van soe edelen lieden comen,
Hi hadse nu te wive ghenomen;
Ende ane hem leit huwelec groet,
[Want naer] siins oems coninx doet
Van Ermenien, soe bliift hi
Coninc, vrouwe, geloeves mi;
Sciede oec die grave henen,
Hi bleve met grave van Athenen;
Hier bi leit groet huwelec an heme.’
Die vrouwe seide: ‘als ic verneme
Soe mach siit doen wel te rechte,
Si es van soe hoghen gheslechte,
Ic hope dare si hare wel houden sal;
Here, dat u god gheve gheval,
Alse ghi weder comt te lande
Doet hare ere menegherande
Ende helpt hare dat si hier come.’
Doe antwerde die ridder vrome:
‘Bi gode vrouwe, ghine dorves mi
Niet bidden, sagic die maget vri
Ic soude hare doen alsoe grote ere
Alse ghi sout of miin here.’
Mettien weende die vrouwe sere.
Doe seide Evax toten here
Ten hertoge: ‘wat heeft messeit
Miin here, dat miin vrouwe screit?’
Die hertoge seide: ‘in weet wat si,
Of si iet spreken si ende hi
Om onser dochter die wi verloren;
Wie es die ridder welgeboren?’
Evax seide: ‘here wildiit weten,
Echites soe es hi gheheeten
Ende es sgraven sone van Athenen;
U dochter si es darwert henen,
Hoerdewi in onse herberge gewagen,
Ens niet een jaer dat wise sagen
Te Constantinople in de stad;
Daer wert ridder, ic seggu dat,
Miin here ende ic beide te samen;
Tskeyseres dochter ende si dit vernamen
Gaven si ons paruren diere.
U dochter, die maget fiere,
Woende met miins heren vader
Ende met siere moeder, daer si algader
Tlant minde ende hadde lief,
Si was soe wetende ende soe gerief
Dat wel gerief skeysers was,
Ende namense mier vrouwen, geloeft mi das,
Ende deedse met sier dochter siin;
Nu woent daer die maget fiin,
Ende doe wi ridders worden gemaect
Gaf die jonfrouwe welgheraect
Minen here die wapene die hi draget;
Waer bi dat dede die hovessche maget
Dat en can ic niet geseggen wale,
Maer ic sie te desen male
Te meneger stad hier gescreven,
Si es hier, dunct mi, wel verheven.’
Doen her Otte, die hertoge goet,
Heren Evax verstoet,
Versuchti utermaten sere,
Ende seide: ‘dore god, segt mi here,
Van wat geborten seit si dat si es?’
‘Ic segt u here, gheloeft mi des,
Si seit, dat een mate coeman
Was die vader diese wan,
Ende dat sine bi Athenen verloes,
Dat hevet si gheliit altoes.’
Die hertoge seide: ‘die selve coeman
Brachter mi ierstwerven an,
Ende seide dat si noch levende ware
Ende bi Athenen sciet van hare,
Doe voerse souken miin sone
Dien god bescerme van den trone,
Ende hebse beide te male verloren;
Inne can vernemen no gehoeren
Van hem niet een twint twaren,
Warwert dat hi es ghevaren.’
Evax die verstoet den here,
Die hem bedroefde sere
Dore van sinen kindren tferlies,
Sere ontfarmdem dies,
Hi seide: ‘here ic vernam
Ane minen here dat hi quam
In die stad te Meylaen,
Entie gravinne welgedaen
Hadde van uwen sone een kint,
Dat scoenste dat hi vore no sint
Ieweren hadde gesien je,
Dat dede haren man den grave wee,
Ende woude tkint verberren doen,
Maer miin here hi slouch den glottoen
Doet ende verloeste tkint,
Dat die moeder hadde gemint,
Omdat men seide oppenbare
Dat een des vroemsten ridders ware
Die erterike hevet binnen.’
Doe wert die hertoge in allen sinnen
Verbliit om dat scone kint,
Ende seide: ‘na dat miin herte versint,
Soe heeft mi gedaen u here
Ane mine kindre grote ere.’
Mettesen quam inghegaen
Een cnape die liet verstaen
Den hertoge, dat die tornoy ware
Opghenomen oppenbare,
Om onpays diere ware int lant,
Ende miin her Echites wert te hant
Verdroeft daer af herde sere
Ende Evax die stoute here.
Nu heeft men in die zale gheten;
Echites die hem heeft vermeten
Ten tornoye wert te vaerne,
Begonst sinen lieden toppenbaerne
Dat hi te Vranckerike keren woude.
Doe die hertoge sach dat hi soude
Keren ende sceden van hem,
Seidi: ‘here, bi gode, ic ben
U ghetrouwe vrient, haddiis te doene;
Miin liif, miin lant, her ridder coene,
Ende oec al miin goet, bi gode,
Dat staet al tuwen ghebode,
Dies ghi hebt herde wel verdient
Ane mine kindre ende an mine vrient,
Ende dor god of ghi weder quaemt
Daer ghi van miere dochter vernaemt,
Troestse doch ende helpt hare
Dat si te lande weder vare,
Hadde si oec goets te doene
Leent hare, ridder coene,
Ic woude vore enen .d., dats waer,
Gherne een pont senden daer.’
Miin her Echites peinsde doe:
‘Grote macht hort desen lieden toe.’
Ende seide den hertoghe, hi soude hare
Dienen soe waer si ware,
Ende hi nam orlof met derre tale
Ane alle die waren in de zale,
Ende mede ane die hertoghinne,
Diene met goeden sinne
Te gode beval, ende Evax mede;
Doe voeren si wech tier stede
Ende bereiden hare vaert
Weder te Vranckerike waert,
Entie hertoge entie hertoghinne
Bleven een deel vertroest van sinne,
Ende Echites banderside
Was utermaten blide,
Ende vragede Evax hoe hem behaecht
Tgheslachte Margrieten der maget;
‘Ende ware si bleven in den lande,
Si hadde gehadt in den hande
Vranckerike ende ware conincghinne;
Wat magics dat icse minne;
Si es beters wert dan miin wiif tsine;
God moet hare verden alle pine.’
Evax seide: ‘ghi segt waer,
Hadden wi dit wel gheweten daer
Dat wi nu hebben vernomen,
Het ware nu tenen ende comen.’
Miin her Echites ende siin geselle,
Daer ic dogeden vele ave telle,
Quamen weder te Louwen gereden,
Daerse ontfinc met bliitheden
Die coninc ende siin ghesinde,
Diese met goeder herten minde,
Daer waren si enen langen tiit,
Ende hadden groet joliit
In tornoye, in tavelronden,
Dat die liede niet en conden
Die daet [volprisen] die her Evax dede,
Ende Echites [was] emmer mede
Vrome ende hadde den name sere,
Want hi was Evax here.
