Die Rose van Heinric van Aken (1976)

Die Rose van Heinric van Aken

(1976)–Hein van Aken– rechtenstatus

Auteursrechtelijk beschermd

Vorige Volgende


III. De volgende, twee fragmenten werden vroeger naar een afschrift van Bilderdijk uitgegeven door Clarisse in Dr. de Jagers Taalk. Mag. III. 163-222. Het origineel is thans het eigendom van Dr. M. de Vries. Zie nader de Inleiding. fol. 1. a. I. Ga naar margenoot+............ Die bede hovesche waren ende wijs,Ga naar voetnoot1 Ende vele van manieren wisten, Sone mochten si bi ghene listen Tswijfs herte daer toe bringen, 5[regelnummer] No met crachte, no met bedwingen, Dat si bi wilen dinc anders dade Dan si selve worde te rade, So wien so lief ende betrouwe, Want elke es haerre herten vrouwe. 10[regelnummer] Bander side siin si, dat wet te voren, Bi naturen vri geboren, Niet dat ene eens wesen al Ende haren wille laten sal, Ende doen algader san gebod: 15[regelnummer] Nature en es oec niet [so] sot, Dat si doet werden Marioene Allene om enen Robetsoene, Na mire besten wetenscepen;Ga naar voetnoot2 Maer sonder twivel si heeft gescepen 20[regelnummer] Elken man, na dien Latine, Elken wive gemene te sine, Ende elc wijf elken man gemene; Niet te wesene eens allene Alle die daghe, die si sal leven. 25[regelnummer] Hier boven heeft si hem gegeven Orlof te doene al dat si willen, Sonder helen ende verstillen; Ja, sonder dat cracht ende recht verbiet: Dit segt die wet, die ons verbiet; 30[regelnummer] Dat weten wale some die clerke. Maer nu es die Heilege Kerke Met haren gebode hier jegen comen, Ende heeft hem dese vriheit genomen, Ende elken heet hebben siin proper wijf, 35[regelnummer] Die niet wille leden suver lijf, Ende die wille hebben te huwen, Om sonden ende om keefsdoem te scuwune Daertoe gramscap ende nijt, Sceldinge, slachtinge ende strijt, 40[regelnummer] Ende naturelike vruchte te winne, Ende de te voedene ende te minne Met betren nerenste onder hem beden, Dan of si waren messcien versceden Ende ontbonden van haren trouwen. 45[regelnummer] Om dat dit merken dan die vrouwen, Dat hare vriheit dus wert verloren, Die bi naturen hem soude siin geboren, So pinen si hem vele te meer Vri te wesene nu als eer, 50[regelnummer] Ende volgen haers selfs wille gerne, So wie dat hem verbiet of werne, Of wien dat scat oec of vroemt, Daer dicke menich vernoy af coemt, Ende quam hier vormaels, dies es menich dach, 55[regelnummer] Eer men huwelic te doene plach, Doe tfolc al gader was gemene; Want elkerlijc, waest groet of clene, Wilde hebben die hem bequame, Updatse hem starker niene name, 60[regelnummer] Ende lietse, wildi, also saen Als sine genochte was gedaen, Dat die menege dicke becochten, Hier omme streden ende vochten, Ende lieten hare voedinge gaen te quiste.Ga naar voetnoot3 65[regelnummer] Van sulken discorde, van sulken twiste
[pagina 250]
fol. 1. b. c. Ga naar margenoot+Mochtic u menich exempel setten, WaendiGa naar voetnoot1 u niet te lange letten, Eer ie die tale brochte ten ende. En doch, ten minsten dat ic vende 70[regelnummer] In ouden jesten noch gescreven, Dat willic u te kennen geven. Hier vormaels bi Elenen tiden Was menich orloge ende striden Dor haren wille, na minen wane, 75[regelnummer] Tusschen die Grieken entie Troiane,Ga naar voetnoot2 Daer menich ridder goet om starf, Ende gedochden menich warf Anxene, pine, swaer verdriet. Maer dese en was die eerste niet, 80[regelnummer] Noch die achterste oec sal wesen, Daer groet vernoy af es geresen Die menege, die hare herte binden Met wijfs minne ende haers bewinden, Daer