Te half merte alse van der sonnen
Die loep soe hoghe was gheronnen
[Dat si] te halven gecloven was,
Sat die coninc, als ict las,
Van Vranckerike, in die zale
Ende vele baroene te dien male;
Quam vore hem gaende een bode,
Ende seide: ‘here die macht van gode
Moet u behouden in u ere;
Here u ontbiet miin here
Die rike coninc van Arragoen,
Die van sorghen en weet wat doen,
Want hi es tsaermeer van tide;
Nu es hi in elke side
Beleghen van heydenen lieden
Die hem willen tlant verbieden,
Ende seggu here waer bi:
Miin here heeft ene vrouwe vri
Ghetrout ende een kint maer,
Ende es dochter, dats waer,
Miins heren sconinx van Cecilie,
Ende miin vrouwe heet Sibilie;
Nu wilt die coninc van Arabie
Minen here nemen die,
Ende heeften beleghen in die stad;
Nu bidt hi u om gode dat,
Dat ghi hem sent helpe ende troest;
Sal hi iet werden verloest
Dat moet bi uwer helpen siin.’
Doe antwerde die coninc fiin:
‘Soe es sine macht herde clene,
Machen van Arabien allene
Die coninc houden beseten.’
‘Neen hi here, wildiit weten,
Daer es met die coninc van Persi
Ende oec van Damas, geloeves mi;
Dit siin siere broedre twee,
.VII. ammirale ende mee
Hebben si in hare hulpe bracht;
Nu hebben si met harre macht
Gedreven miin here in de stad te Vausecur,
Al siin si hem quaet ghebuer
Sine moghen hem niet wel deren,
Alsoe langhe alsi hebben wat verteren,
Dies sent hi an u om helpe here,
Nu succoersten dore u ere.’
Lodewiic die coninc van Vranckerike
Antwerde den bode hevesschelike:
‘Bi gode verstaet mine tale:
Het staet mi soe, in mach niet wale
Met orloghen uten lande varen,
Ende wie soude miin lant achterwaren,
Oftic voere in Arragoene?
Twaren mine staets niet te doene;
Maer wilt enich miere liede twaren
Den coninc te hulpe varen
Hets mi utermaten bequame,
Soe varen dan in gods name.’
Die bode seide: ‘dits ene bate,
Dat ghi den ridders opent die strate
Die jeghen die heydene willen striden;
Es oec iemen diere wille riden,
Miin here gheeft hem tsout gereet.
Mi ware utermaten leet
Dat minen here goets ghebrake;
Hi heeft te doene soe grote zake;
Ende hi ghevet oec soe mildelike,
Wie ane hem comt wert rike.’
Miin her Echites die gheboert
Dus heeft des boden wort,
Seide te Evax sinen gheselle:
‘Ic ware nu liever in die helle
Dan ic hier altenen laghe
Ende ruste mi van dage te daghe;
Die coninc en heeft ons te doene
Nemmeer, varen wi in Arragoene
Ende laet ons daer onsen cost winnen;
Men sal ons te vorder kinnen.’
Evax seide: ‘ghi segt waer,
Ic woude wi nu waren daer.’
Doe die bode sine tale
Hadde geseit te poente wale,
Doe nam hi te hans orlof,
Met rouwen rumdi sconinx hof,
Om dat hi cranckelec was ontfaen.
Echites die ridder welghedaen,
Ende her Evax alle beide,
Ghingen ten coninc ende seiden:
‘Here, god moet u achterwaren
Ende vort meer in dogeden sparen;
Ons hebdi grote ere ghedaen;
Van gode moetiis loen ontfaen.
Wi willen orlof nemen nu,
Here latet lief wesen u,
Wi moeten varen in andren lande;
Ghi hebt peys in uwen lande
Ende u rike altemale,
Ghi moget ons onberen wale;
Banderside soe ligghen hier
Ende rusten die ridders fier,
Noch en tornieren no en jostieren,
Ende ligghen alle daghe ende vieren;
Dies moeten wi here elder varen,
God die moet u achterwaren.’
Lodewiic die coninc van Vranckerike
Antwerde Echites goetlike:
‘Here, sidermeer dat ic niet en can
U behouden, daer ic an
Ghenouch verliese na minen wane,
Soe radic u altoes te stane
Na priis ende na lof te ghewinnen,
Soe sal u al die werelt minnen,
Gheliic ghi hebt mi ghedaen;
Waer ghi u bekeert, sonder waen
Soe hebdi enen vrient ane mi;
Van minen goede soe wat dat ghi
Begheert, sal ic u gheven doen.’
Miin her Echites die baroen
En hadde van siere ghichten niet te doene,
Maer Evax die coene
Nam van hem een scone pert
Ende Hantecleer dat goede swert,
Dat hi sider verloes al,
Van enen ridder diet hem stal;
Doe namen die riddren orlof beide,
God die si in hare gheleide!
Ende voeren te Arragoen waert,
Berch ende dal onghespaert,
Menich dorp ende menege stad,
Soe langhe dat si vernamen dat
Dat si quamen in Arragoen;
Doe vragede Evax die baroen
Den lieden, waer die coninc ware;
Si antwerden oppenbare
Dattene menich fel ghebuer
Hadde beleghen te Vansecuer
In de stad; doe vragede hi
Ochtet noch iet verre si?
Si seiden: jaet, noch .XX. milen.
Si reden vort te dier wilen,
Soe langhe dat si tier stad quamen;
Tierst dat siere waren, si vernamen
Die stad liggen vol soudeniere,
Dies waren die herbergen diere,
Doch hadden si herberge goet.
Miin her Echites, die ridder vroet,
Ende siin geselle van groten love,
Ghingen tote des coninx hove;
Echites vragede den coninc,
Diese herde wel ontfinc,
Ofti soudeniere woude onthouden
Die hem gherne dienen souden?
Pyrreus die coninc seide:
‘Ghi heren, dore u edelheide
En verstaet in arghe niet,
Dat ic u segge, mi es ghesciet
Dat ic ridders nemmeer en wille,
Die selve die hier siin liggen stille
Ende sien die viande vore haer oegen
Alle daghe hem vertoghen
Ende latense onbestreden keren,
Wat souder mi meer, ghi heren?
Ic ben selve een out man
Die an striden niet en can,
Ende mine soudeniere en doen niet,
Dier men nochtan hier vele siet;
Dies doet u beste, radic u,
Inne wille nemmer ridders nu.’
Echites sach op Evax doe,
Ende seide: ‘geselle raet hier toe:
Miin here die coninc heeft ons ontseget,
Sonder vorder raets ghevreget,
Willen wi keren ten lande weder?’
Doe quam die conincginne neder
Van der cameren in die zale
Ende sach ghene ridders gescepen wale;
Het dochten hare vrome ridders siin,
Ende seide: ‘bi der trouwen miin,
Dese ridders willic onthouden beide.’
Miin her Echites hi seide:
‘Ghi siit soe scone creature,
Ic set oec al in aventure,
Miin liif, vrouwe, dor uwen wille.’
Miin her Evax sweech al stille
Die de vrouwe anesach;
‘God, seiti, diet al vermach,
Nu dunct mi dat scoenste wiif
Die nie ontfinc van moeder liif;
Dese heeft in toe minen sen
Al eyghen hare, soe waer ic ben.’
Doe gelovediit te bringen mede
Ende te diene der vrouwen van der stede;
Doe keerden si ter herbergen neder;
Scone ende claer was dat weder.