die menege bi verriesen, 85[regelnummer] Ende menich werven daer omme verliesen Siele ende lijf, al eest swaer, Ende sullen verliesen noch hier naer, Sal dese werelt iet lange duren.Ga naar voetnoot3 Nu neemt u goem dan van Naturen, 90[regelnummer] Hoe wonderlike cracht si heeft In elke creature die leeft. [A]en siet dat wilde vogelkiin Eest merle, listre of....iin,Ga naar voetnoot4 Dat inden woude es gevaen, 95[regelnummer] Ende sint in muten wart gedaen, Daer ment hout wel tederlike, Ende voet wel delicaetlike, Het singet, het maket van buten feeste, Recht alst ware in dien foreeste, 100[regelnummer] Daert siins selfs gebruken mochte; Nochtan so doet hem so onsochte, Dat sire vriheit es comen af, Die hem Nature wilen gaf, Dat laet siin eten ende stert 105[regelnummer] Somen tiden, ende loept vertert Binnen al omtrent die mute,Ga naar voetnoot5 Ende soect tgat te vliegene ute Weder in dat grone wout, Daert sijns selfs mach hebben gewout 110[regelnummer] In sine vriheit. Als dies gelike Eest metten vrouwen namelike. Men machse nemmer so nauwe houden, So wel gecleet, so wel gevouden,Ga naar voetnoot6 Sine soeken wech, dits ongelogen, 115[regelnummer] Hoe si harre vriheit vercoveren mogen, Eest openbaerlic ofte stille, Te vorderne haren vrien wille, Hen doe sonderllnge gracie. Hier af seget ons dus Oracie, 120[regelnummer] Die vele wiste van vrouwen dade: Die ene scare sette uter stade, Si soude weder springen daer in.Ga naar voetnoot7 Die oec wel merct in sinen sin, Elkertiere creature 125[regelnummer] Kert weder gerne in hare nature:
[pagina 251]
fol. 1. d.-2. a. Ga naar margenoot+Dat en wilse laten niet, dies seker sijt, No dor gelof, no dor arbijt, No dor crachte, no dor violente, No dor wijsdoem, no dor sciente, 130[regelnummer] Hen doe die hulpe van onsen Here. Dat soude met rechte onsculdegen sere Venus ende oec andre vrouwen, Of si breken ede ende trouwen, Ende boven haren man mesdoen: 135[regelnummer] Naturen crachte si doet hem doen, Die alle erdsche dinge berect, Ende meer dan C. ossen trect: So weldich es si ende so crachtich. Hi soude oec wesen herde machtich 140[regelnummer] Ende vele van beliendicheden connen, Die bi naturen niene werdeGa naar voetnoot1 verwonnen; Want men vint, ditGa naar voetnoot2 wel verstaet, Dat hare cracht vor leringe gaet. Die een niewe voelinc vole name, 145[regelnummer] Alse sniemen alst vander moeder quame, Ende hielt bi nachte ende bi dage, Daert ghene merie en sage, Dies het ware comen te sinen jaren, Ende ledent dan daer merien waren, 150[regelnummer] Daert noit en [gene] hadde gesien, Het soude beg[innen eerstwerf] mettien Daerwert te w[renscene ende te n]eyene, Ende loepter......... eyene, Ende breke[t uut sleders hant] 155[regelnummer] Breidel, haeltre ofte bant. Om te soekene siin deliit.Ga naar voetnoot3 Dus eest metten vrouwen some tijt, Die dien bant van huwelike Hout ende bint so nauwelike, 160[regelnummer] Dat si haers en mogen gewouden, Ende hem an enen moten houden Die daghe die si bede leven, Die vriheit, die hem es ontbleven, Soudsi bider minnen rade 165[regelnummer] Gerne vercoveren, hadsiis stade, Met enen andren, wien lief of leet, Al soudsi breken trouwe ende eet. Maer sulke sijn dies treeken achter Dor scame ende dor der werelt lachter, 170[regelnummer] Sulke van scamen, sulke om vaer Van pinen, diere mochte naer Comen: omme niewet el. Dit wetic bi mi selven wel; Want doe ic was van uwer maten, 175[regelnummer] Haddict van scanden niet gelaten. Ic hadde wonders meer gewrocht, So menichwarf wasic versocht Van menegen sconen jongelingen, Die tote mi quamen ende ghingen, 180[regelnummer] Ende ontfarmelic op mi saghen, Ende mi van minnen te biddene plagen, Also si some connen wele, Ende mi verhogeden met haren spele, Dat mi so dor bequame dochte, 185[regelnummer] Dat ict vertellen niene mochte. Ic en neme ute clerc no moneke, Ridders, porters no canoneke, So wat abite dat si dragen, Die comen sijn te haren dagen, 190[regelnummer] Sine souden meer der vrouwen roeken, Dan si doen endeGa naar voetnoot4 hem versoeken Minnen ende dienst te voren lecgen, Maer dat si duchten dwedersecgen, Ende haerre begerten wanen faelgieren. 195[regelnummer] Maer kenden si der w[iven manieren] Of hare [heimelike gedochten], Sine souden hem een twint niet dochten, Sine souden versoeken blidelike, Ende siin ontfaen also haestelike, 200[regelnummer] Daer siis bi wilen minste vermoeden.Ga naar voetnoot5 Menich huwelic, na miin bevroeden,
[pagina 252]
fol. 2. b. Ga naar margenoot+Soude men oec breken achter lande, Over ere onde over scande; Dan soudemen laten, sijt wijs daer of, 205[regelnummer] No dor trouwe, no dor gelof, No dor gedreech, no dor gebod, Hen ware somech keytijf of sot, Die so verwonnen ware van minnen, Dat hi ware ene wilde minnen, 210[regelnummer] Ende [woudese] laten om el ne gene, Maer [minnese altoes], alsic mené.Ga naar voetnoot1 Die hem dus vaste met minnen binden, Soudemen, ic wane, lettel vinden. Up dat ic noch ware int saysoen, 215[regelnummer] In soude met meerre luste doen Haer herte verroren ende verwandelen, Moesten si een stic met mi wandelen. Nature ons meestert ende verwint, Die onser herten ghenoehte mint, 220[regelnummer] [Bi] den welken ver [Venus] was [Vele min te blameerne], sijt seker das, [Dat si Mars hare minne j]an, [Ende so sere bedroech haren] man [Met liste,] bede stille ende openbare, 225[regelnummer] [So dat hijs niet en wart geware,] Dat [was bi] daghe ende bi nachte; Ten jonxsten dede hi [nauwe] wachte, Dat hise bede tegader vant In enen bedde, ende al te hant 230[regelnummer] Togede hise den goden, die doe waren, Dier omme loegen ende hilden sceren, Ende maectent wide ende side mare.Ga naar voetnoot2 Dies was Vulcane te moede sware, Dat hi swoer to meneger stont, 235[regelnummer] Hi liet hem costen hondert pont, Ende hijs den goden niene hadde gewagen, Want dese II, alsi versagen, Dat si den lachter dorcomen waren, Noit sider twint sone wildsi sparen, 240[regelnummer] Sine daden te gader al open doren, Dat si stolinghe daden te voren. Doe droefde Vulcanus utermaten, Hem ware liever, haddi gelaten Dat bedde te nopene, doe hi sach, 245[regelnummer] Dat deen in sanders armen lach, Hine hadde wederkeert ter vaert Uter cameren, ende hadde gebaert Als niet hadde gewesen van dien, Dan dat hijt dede den goeden sien, 250[regelnummer] Die wijdden ende bredden sinen lachter, Haddi nemmermeer daer achter Begert te hebne raet of daet, Of goet samblant, of goet gelaet Van Venuse, der scoenre vrouwen.Ga naar voetnoot3 255[regelnummer] Hier op souden die gene scouwen, Die siin wijf of oec sijn lief Hoet ende wacht als een dief, Dies hise ducht van andren man, Ende met sire dulre wacht dan.Ga naar voetnoot4 260[regelnummer] Doet hi so vele dat hise bevart Met haren amise, sijt dies gewart, Sine sal te bet niet doen daer naer, Maer vele te wers, dat wet vorwaer; Ende nemmermeer na die wile, 265[regelnummer] Dat hise dus voert met sire ghile, Ne sal hise te pointe vaen, No goet gelaet van hare ontfaen.Ga naar voetnoot5 Grote dulheit es dan met allen Dus in jalousien vallen;
[pagina 253]