Dien nacht sliepen si met ghemake,
Hem en ghebrac ghene zake
Dan dat Evax te vele peinsde
Ende sine herte te hoge leide,
Alse die ghene dies niet en weet
Ende die hem oec es onghereet.
Smerghens die dach verclaerde
Ende hare die scone sonne verbaerde,
Stont op Echites ende siin gheselle
Daer ic dogeden vele af telle,
Ende ghingen ten muere van der stad,
Ende sagen hoe ende wat
Die viande daden, ende hoe si quamen
Tote vore die porte vele te samen
Ende scoten inwert sere,
Ende sagen hare comen ende hare kere;
Doe versaghen die heren
Hare wtvaren ende haer keren;
Niet verre van daer een bosscelkiin,
Dat dochtem hare gevoech wel siin.
Echites seide: ‘wi selen versien
Marghen bat, ende selen tien
Vrouch houden in ghene bosscaelge,
Ende alse comet hare battaelge,
Selen wise bestriden van achter,
Dien van binnen saelt siin lachter,
En staen si ons niet in staden.’
Die ridders keerden dus beraden
In die herberge met ghemake,
Hem en ghebrac ghene zake
Dan dat Evax minde die vrouwe,
Dat was hem die meeste rouwe.
Sanders dages ter sonnen opgange
Stonden op die ridders, die noede langhe
Vieren souden, ende voeren wt,
Wel ghewapent toter huut,
Ende reden in die bosscaelge houden.
Nu moet god wouden,
Ende behoudense in haer ere,
Si selent aventuren sere.
Tierst dat die sonne opclam
Ende men in dat here vernam,
Quamen .II. ammirale
Vore die stad bereit wale
Met menegen man eerlike,
Alsoe si plagen dagelike,
Ende scoten ter stadwaert in,
Dat was dageliix haer beghin.
Die .II. ridders die dit saghen,
Quamen wten bossche daer si in laghen,
Ende riepen: ‘sla doet die quadien!’
Ende reden in ghene pertien
Ende slougen menegen doet.
Die heydene die de noet
Sagen een deel van achter comen,
Een deel wert hare troest benomen,
Want si duchten datter noch versamen
Souden danen die quamen;
Dies waren si tongemake sere,
Maer Evax die stoute here
Hi vacht met Hanteclere soe,
Dats die heydene waren onvroe,
Ende ontsagens hem te mere.
Hi slouch menege wonde sere
Op die vule Sarrasine,
Nuwe minne dedem pine,
Diene nochtan verstercte sere;
Ende Echites die stoute here
Liet Mimminge oec toe gaen;
Niemen en mochte vore hem staen;
Si slougen vele volcs doet.
Die Sarrasine die de noet
Sagen op hem van .II. heren,
Begonsten te hemwert keren
Ende weerden hem met groter cracht;
Wat waendi hoe sere dat vacht
Die ammirael van Brando,
Entie ammirael alsoe
Van Antiochen, der goeder stad;
Niemen en gheseidu dat.
Van Antiochen die ammirael
Wert roeder vele dan .I. sindael
Van ernessen, dat hi sach
Dat hi den riddre niene mach
Bedwingen maer .II. allene;
Sine gesellen troesti ghemene
Dat elc vromeliic vochte;
Hi voer vort ende sochte
Miin her Evax den coene,
Dies hi sal hebben te doene
Die doet, eer hi van hem sceet.
Die ammirael hem ghereet
Te Evax wert vollike,
Die hem weert vromelike,
Ende slouch hem Anteclere boven
Dat alle die kerstine loven,
Op thoeft, dat hem toten gordele woet;
Die ammirael achte lettel goet
Waerwert dat siin ors gheet,
Maer Sathanas nam die ziele ghereet.
Die Antiochen die dat saghen,
Haren here liggen verslagen,
Waren si droeve utermaten;
Die ghene die op die mure saten,
Soudeniere ende andre liede,
Sagen dwonder dat daer gesciede,
Van .II. riddren gescien,
Reden some wt mettien,
Ende bestonden die Sarrasine.
Wat waendi hoe grote pine
Dat miin her Evax [dade], die toesach
Dat die conincginne lach
Ten tinne ende sach den striit;
Eert nemmer was premtiit,
Haddense de heydene soe versaget
Dat daer was grote jacht
Van den heydenen die vloen;
Ende her Evax die baroen
Slouch met soe groten slagen,
Dat alle diene saghen
Seiden, dat die vroemste ware
Van der werelt oppenbare.
Die conincginne diene anesach,
Seide: ‘mi dunct wel dat ic mach
Mine ridders prisen sere;
Twaren tghene es .I. vroem here
Die den scilt van kelen voert
Vore met enen cruce roet
Opheven van goude.
Nochtan verdient bat dat men soude
Prisen den ridder metten leeuwe.
Men soude niet tusscen .II. sneeuwe
Vinden niewer hare gelike.’
Mettien soe quam grammelike
Ridende dammirael van Brando,
Ende woude Evax toe,
Ende slouch opten scilt enen slach,
Daert die conincginne toesach,
Ende Evax nammene om sine side
Ende voerdene uten stride
Ondanc hem allen dier waren,
Ende quammer met in de stad gevaren.
Echites die buten was,
Street altenen in enen pas
Op die heydene vromelike;
Nie en sach man die gelike,
Hi jagese weder int here;
Dandre soudeniere hadden ghere
Ten goede dat si daer vonden,
Doch soe en onderwonden
Si hem van den goede niet,
Tote dat Evax quam ende hiet
Elken nemen dat hi hadde ghewonnen;
Niemen souts hem veronnen,
Ende die marghen woude wedercomen,
Of god woude, het soudem vromen.
Die soudeniere waren blide,
Ende deilden tgoet tien tide
Ende voerdent in die stad,
Ende seiden met enen monde dat:
‘Wi willen alle met hem varen,
Niemen en soudem nu sparen,
Wi hebben oec die ons leiden,
Die vol siin van vromicheiden.’
Dus reden si weder inne
In die stad met bliden sinne.
Echites ende Evax die scone
Die wel mochten dragen crone
Vore elken man met vromicheiden,
Voeren onder hem beiden
Ter herbergen in die stad.
Die conincginne si vernam dat,
Ende ontboetse beide te hove;
Die ridders van groten love
Voeren metten bode daer;
Daer worden si oppenbaer
Van den coninc wel ontfaen.
Die coninc seide ten heren saen:
‘Ghi heren siit willecome mi,
Dore onsen here, ghi ridders vri,
Staet mi in staden, ic hebs noet;
Die heydene doen mi lachter groet
Ende inne caent wederstaen,
Dat doen die dage die mi avegaen;
Dies helpt mi dore gode weren de stad.’
Diewile die coninc seide dat,
Quam die conincginne ghegaen;
Doe wert Evax soe sere ondaen
Dat hiis hadde int herte rouwe,
Dat nieman en mercte dan die vrouwe.
Doe peinsde die conincginne vri:
‘Die ridder mint, in weet wient si,
Ene jonfrouwe die mi geliket iet;
Hi wert soe ondaen alse hi mi siet.’