fol. 2. c. d. 270[regelnummer] Ga naar margenoot+Want jalousie, die maecte algader, Es ene der onsalechster qualen, Die der jalousien minres herten Torment met sorgen ende met smerten, Ende doet leven met arbeide.Ga naar voetnoot1 275[regelnummer] Maer dese, daer ic u eerst af seide, Die haren amijs tijt andre amien, Sal wachten sulker jalousien. Die toget sise buten in gelike, Ende claget haer selven gevensdelike, 280[regelnummer] Om te verledene dien musaert Met haerre bedriegeliker aert Ende an hare te haelne te bat.Ga naar voetnoot2 Ic weet oec wel die waerheit te bat, So sine meer aldus versoect 285[regelnummer] Ende maect gelaet, dat si sijns roect, Ende sine begerte ende sinen sinne Meer sullen bernen in hare minne: Dies en darf si twiflen niet. Es oec dat sake dat hem gesciet, 290[regelnummer] Ende hine gewerdege tonsculdegene hem, Ende seget, om hare te makene grem, Dat hi een lief hevet boven hare, Vertoge hare drove in hare gebare, Maer wachte hare, dats hare niet int herte ga 295[regelnummer] Ne gene droefheit, maer segge daerna: ‘Maer vrient ende lief vor al dat levet, Sint dat u herte geworpt miins hevet, Ende mint enen andren boven mi, Scone of lelic, wie so soe si, 300[regelnummer] So hebdi mi te sere gehoent. God ne laet u niet ongeloent, Als hi en sal, hen doe geluc, Sint ghi mi doet sulken tuc,Ga naar voetnoot3 Ende jegen mi oec maect dus vremde, 305[regelnummer] So eest tijt dat ic mi tu verwende: So salic oec ghewaerliken. Metten selven salic mi wreken, Ende sal enen andren amijs bejagen, Ende saels u genen orlof vragen, 310[regelnummer] Hoe naer dat dan mire herten gaet.’Ga naar voetnoot4 Als dan die gene dit verstaet, Hi sal in swaren pointe siinGa naar voetnoot5 Ende meer besorget int herte siin, Dan hi was, mint hise twint; 315[regelnummer] Want man, die wijf met herten mint, Ne mach van sinen lieve niet horen Sonder tale, sonder toren, Ende hine wane van hare wesen Te hant gelaten, ende mettesen 320[regelnummer] Sal hem dese weder versoeten.... II. Dat ware te lettel, bi mire trouwe,Ga naar voetnoot6 Maer ghi sult hebben, bi sente Symoen, Wanten, surcoet, roc ende scoen, Wel ghescepen na uwen doene. 5[regelnummer] Wildi brunet ofte groene, Gevoedert wel na uwer ghise, Enen pelse van goeden grise Met warmen mouwen ende met groten, Daertoe warme dicke boeten, 10[regelnummer] Die beste die ic vinden moge, Segdi mi niemare, die mi doge, Van hare, daer ic mi om versla.’Ga naar voetnoot7 Mettesen segetsi, dat ic ga Up dien torre, daer mi die soete 15[regelnummer] Heeft gemaect te sprekene moete Met hare, so wien dat comt te banen.Ga naar voetnoot8
[pagina 254]
fol. 3. a. b. Ga naar margenoot+Ende eer si sceden wille van danen, Dede si mi op trouwen vevstaen, Te welker dore ic in soude gaen, 20[regelnummer] Harde vriendelike ende gherne. ‘Vrient,’ seit si, ‘ene fauce posterne Es ane den torre beneden bachten: Comt al dat in, ic sal u wachten Ende salse u openen sonder wanc. 25[regelnummer] Aldaer es die behendelicste inganc, Ende die geswaselicste sonder waen. Dese dore en was ondaen Dies es langer dan een jaer.’Ga naar voetnoot1 Ic seide: ‘Vrouwe, bi sente Omaer, 30[regelnummer] Dit wisen cost mi C pont.’ Wel, mi gedochte ter selver stont Miins liefs gesellen, die mi hiet Genoech geloven, die mi riet, So hoet metten gelden ghinge: 35[regelnummer] Ic dede also namondelinge.Ga naar voetnoot2 Als dat die quade abreye horde,Ga naar voetnoot3 Si was blide van dien worde, Ende haeste haer ende ghine vore, Ende ic volgede hare toter dore, 40[regelnummer] Die si mi wijsde al onvernomen. Alsic vore die dore ben comen, Hadsi van binnen mi ondaen, Ende heeftse aenkerre laten staen.Ga naar voetnoot4 Doe wasic blide ende trac daer binnen, 45[regelnummer] Ende sloetse toe. Die God der Minnen Ghinc met mi ende al siin here Sonder enege weder were, Ende geloefde mi bi te staen Jegen die kuusce wel gedaen, 50[regelnummer] Gevielt so dat ics hadde noet. Dies danctic hem met joien groet. Dien hogen steger ic doe op clam Met groter haesten, ende alsic quam Boven in die overste sale, 55[regelnummer] Vandic daer die scone smale Metten hovescen Sconen Ontfange, Dien ic hadde begert so lange. Of ic was blide, dar niemen vragen! Ten iersten dat si mi versagen, 60[regelnummer] Stonden si op wel hoveschelike Jegen mi, ende vriendelike Hieten si mi willecome wesen. Ic grootse weder ende mettesen Nam si mine hant in haer hant, 65[regelnummer] Die witter was dan een raven cant,Ga naar voetnoot5 Ende leedde mi, bevaen met minnen, Tote in hare camere binnen, Die scone was van hogen doene. Up die versche biesen groene 70[regelnummer] Ghingen wi sitten vor een bedde. Ic daer dies leggen wel mijn wedde, Dat geen so diere was int lant. Si began ende seide te hant: ‘Jonchere,’ seit si, ‘van uwen hoede, 75[regelnummer] Dien ghi mi sendet dor uwe goede, MoetiGa naar voetnoot6 hebben groten danc.’ Ic seide: ‘Joncfrouwe, al sonder wanc, Ghine sijt mi clene no grof Sculdech te dankene daer of; 80[regelnummer] Neware ic mach u danken mere Van uwer hoefscheit ende van uwer ere, Die ghi mi, joncfrouwe, daet daer ane, Dat ghine werdeget tontfane; Ende wet dal gewaerlike, 85[regelnummer] Ic en hebbe dinc op erderike, Het en si uwe ende tuwen gebode Vor alle die leven onder Gode. Ende waer dat sake dat icGa naar voetnoot7 doen mochte Dienst, die u bequame dochte, 90[regelnummer] Dien soudic doen, wien quaet of goet, Om te stortene mijn bloet: Dan willic laten om geen verdriet. Of ghi hier af oec twivelt iet, So proeft mi doch in eneger maniere, 95[regelnummer] Ende ic u oec ter noet faelgiere, Sone moetic hebben nemmermere Ruste, goet, bliscap no ere Van goede, van lichame ende van leden.’ ‘God moet u lonen uwe hoefscheden,’ 100[regelnummer] Sprac die scone, ‘al des gelike
[pagina 255]
fol. 3. c. d. Ga naar margenoot+Seggic u weder gewaerlike. En es dienst no dinc en gene In dese werelt, groet no clene, Die satelic ende eerlic ware, 105[regelnummer] Inne soudse stille ende openbare, Daer ghise begeret, doen dor u Tallen tiden ende nu.Ga naar voetnoot1 In hebbe dinc en gene so goet, Die u beviele in uwen moet, 110[regelnummer] Ghine mochter over gebieden wale, Alst uwe ware al tenen male, Ghelijc mi selven in allen sinne, In goeder vrienscap ende in minne, Sonder heesch ende wederbot.’ 115[regelnummer] Ic seide: ‘Joncfrouwe, dit lone u God, Dat ic u bem dus [sonderlang]e, Sint ghi orloeft w[at ic verla]nge, Ghelijc dat ghi iet beghiet, Sone willic langer beiden niet 120[regelnummer] Tanevaerde dinc, die behort te u;Ga naar voetnoot2 Want ghi hier bi u hebt al nu Sulke dinc in uwer geleeste, Daer mijn herte meerre feeste Ende meerre joie maken soude, 125[regelnummer] Haddicse, dan van al den goude, Dat Alexander die coninc hilt, Doe hi leefde, in sire gewilt, Of enich ander verre of bi.’ Mettesen so verhaestic mi, 130[regelnummer] Ende nam die goedertiere fine Vriendelic in den arme mine, Om te plucke hare Rose fijn, Met te vervulne den wille mijn; Want bedi ic waende wale 135[regelnummer] Ane hare sachte, simple tale, Ende ane haer meinderlic gelaet, Dat verwandelt waer hare raet, Ende dat lichtelike soude sijn gedaen; Maer het ghinc anders sonder waen. 140[regelnummer] So doet oec vele dat riese pensen Gaet dicke anders dan sijt vensen. Soe deed mi, want doe ic die Rose Plucken waende sonder nose, Ende ic mine hande daerwaert boet, 145[regelnummer] Riep si Dangiere, diet mi verboet, Daer toe Scamelhede ende Vare, Die op mi riepen: ‘Ware, ware! Vliet henen ute, quaet pautenier! Die duvel brochte u weder hier, 150[regelnummer] Die u weder ute sal leden Ende doen met lachtre henen sceden, Ghine maect u wech van voet te voet. Dies ghebreect oec lettel goet, Wine souden u uwe hersenen cloven, 155[regelnummer] Of van den liefsten lede roven, Ne lieten wiis selven dor Gode niet. Hets al om niet dat ghi spiet: Aldus ne suldi ons niet versotten. Ghi siit der scoenre rose botten 160[regelnummer] Ten naesten, dat ghire nemmermere Comen sult bi eneghen kere, Hoe lettel of vele dat u hande.’ Mettien so namen bede mijn hande Met crachte ende stakense achter waert. 165[regelnummer] Ic was drove ende sere vervaert, Want icse sach gemeenlike Verbolgen so nerenstelike, Sine wisten wesen van wat voeren; Si clageden, si vlieken ende si swoeren 170[regelnummer] Stoc ende stene, sante ende santinnen: Al dat ic daer ane soude winnen, Ic mocht in enen wetsteen knopen. Daerna began mi sorge nopen.Ga naar voetnoot3 Doe sprac die scone maget gestade 175[regelnummer] Te mi bi deser drier rade: ‘Segt mi,’ seit si, ‘quaet verradre, Wildi mi scenden al te gadre? Entrouwen, ja ghi, dat sie ic wale! Qualic verstondi mine tale, 180[regelnummer] Hoe ic u op in eren boet Al dat ic hadde clene ende groet, - Want mire herten niene rochte, - Ende naemt, die ic vort brochte, Simpelike na den sin, 185[regelnummer] No die verstannesse die was daer in:Ga naar voetnoot4 Dats ane uwe dade wel [anscijn].
[pagina 256]
fol. 4. a. b. Ga naar margenoot+Daer oec die vriende [te gader sijn], Ende deen den andren [dan gereit] Biet sinen dienst of [scoenheit], 190[regelnummer] Dats te verstane in goeder wise, Na dien dat seggen ons die wise, Al neest niet sonderlinge vermont.Ga naar voetnoot1 Dat ghi min tale dan els verstont, Dan mine meninge was daer inne, 195[regelnummer] Dat quam bi uwen rumen sinne; Ofte neen, ghi sijt ghewone Bi costumen dus te doene, Ende conterfeit den vroeden sot. Ic en ben so dul niet, wete God! 200[regelnummer] Dat ic u mine Rose bode. Ic soudse u bieden oec wel [node], Want het ne ware, Godeweit, No weder ere, no hovescheit, Dat icse u bode, ende ghise wout, 205[regelnummer] Of dat ghise mi oec bidden sout, Of nemen sonder eesch of bede. Als ghi mi bood nu hier ter stede Al uwen dienst ende al u goet, Wat peinsdi in uwen moet? 210[regelnummer] Daeddi dat om mi te hoenne,Ga naar voetnoot2 Ende omme uwe loesheit te verscoenne, Die ghi [penset int] herte binnen, [Op sulken] tekine van minnen, Om mi dus te pluckene die Rose mijn? 215[regelnummer] Mi dincke, ja ghi, dats anschijn Ane uwe dade, sonder waen. Hadde uwe begerte oec vort gegaen, So haddi mi al op ontheert; Maer neen ghi niet, God sijs geheert, 220[regelnummer] Die ter noet te helpen [tiet]: Al dat ghi pijnt, dats inmer niet. Die Rose ne wert u nemmermere, Al soude van torne ende van sere U herte breken in C sticken; 225[regelnummer] Daer waert en dordi nemmeer micken, Dies sijt seker ende wijs. Maer mi[cti te] rumene dit porprijs Met haesten, [eer] ghi doet iet el, So doedi vroetscap ende wel. 230[regelnummer] Tere ander tijt maectic u scu Dor ene mesdaet; so salic nu Al u leven, sonder waen. Gaet elre nu u hoenre vaen: Hier en begeric uwes comens twint.Ga naar voetnoot3 235[regelnummer] Wel was si van sinne kint, Die sulken ries hier comen dede Bi haren rade, bi haerre bede; Maer si niet kinde u gedochte, Doe si u comst an mi versochte. 