Mettien groetese die heren,
Ende seide: ‘mine ridders moeten met eren
Noch volenden haren tiit;
Acharmen! wi hebben cranc deliit,
Om die heydene die ons dwingen,
Ende in groter pinen bringen,
Ende so vaste belegen houden;
Al ware dat sake dat wi wouden
Wech varen, wine conden,
Wine moesten wachten dien stonden.
Nu sidi hier ghi ridders stout,
Die hier dienen comt om sout,
Al clagen wiit, u gheets niet ane;
Ghi comt hier om priis tontfane,
Dat wetic sere wel;
Onse vernoy es u maer spel;
Onser ghichten, her ridder coene,
Dunct mi, en hebdi twint te doene,
Maer wi ghevense u om den sede
Gherne, ende willen u die stede
Entie soudeniere onderdanich maken.’
Echites antwerde te derre saken:
‘Siit seker welgheraecte vrouwe,
Sem miin liif ende mine trouwe,
Wi selen u sere in staden staen
Eer wi u nemmermeer ontgaen,
Of bliven in den wille doet.’
Evax hads oec ghere groet,
Ende seide: ‘vrouwe sidermere
Dat u ghelooft heeft miin here,
Dienic u metten live.’
Doe antwerde die vrouwe rive:
‘Twaren soe doedi ons ere groet,
Ende god laets ons sonder u noet
Verdienen, eer ghi ons ontfaert.’
Die conincginne dede ter vaert
Ontbieden van der stad die heren
Entie soudeniere sonder keren,
Dat si quamen in die sale,
Dat si daden altemale.
Doe die heren vergadert waren,
Seide die coninc sonder sparen:
‘Ghi heren, ghi wet alle wel,
Dat hier liggen die heyden fel
Die ons willen al verjaghen,
Ende ic ben tsaermeer van daghen
Ende en can ghestriden niet,
Ende ghi moget qualiic iet
Ghedoen, ghine hadt leidsman;
Nu siin ons hier comen an
.II. ridders, geloeft moets god wesen,
Die u selen in allen resen
Gheleiden, nu doet haren raet;
Het scinen liede sonder baraet.’
Doe die portren van der stad
Entie soudeniere verstonden dat,
Waren si utermaten blide,
Ende seiden doe tien tide:
‘Si siin ons herde willecome,
Twaren het siin riddren vrome,
Nu raden ons, dat bidden wi hen,
Wat margen sal siin onse beghen.’
Evax seide: ‘bi miere eren,
Es dus den wille miins heren,
Soe sal ic margen buten muren
Mi varen aventuren,
Ende die willen twaren
Mogen alle medevaren,
Entie heydene selen comen,
Om die scade die si hebben genomen,
Machteger dan si heden daden,
Ende dan selen wi met staden
Van achter comen op hem slaen,
Ende dan sal miin here saen
Die porte ondoen ende wteriden,
Ende selense dus in allen siden
Bestaen van achter ende van vore,
Ende breken hare scare dore,
Ende scoffierense crachtelike,
Opdat ghiit raet ghemeenlike.’
Her Echites diet wel verstoet,
Seide: ‘dese raet es goet;
Laet sien, wie sal met Evax varen?’
Doe seiden vele diere waren,
Die gherne ere ende priis ghewonnen:
‘Wi willen marghen vor der sonnen
Porren ende varen mede,
Wildi heren, uter stede.’
Derre was .vc. wale;
Miin her Echites die haer tale
Wel bequam, was herde blide,
Ende doe sciet die raet tien tide.
Echites bleef savons te hove,
Entie ridder van goeden love
Evax, siere voestermoeder kint,
Die soe sere met herten mint
Die conincginne, hine mochte geduren;
Minne wrachte bi naturen
In hem wonder al te groet,
Sine sorge ende sine noet
Was swaer, want hi wale weet
Dat siin herte te hoghe gheet
Ane die scone, die welgeraecte,
Die hovessce entie welgemaecte,
Die de werelt hevet inne;
Daer toe die mechtege conincginne,
Ende van conincgen al wt geboren,
Ende oec weet hi wel te voren
Dat hi si een arm baetseleer,
Ende ongebortich, dats wel cleer,
Dies en mach hi maer ghewinnen
Doghen ende leet in allen sinnen,
En ware dat hi hem troeste doch
Dat ver Venus siins noch
Woude ontfarmen, ende haer sone
Cupido, die hare brinct scone
Den ghetrouwen minre vore doghen,
Hi sal noch vele pinen doghen,
In oetmoete, in vromicheden,
Hi salse enichsins verleden.
Dus sat hi in groter vreesen,
Ende men ghinc eten binnen desen;
Doe ghinc die coninc dwaen,
Ende miin her Echites saen,
Entie conincginne tier stede
Nam heren Evax mede,
Ende gingen tere tafelen sitten;
Die sere begonste verhitten
Ende vercoelen oec daer naer,
Dat was Evax oppenbaer;
Hi peinsde vele ende en at niet,
Dat niemen en merct none siet
Dan die scone conincghinne;
Den coninc ghinc els inne
Ende sprac jegen Echites om raet,
Want sine dinc qualiic gaet,
Ende hier met sat die here
Ende Echites onledich sere.
Sibelie die scone conincginne,
Die scoender was dan ene godinne,
Sach op Evax ende seide:
‘Twaren her ridder, mi dunct met leide
Ende met vernoye leidi den tiit,
Mi dunct dat ghi verwonnen siit
Met minnen altemale.
God laets u ten hovede comen wale,
Dies onstic u utermaten wale.’
Evax antwerde na der tale:
‘Vrouwe dat lonu god,
Het sciint wel dat ic ben sot,
Ende dat ic te haesteliic besta
Dinc die mi gheet te na,
Want dat doe ic u cont vrouwe,
Dat miin herte es herde nouwe,
Ende haestelec es comen toe,
Ende ic en weet selve hoe,
Daert mi oec te hoghe si
Ende niet en mach, dat dunct mi,
Vrouwe enichsins van miere minnen
Troest of raste ghewinnen,
Dats die dinc die mi doet swinen;
Waendic met doghene of met pinen
Vercrigen miere vrouwen houde,
Siit dies seker, dat ic soude
Noch hopen eneghen troest tontfane,
Dies ic en ben in ghenen wane.’
Die hovessche conincginne Sibille,
Die verhoerde des ridders wille,
Seide: ‘her ridder troest u wel,
Nie en was vrouwen herte soe fel
Men verwanse met dogeden wale
Ende met vromicheiden altemale,
Al ware si conincginne van live,
Si en heeft maer therte van enen wive;
Ende en dorrediit hare seggen niet,
Proeft u wel, ende alsiit siet
Dat ghi gherne siit bi hare
Ende u grote doget oppenbare,
Si sal u wel stade maken,
Ende dan vertelt hare u zaken,
Ende u vernoy doet hare verstaen,
Si sal u gherne, hopic, ontfaen;
Ende ghi moget u hier bi
Wel ghetroesten ridder vri.’