240[regelnummer] Hadsi te voren wel ghewiste [U] quade [verraetnesse], u arger list, Sine hads mi dorren raden nie. Alte sere bedrogic mi, Dat ic u alte vriendelic ontfinc, 245[regelnummer] Ende in mine camere met u ghinc, Ende togede u vriendelic gelaet, Daer ghi na minen lachter staet,Ga naar voetnoot4 Ende hebt gedaen oec tander stont. Mi es ghesciet als die den hont 250[regelnummer] Roit over twater met scepe; want Als hine heeft geset ant lant, Hi bast up hem ende wilne biten: Andren verscat sone wilhi quiten. Dat mach hi winnen ane sine weldaet.Ga naar voetnoot5 255[regelnummer] Aldus so wint hi, die den quaet Eert; hi doet hem lachter weder. Nu maect u henen, ende gaet neder Den graet van vrienscepen ende van minnen, Of ic roepe hier sulken binnen, 260[regelnummer] Die u hoefdelike af sal steken,
[pagina 257]
fol. 4. c. d. Ga naar margenoot+Al soude u thersen coppin breken.Ga naar voetnoot1 Overwanech, sot, fel tyran, Quaet smekre, ongetrouwe man, Wat hebbic jegen u mesdaen, 265[regelnummer] Dat ghi mi hebt verhaet dus saen, Ende ghi mi dus loselike wilt verraden, Ende beroven te minen scaden Die werde rosebotte fijn, Daer al ane staet die welvaert mijn? 270[regelnummer] Hoe dorsti wesen nie so coene, Dat te peinsen of te doene, Daer ghi mine herte mede onthuecht? Ende ic u hebbe sulke duecht Ende sulke hovescheit nu gedaen, 275[regelnummer] Dat ic u hebbe hier ontfaen. Ic hebbe u gemaect te sprekene stade Buten Jalousien rade Ende alle mire vriende wille, Die om ons spien lude ende stille, 280[regelnummer] Ende ons souden doden te waren, Mochten si mi dus bi u bevaren; Ende boet u dienst ende scoenheit mede, Daer ic dulheit groet ane dede, Want om dit selve, dat ic ane u 285[regelnummer] Hebbe gedaen eer dan nu, Sal mine vancnesse soGa naar voetnoot2 siin vernouwet, Dat ghi mi nemmermeer en scouwet, Na u,Ga naar voetnoot3 wien soet comt te banen.’ Mettien sprongen hare die tranen 290[regelnummer] Van erren moede uute beden ogen. Doe mochtics niet gedogen, Ende vele vor hare op mine knien, Ende anespracse aldus mettien: ‘Ay, edele joncfrouwe, mijns genade 295[regelnummer] Van deser groter overdade Willic tuwert bliven al. Es si groet of es si smal, Die dulheit die ic hebbe gedaen, Die dede mi Minnen cracht bestaen, 300[regelnummer] Die mijn herte dwanc daer toe Mits uwer scoenheit; ware so hoe Dat daventuren comen sijn, Emmer sijn die sculden mijn, Ende niemens el, volmaecte soete: 305[regelnummer] Bedi eest recht dat icse boete Te uwen wille, Godeweit. Dies benic altoes gereit Up sulke vorwarde, joncfrouwe goet, Dat ghi mi uwen evelen moet 310[regelnummer] Ende uwe wanconste wilt vergeven. Ic wille mi wachten al mijn leven Te vechtene of te doene sake, Daer ghi omme moget sijn tongemake. In deser wijs, ende boven al desen 315[regelnummer] Willic getrouweliker wesen U eygijn dienstman al mijn lijf, Up sulke vorwarde, scone wijf, Dat ghi u jegen mi gemaet, Ende mi verholenlike laet 320[regelnummer] Met u bliven gevaen hier boven...	