Hier binnen was gheten in de zale
Ende men dede op altemale;
Evax nam orlof an siere vrouwen,
Die hem een deel siins rouwen
Ghemindert bi desen troeste heeft,
Hi peinst noch, opdat hi leeft
Hi sal dienen met vromicheiden
Om siere vrouwen hulde; doe gingen si sceiden,
Ghene ridders ter herberghen weert
Stouteliic ende onververt;
Ende reet wech Echites ende siin gheselle
Daer ic dogeden vele af telle,
Ter herbergen, ende ghingen slapen,
Soe deden die ridders entie cnapen
Die doe scieden van hove;
Maer die quame gherne in love
Dat was Evax, die in sinen sinne
Hadde ghedaen die conincginne,
Hi lach dus dien nacht al dure;
Her Echites sliep wel ter cure;
Te hem selven Evax seide:
‘Ic ben in ellendicheide
Comen, god, dore ene vrouwe,
Toren, ghepeins ende rouwe
Bliift mi van hare euwelike;
Si es mechtige ende rike
Ende ic een arm baetseleer,
Dies en maghic nemmermeer
Van hare eneghen troest gewinnen,
Maer wiste si iet van mier minnen
Ende verstoede siit in spotte
Soe waric bescerent geliic enen sotte,
Alst wel ware recht;
Ic ben maer een arm knecht,
Ende was eer ic ridder wert,
Nu hebbic ghesopen herde haert,
Dat ic mine minne wille doen
Ane die conincginne van Arragoen,
Dies ic te minen groten onvromen,
God en does mi avecomen.’
Dus hadde die riddere menichfout
Swaer ghepeins ende ongedout,
Dat lanc was eer hi ontsliep,
Soe groet ghepeins ende soe diep
Haddi al die nacht al dore,
Ende Echites sliep wel ter core.
Smergens doent dagen began
Stont op Evax die edel man
Ende wapendem vromelike,
Die soudeniere quamen dapperlike,
Die priis ende ere wonnen gherne
Waren ghewapent niet in scerne
Maer voeren met Evax buten mure,
Die hem sere sette in daventure
Dore der conincghinnen minne,
Ende voeren enen bossche inne,
Daer bleven si toter sonnen opgange.
Die heydene, die bi bedwange
Sanderdages waren ghevloen,
Ende hadden verloren menegen baroen,
Ende senden weder vore de stad
Lieden ghewapent bat,
Ende oec soe quammer mede
Die van Damas vor die stede
Met vieren andren ammiralen
Die hare scade wouden verhalen,
Ende quamen die porten asselgieren
Crachtelike sonder vieren;
Maer Echites reet hem jeghen
Met meneghen stouten degen;
Daer was een herde fel ghemoet,
Menich heyden wert daer te voet
Ghemaect te gane van dien van binnen;
Die heydene die in allen sinnen
Piinden te werne vromelike,
Daden menich pongiis rike,
Enten kerstinen grote noet,
Maer Echites dede de were soe groet
Dat wonder te vertelne es;
Wat dat gheraecte Echites
Dat bleef ghehelike doet,
Doch daden si den sinen grote noet.
Die coninc van Damas entie sine
Daden den onsen grote pine
Ende drevense met crachte in de stad.
Alse Evax versach dat,
Seidi: ‘ghi heren varen wi na,
Nu eist tiit dat mense besta.’
Doe slouch wt die baroen,
Ende riep lude: ‘Arragoen!
Weerdu, hets tiit, ghi vrome heren!’
Die doe hadden sien keren
Den riken coninc van Damas
Jegen Evax, geloeft mi das,
Hi soude seggen oppenbare
Dat hi een vrome ridder ware,
Ende ontmoeten vromelike,
Ende slougen crachtelike
Opten scilt, dat cume was
Evax ware ghevallen int gras,
Doch onthilt hem die baroen
Met crachte vore an siin aertsoen,
Ende doe hi becomen was
Hief hi tswert, als ict las,
Ende sloughen boven opten helm
Dat hi bleef in een bedwelm,
Ende bleef in onmacht int gereide;
Miin her Evax hi seide:
‘Her coninc, mi dunct u vaect;
Waerdi noch aldus geraect
Ghi liet die stad met gemake.’
Den coninc bequam doen sine zake
Qualic dochte gaen ter cure,
Hi waende weder keren dure,
Maer Evax ontfincken weder
Ende slouchen op thoet, datti ter neder
Al plat viel op die erde,
Evax vinc weder ten swerde
Ende waendem thoeft afslaen,
Maer die coninc boet saen
Die hande ende gaf hem op,
Daer hi mede ondrouch den crop,
Want Evax ontfincken blidelike,
Ende prosenteerden hovesscelike
Der conincginne van der stad,
Diene wel ontfinc, omdat
Si waent te poente daer met comen,
Si danckes sere den ridder vrome
Die wonder wrachte op ende tale
Onder die heydene ammirale
Ende onder hare volc ghemeine;
Watti geraecte groet of cleine,
Dat moeste al die doet ontfaen;
Die margenstonde heefti gedaen
Soe wel ende soe vromelike,
Daert toesach die coninc rike,
Entie conincginne mede
Ende menege vrouwe van der stede,
Datti den meesten priis ontfinc
Die nie ghewan jongelinc;
Maer Echites die vrome here,
Die vacht soe over sere,
Hi slouch .II. ammirale doet,
Ende Evax enen in die noet,
Die vierde sette hem ter vlucht.
Ic wane ghi mi cume geloeven mocht
Hoe dapperliic si henen vloen;
Doe volgeden die van Arragoen
Vromeliic tote int here,
Dat ghereet was ter were,
Want si hare stade hadden ghenomen
Ende souden weder der stad siin comen,
Doe hief daer een vreeselec striit,
Het was omtrent priemetiit,
Die coninc van Arabie
Entie coninc van Persie
Quamen Echites ten ghemoete,
Diese ontfinc herde onsoete,
Ende slouch den riken Persiin,
Daert toesach die Arabiin,
Dat hi tumelde int gras;
Tghejach datter doe was
En mochtu vertellen gheen man;
Si ghingen alle Echites an
Ende daden hem wel groet verdriet,
Die sine en connen hem niet
Te staden ghestaen dore tferdrach;
Alse dat her Evax sach
Slouch hiere toe vreeselike,
Die Persiin was haestelike
Weder vermonteert ende quam hem jegen,
Ende slouch den jonghen deghen
Soe diep in den roeden scilt,
Weder hi wilt of en wilt,
Hi moeste siin swert daer laten;
Evax geraecten bat te maten,
Ende gaf hem enen slach soe groet
Dat dors met hem vorwert scoet
Ter stad weert tote wten here;
Evax die siins hadde ghere,
Ende reet hem na dapperlike
Ende vinc dors; die coninc rike
Lach bedwelt, hine wiste hoe;
Een cnape quammer gereden toe,
Dien beval Evax die wise
Datti voerde den coninc van prise
In die stad der conincghinnen,
Ende hise hem groeten in allen sinnen;
Die cnape seide, hi sout doen;
Doe slouch weder die baroen
In den wiich vromelike;
Wat waendi hoe crachtelike
Echites van Athenen vacht
Jeghen die heydenen, met groter cracht
Slouch hi enen ammirael doet,
Die ziele voer in Belsebucs scoet.
Meneghen heyden verslouch hi,
Daer sere verbliden bi
Die duvelen diere wachten na,
Dat hem die ziele niet ontga.
Evax wrachte wonder groet
In dat heyden conroet,
Ende alle die kerstine sonderlike
Vochten herde vromelike.
Nu laticse striden wale
Ende willu tellen ene andre tale:
Die cnape voerde den coninc gevaen
Ter conincginne wel saen,
Ende groetense wel sere
Van Evax weghen den stouten here,
Ende seide: ‘vrouwe u sent hier
Evax die riddre fier
Tenen prosente met mi
Den riken coninc van Persi.’
Die conincginne dies was blide
Danctem sere te dien tide,
Ende seide: ‘gheheert moeti wesen,
Hi heeft mi verbliit in desen.’
Sibelie die conincginne
Priisde wel in haren sinne
Dat hare die ridder heeft ghesent
Van .II. conincgen een prosent,
Sine weet bi wat saken
Si sach den ridder wonder maken
Vore hare oegen om haren wille;
Te haer selven seidsi stille:
‘Dese ridder dede mi bekinnen
Datti was bevaen met minnen
Daert hem te hoghen si;
Niet en wetic ofti mi
Mint ofte ene andre vrouwe;
Meint hi mi, sem mine trouwe,
Soe es sine pine al verloren,
Doch wetic wel te voren
Dat hi si vrome utermaten;
Maer mindi mi, ic souden haten
Bi mieren trouwen ende verdriven,
Daermet en sout nochtan niet bliven.’
Doe was die vrouwe herde ongenedich
Den ridder, die herde onledich
Was in den striit om haren wille,
Nietemeer en hilt hi stille
Dan die wolf onder de scape doet
Daer hise vint onbehoet,
Ende vacht utermaten sere,
Ende Echites siin here,
Dat wonder te vertelne ware,
Soe dorebraken si die scare.
Echites quam ghereden
Stridende met willegen leden
Jegen den coninc van Arabie,
Vromeliker en street ridder nie,
Ende slouchen opten helm boven
Dat wonder was hine ware gecloven
Helm ende hoet beide te male,
Doe viel hi ende dors te dale.
Doen dat sagen die Arabine
Haren here in die pine,
Quamen si op Echites alle;
God die hoeden van mesvalle!
Ende ghingen op hem striden
Soe vreeselec in allen siden
Dat wonder te vertellen es,
Doch weerdem Echites
Soe datti die scare breet
Met groter cracht dorereet
Ende was buten een deel gereden;
Mettien quam met haesticheden
Die ammirael van Prisont,
Sere bitende alse een hont,
Met .II. dusent Sarrasinen,
Die hem sere ghingen pinen
Echites te bringene onder;
Coenheit groet ende wonder
Dede die ridder van Ermenien;
Ne ware die coninc van Arabien
Quam met crachte toegeslegen
Met menegen Sarrasiinscen degen
Ende vingen Echites met crachte,
Diet verdrouch herde onsachte
Ende sere clagede siin seer:
‘Ay Margriete, nemmermeer
En sie ic u, maget vri,
Noch nemmermeer en siedi mi,
Ic ben onder die Sarrasine!
Wat sal seggen die moeder mine
Ende miin vader die grave,
Vortmeer bliven si miins ave.
God here van hemelrike,
Nu troest mi alsoe ghewaerlike
Als ic hier street op u viande
Om te wrekene u ande!’
Miin her Evax die sere street
Op dander side, ende niene weet
Dat echites was ghevaen,
Te hem quam een soudenier saen,
Die hem seide met groten sere,
Dat men Echites den here
Gevaen van den velde voert;
Wat waendi hoe dat beroert
Evax wart van ernessen;
Hi waende siins sins messen
Ende reet Echites na met crachte.
Die coninc was van machte
Ende woude Evax wederstaen,
Maer her Evax verhief saen
Hantecleer dat goede sweert,
Ende slouch den coninc weert
Van Arabie op sinen hoet
Dat toten kinne inscoet,
Soe dedi den here van Pisont;
Die ziele voer in der hellen gront.
Doe voer hi daer Echites was,
Seide dWalsch daer ict in las,
Ende verslouch die Sarrasine
Die Echites daden pine;
Die ghene die dat versaghen
Dat hare here was verslaghen,
Saghen wel si bleven verloren,
Die ierst mochte reet voren
Ende vloen daer si vlien mochten,
Entie andre diese sochten
Echites ende Evax mede
Entie andre van der stede
Jagedense .II. milen verre;
Die Sarrasine vloen thuuswert erre,
Ende die kerstine keerden weder
Ende worpen die tenten neder,
Ende loeden tgoet blidelike
Ende voerdent in die stad rike,
Daer si wel worden ontfaen.
Echites deilet hem allen saen,
Dies si alle blide waren.
There was ten besten gevaren,
Die soudeniere scieden te hant,
Entie coninc hi besette siin lant
Ende Evax drossate daer ave,
Ende Echites, dien hi noede begave,
Maecti van sinen huse drossate;
Hi dedem ere boven mate,
Want bi hem es hem goet gevallen,
Alsoe moet doen ons allen. amen.
Die coninc van Damas
Ende van Anthiochen die was
Ghevaen, maecten haren vrede,
Ende worden sconinx man mede,
Ende daermet liet mense riden
Ende quite te dien tiden.
Miin her Evax die ridder wiis
Viel in al der werelt priis;
Soe eerliic besteldi sconinx dinc
Dat hem belove die coninc,
Ne ware dat hi sere qual
Van minnen, dat hi al
Alder werelt sere,
Ontsach hi der vrouwen ere
Ende oec siins selves vrede;
Wiste siit, hi verwrachtse daer mede,
Soe ware hi levende doet;
Dies haddi den anxt groet,
Dus versmalt hiit allene
Dicke met claghen ende met wene;
Dus lach Evax te Nauperfont
Ende Echites tiere stont,
Ende lagen in ene kemenade
Op hare bedde eens avons spade,
Ende spraken om menegerande dinc,
Echites die jongelinc
Seide te Evax sinen geselle,
Daer ic grote doget ave telle:
‘Bi gode Evax, geselle weert,
Mi langt sere thuus wert,
Dat ic emmer varen moet;
Laet ons varen duncket u goet,
Bereiden wi ons haestelike,
Want ic wille varen endelike
Binnen derre weken weghe,
Ic wanic nemmermeer vercrege
Raste, opdat ic bleve hier.’
Doe seide Evax die ridder fier:
‘Bi gode here, ghi moget wel varen
Alse ghi wilt sonder sparen,
Want ghi siit rike man van lande,
Voeric thuus, dat ware mi scande,
Ic die ben een arm man;
Quamic thuus, in wiste waer an
Mine hande slaen of toe vaen,
Ende hier es mi ere gedaen,
Een groet goet magic hier winnen
Met groten peyse ende met minnen,
Dus eist beter dat ic blive
Hier metten coninc te minen live,
Dan ic voere ten lande wert,
Daer dat mine ware saen vertert.’
Her Echites hoerde altoe
Wat Evax seide doe,
Ende seide: ‘geselle wat waendi?
Ghi en sout wesen met mi;
Den dach dat wi beide leven
En soudic u niet begheven,
Ic soudu gheliic mi selven houden,
U pine en bleve niet onvergouden
Die ghi hebt dore mi ghedaen;
Nemmermeer en soudic u avegaen.’
Evax seide: ‘des gheloevic wale,
Maer het steet soe tesen male
Dat ic hier nu bliven wile.’
Echites die niet en sweech stille,
Seide: ‘bi gode hets mi leet
Dat u soe int herte steet,
Maer alst u soe int herte si
Dat ghi wilt keren, ghi vint an mi
Die u hout sonder begheven
Den dach dat wi moghen leven.’
Mettesen ontsliepen si beide,
Si waren droeve van den gesceide.
Echites wert met slape bevaen,
Ende hem quam in droeme saen
Dat vore hem quam ene conincginne,
Daer hem dochte dat inne
Enghene scoenheit en gebrac,
Te Echites si doen sprac,
Ende seide: ‘her ridder god groetu,
Ic ben hier tote u comen nu
Omdat ghi selt te lande varen,
Ic hebbe enen ridder twaren
Dien sere na u comen lanct
Ende dies hem lettel bedanct
Dat icken bi mi soe lange houde,
Maer dat hi leit in groter vroude,
Maer hem soude herde sere vernoyen;
Nu en willicken niet langer moyen,
Ic salne met u varen laten,
Ende ghi en selten niet haten
Tierst dat ghine kent wel,
Na u ende na niemen el
Heefti ghebeit ene wile;
Die conincginne Sibile
Sal hier Evax behouden,
Dies moet daventure wouden,
Ende ic seggu of ghi wilt
Hoe ghi te hem geraken silt;
Tierst dat ghi uten lande siit
Soe riidt soe langhen tiit
Dat ghi comt in een lant
Dat Calabren es ghenant,
In ene stad ende heet Tabor,
Ende heeft menegen sconen tor;
Daer vindi die conincginne faeliant
Jeghen den grave van Perant
Toneffeningen, om sridders wille
Die daer leit bi mi al stille,
Die ene camp soude hebben gestreden,
Maer die grave bi behendicheden
Deden versten .II. jaer;
Nu willic dat ghi vaert daer
Ende ghebiet u gereet ten campe;
Den grave ontsiet hem van rampe
Ende sal spreken om die soene,
Ende daerna vaert ridder coene
Vort tote ere cautsiede
Daer wandelen lettel liede,
Ende volgt vort tot enen cruce die,
Ende aventurt vort wats gescie,
Dan vaert vort in dat wout,
Daer vindi feeste menichfout,
Mi enten ridder vol vromicheiden
Die alle na u comen beiden;
Nu moet u god achterwaren,
Comt iet saen, ic moet varen.’
Die riddre ontspranc mettesen;
Te hem selven seidi: ‘wat mach dit wesen,
Dit vision dat ic sach?
Mi wondert wat wesen mach.’
Maer hi peinsde te meer
Dat hi varen soude teer.
Smargens doe die dach ontspranc
Stont op die ridder sonder bedwanc
Ende Evax die ridder coene,
Ende ghinghen met enen doene
Te messen, daer na ghingen si
Daer si vonden den coninc vri;
Echites seide: ‘coninc here
God moetu lonen goet ende ere
Die ghi mi hebt ghedaen;
Uwen orlof, ic moet saen
Te miere vrouwen te lande varen.’
Die coninc seide sonder sparen;
‘Bi gode ridder, dats mi swaer,
Ghebrect u iet, segt oppenbaer,
Ic betert u sekerlike.’
‘Neent here, maer endelike,
Het steet mi soe, ic moet varen.’
Die conincghinne te waren
Seide: ‘her riddre dats mi leet;
Her Evax, segt mi hoet u steet,
Seldi met ons bliven niet?
Wine begheven u endelec niet
Den dach dat wi leven moghen;
Bliift bi ons in hoghen.’
Miin her Evax seide: ‘vrouwe
Ic blive met u dienende trouwe
Den dach dat ic leven moet.’
‘Here god lonu al goet
Ende alle doget ende alle ere.’
Echites die hovessce here
Nam orlof cortelike,
Ende hem boet die coninc rike
Orsse ende parde ende groet goet,
Dies niet en woude die ridder vroet,
Ende sciet hovesscelike van daer;
Hem was te moede swaer
Dat Evax achter hem bleef,
Daer hi groten rouwe omme dreef.
Nu riidt Echites siere straten,
Die Evax heeft ghelaten
Ellendich in vremden conincrike,
Om den wech vragedi haestelike
Die te Calabre wert lach,
Alsoe alse hiit in droeme sach;
Doe quam hi in dingaen van meye
In ene scone valeye
Ende sach vore hem ene scone stad,
Enen herdekine vragedi wat
Stade ware dat hi siet;
Die herde en sweech langher niet,
Maer seide: ‘her ridder faeliant,
Die stad es Thabor ghenant.’
Mettien peinsde die grave:
‘Dits die stad, daer mi ave
Die conincginne in droeme seide.’
Den herde vragedi sonder beide
Wat meren in die stad ware.
Die herde seide oppenbare,
Dat die grave van Perant
Der conincginne dade groten pant
Om enen camp dien hi
Ghenomen hadde jegen den ridder vri;
Doe vertelde hem altemale
Al wt ende wt te poente wale
Hoe die camp was ghenomen,
Ende hoe die ridder niene ware comen,
Nochtan ware margen die dach.
Die ridder peinsde: ‘dat mach
Wel siin dat ic in droeme vernam;
Ic wille der vrouwen lofsam
Varen verlossen of ic can.’
Doe nam hi orlof an den man
Ende voer in die stad.
Die portren, die vernamen dat,
Seiden: ‘miere vrouwen kempe es comen.
Ene herberghe heefti ghenomen
Ende voer hem ontwapenen daer inne.’
Mettien quam vore die conincginne
Niemare, dat comen ware
Hare riddre die ware dare.
Doe wert hare te moede wale.
Mettien quam Echites in die sale
Daer hi den coninc vant
Enten grave van Perant;
Hi groete den coninc fiin
Ende alle die met hem siin
Ende ontboet hem goeden dach,
Maer alsoe vele leeds alse vermach
Hem god gheven ende enich sant
Moet hebben die grave van Perant,
Dat hi nie soe edelen vrouwe
Hebben dede selken rouwe;
‘Siet her coninc, nu ben ic hier,
Alse goet ridder ende fier
Te volleistene miin gelof
Vore alle die siin in u hof,
Nu en mach hiis niet ontgaen
Hine moet margen den camp bestaen.’
Die grave hoerde altoe
Datten Echites versprac soe;
Hi seide: ‘her riddre ghi hebt onrecht,
Ghine siit maer een clene wecht
Jeghen mi, dats goet te siene;
Ic sloughe uwer wel tiene
Tenen male ende noch drie,
Maer dat ic die sonden ontsie,
Dies willic leven met ghemake;
Siet ic loechene alder sake
Die ic van der vrouwen seide;
Bi miere trouwen, bi mier waerheyde,
Here her coninc, sonder waen,
Hets logene dat ic u dede verstaen
Van der vrouwen miin;
Om dat ic met hare woude siin
Ende siis niet woude gehinghen
Ghingic dit wort wtbringhen;
Here nu moise wel quite laten;
Her riddre nu vaert uwer straten.’
Echites hoerde den grave
Sere loechenen hier ave,
Ende seide: ‘her coninc es dit u ere
Dat hi u doet dese onnere?
Ic hadde onrecht als ic verneme
Stredic meer jegen heme.
Nu segt mi, es quite miin vrouwe?’
‘Jaes here, sem mine trouwe,
Si es goet ende sal bliven,
Enten grave sal ic verdriven.’
Doe woude Echites wederkeren,
Ende hem danctens alle die heren;
Doe quam die conincginne gegaen,
Diene wel heeft ontfaen.
Doe nam orlof die ridder weert
Ende voer ter cautsieden weert
Daer hem wiisde die conincginne;
Buten dier stad quam hiere inne
Ende reet tote hi ten cruce quam;
Doe reet die ridder lofsam
Den wech ten woude wert in,
.II. milen lettel min,
Dat hi quam in ene prayorie;
Scoender stad en sach hi nie
Dan die selve stad was,
Seide dWalsch daer ict in las;
Mettien heeft die ridder vernomen
Wt ere borch ghereden comen
Ene scare van sconen vrouwen;
Te hem selven seidi: ‘bi mier trouwen
Dits een scone anesien.’
Entie vrouwen quamen mettien
Totem gereden in siin ghemoet
Ende grueten den riddre goet.
Doen die vrouwen waren leden,
Quamen achter hem gereden
Een riddre ende ene conincginne,
Die hem dochte in allen sinne
Dat wel die selve wesen mach
Die hi in sinen droeme sach;
Ende doen si vore den ridder quamen
Groeten sine bi namen,
Ende seiden: ‘Echites willecome!’
Die conincginne seide: ‘ridder vrome,
Met mi moeti ter herbergen varen,
Ic sal u wel ontfaen twaren,
Ende dese riddere na u
Heeft ghebeit tote nu,
Sal met u siere straten riden,
Ende ghi selt beide in corten tiden
In Grieken te gader wesen.’
Echites seide mettesen:
‘Vrouwe ic doe gherne uwen wille.’
Doe hilden si onlange stille
Maer voeren alle in die zale,
Daer si menegerande tale
Hadden savons onderlinghe;
Si ghingen alle tenen ringhe
Sitten, die ridders entie vrouwen,
Der conincginne baden si met trouwen
Dat si hen berechten wille
Waerbi si soe langhe stille
Den ridder heeft bi hare gehouden,
Ende twi si niet en heeft vergouden
Echites sine grote trouwe;
‘Ja en sidi der trouwen vrouwe,
Hoe modi dan gerechte minneren
Soe langhe astrueren?’
Ver Venus die conincginne
Sat met bliden sinne
Tusschen .II. tidders goet
Ende neven vele vrouwen vroet,
Si seide: ‘ghi wert gherne wiis
Ende wist gherne vele, wat meindiis,
Dore dese heren die hier siin
Willic u die niemare miin
U een deel laten weten:
Ghi wet wel ic ben geheten
Vrouwe over gherechte minne,
Ende waer ontrouwe es inne
Soe ben ic ene sware wrake
Ende wreke altoes dese zake;
Somer ende winter ben ic groene,
Ic ben altoes in saysoene,
Wt mi spruut alle doget
Ende al dat die werelt verhoget.
Die mi oec dienen moeten siin
Gheset na die maniere miin;
Hi moet siin simpel ende goet;
Wetende, oemoedich ende vroet,
Scamel, milde, ghestade, ghemate,
Wel helen, quite van barate,
Wetende, ghetrouwe, sonder waen,
Sal hi van mi loen ontfaen;
Die dit heeft mach hem verlaten
Van mi te comene te baten,
Anders soe eist al om niet.
Dat si Echites beiden hiet,
Dat was, datti niet en kinde
Wie die maget was die hi minde,
Maer nu kint hise wale
Ende hare vriende altemale.
Desen riddre hebbic oec hier gehouden,
Om dat si beide vergadren souden;
Elc sal bi andren teren comen,
Want men mochte beide niet vervromen,
Maer nu willic dat si varen,
Want het heeft te doene twaren
Die keyser van Grieken entie sine;
Want hem doet grote pine
Van Babilonien die soudaen,
Diene hout beleghen sonder waen
Met .xx. conincgen die ic u
Alle wille noemen nu.
Daer es die coninc van Orient,
Die coninc van India omtrent,
Die coninc van der Roeder Zee,
Met .xxx. ammiralen ende mee,
Die coninc van Persi, die coninc van Putriin,
Van Alexandre die coninc ende van Cordriin,
Die coninc van Nilo der vloet,
Die noch hout .xx. steden goet,
Die coninc van den woesten lande,
Die coninc van Makabeuscen sande,
Die coninc van Indegge Esti,
Entie coninc van Synay,
Die heeft noch .xxx. steden goet,
Sonder daer nu es die vloet,
Sodoma ende Gomora mede,
Die coninc van Egypten der stede,
Die coninc van der Doeder Zee,
Die coninc van Sichem oec mee;
Dese hebbent belegen altemale
Met .v. hondert ammirale,
Dies willic dat ghi hem te staden
Vaert, want hi es verladen.’
Doen her Echites dat verstoet
Wert hi droeve in sinen moet,
Ende seide: ‘edele vrouwe vri,
Modi iet berechten mi,
Twi hine belegen heeft
Ende watti wille dat hi hem gheeft?’
Die conincginne seide: ‘ic segt u,
Die keyser hi hevet nu
Ene dochter herde scone,
Entie wilt die soudaen sier suster sone
Gheven, ende sine wilt,
Hier bi eist daer sere onstilt.’
Metten ghinc men ghinder eten;
Echites was gheseten
Bi Heinrike den Limborchghere,
Dies haddi groten ghere
Te wetene wie hi ware;
Die conincginne seide oppenbare:
‘Ghi heren, ic liet u hier noch bliven
Maer dat ic niet late verdriven
En wille den keyser rike;
Vaerten bescudden tilike.’
Die conincginne seidem vele
Goets dincs ende bispele,
Van minnen ende wat minne ware,
Dat ic vertellen soude oppenbare,
Maer dat mi ware te lanc
Ende ghiis mi cume sout weten danc.
Die ridders gingen slapen beide
Toten dage in vromicheiden.
Doe die scone sonne opclam
Quam die conincginne lofsam
Ende hiet die ridders beide opstaen,
Dat si daden herde saen,
ende gereiden hare vaert
Ende voeren te Grieken waert,
Ende namen orlof haestelike.
Nu wet wel dat ic overstrike
Menegerande zoete tale,
Ende dat palays hoe wale
Het was ghemaect ende werdelike,
Dat latic al varen quite,
Want dWalsch en seges mi nemmeer.
Die ridders namen haren keer
Soe si best mochten te Grieken waert,
Deen vragede [dander] op die vaert
Wie hi ware ende wanen hi quame;
Ende doe elc wiste anders name
Ende wat Echites hadde ghedaen
Dore her Heinriic, doe wert hi saen
Van hem utermaten blide,
Ende reden wech tien tide.
Elc dede andren grote ere.
Nu gheleidse god onse here.

Amen.