margenoot+ fol. 1. a. b. voetnoot1 Rose, II. 102, 14822 (14078) - 113, 15170 (14426). Verg. vs. 12739 vlgg. voetnoot2 Rose, II. 102, 14826 (14082): Car Nature n'est pas si sote, Qu'ele féist nestre Marote Tant solement por Robichon. Verg. bl. 216, aant. 2, en vooral die van Clarisse op deze plaats in Dr. de Jagers Taalk. Mag. III. 201. voetnoot3 Rose, II. 103, 14858 (14114): Et la lessast, s'il li pléust, Quant son valoir fait en éust; Si que jadis s'entretuoient, Et les norretures lessoient. Lees in vs. 63 Dier. Voedinge is hier even als norreture in de beteekenis van kroost. margenoot+ fol. 1. e. d. voetnoot1 Lees: Waendic. voetnoot2 Rose, II. 104, 14870 (14126): Jadis au temps Hélène furent Batailles, que les cons esmurent. voetnoot3 Rose, II. 104, 14876 (14132): Car ce ne fu pas la première, Non sera-ce la darrenière, Par qui guerres vendront et vindrent Entre ceus qui tendront et tindrent Lors cuers mis en amor de fame, Dont maint ont perdu cors et ame, Et perdront, se li siècles dure. Lees in vs. 82: Dien menegen. voetnoot4 Rose, II. 104, 14888 (14144): Li oisillon du vert boscage, Quant il est pris et mis en cage, Ik meen nog zeer flauw seriin te kunnen lezen. voetnoot5 Rose, II. 105, 14898 (14154): Tous jors i pense, et s'estudie A recovrer sa franche vie. Sa viande à ses piez démarche, Por l'ardor qui son cuer li charche, Et vet par sa cage traçant. Lees in vs. 104: vertert, van vertreden, vertreden, en in het volgende vers misschien verert. voetnoot6 Rose, II. 105, 14906 (14162): toutes fames, Soient damoiseles ou dames, De quelconque condition, etc. Over gevouden geeft het origeel geene uitkomst. Het is niet anders dan gevouwen, plicatus, gehuld in de plooien van het kleed, gedrapeerd in haar sluier, en in ruimeren zin: opgeschikt. voetnoot7 Dat hier op Horatius' bekenden regel: Naturam expellas furca, tamen usque recurret, gezinspeeld wordt zal wel duidelijk zijn, hoezeer de vertaling den zin zeer onduidelijk teruggeeft, en de vertaler waarschijnlijk het origineel niet heeft begrepen. Rose, II. 107, 14966 (14220): Qui vodroit une forche prendre Por soi de Nature desfendre, Et la boteroit hors de soi, Reviendroit-ele, bien le soi. margenoot+ fol. 2. a. voetnoot1 Hs. werden. voetnoot2 Hs. diet. voetnoot3 Rose, II. 108, 14999 (14254): Qui norrir un polain sauroit Qui jument véue n'auroit, Jusqu'à tens qu'il fust grans destriers Por soffrir seles et estriers, Et puis véist jument venir, Vous l'orriés tantost hennir; Et verriés contre li corre, S'il n'iert qui l'en péust rescorre. In vs. 144 is zeker voelinc of vole, beide veulen, bij vergissing ingeslopen. In vs. 153 is misschien te lezen: Ende loepter up om te geheyene. Keien, volgens Dieffenbach, Gloss. Lat. German. i.v. coire, voor geheien, komt voor in een oude Vocab. larius (zie ald. XVIII), en is van den wortel hei, uridus. Zie Graff, IV, 709, Benecke, Mhd. Wtb. I. 647. voetnoot4 Hs. ane. voetnoot5 Rose, II. 110. 15066 (14322): Je n'en met hors prélaz ne moines, Chevaliers, borjois ne chanoines, Ne clerc ne lai, ne fol ne sage, Por qu'il fust de poissant aage, Et de religions saillissent, Quant requise d'amors m'éussent; Mès se bien mon penser séussent Et nos condicions trestoutes, Il n'en fussent pas en tex doutes. margenoot+ fol. 2. b.c. voetnoot1 Rose, II. 110, 15080 (14336): Nus n'i gardast condicion, Foi ne veu ne religion, Se ne fust aucuns forsenés Qui fust d'amors enchifrenés, Et loialment s'amie amast. Cil, espoir, quite me clamast, Et pensast à la soe avoir, Dont il ne préist nul avoir. voetnoot2 Rose, II. 111, 15101 (14357): Ainsinc Nature nous justise, Qui nos cuers à délit atise, Par quoi Vénus de Mars amer A mains déservi à blasmer. Ainsinc cum en tel point estoient Mars et Vénus, qui s'entre'amoient, Des dieux i ot mains qui vosissent Que li autre diex se risissent En tel point cum il font de Mars. In vs. 227 schijnt eer nieu te staan dan nauwe, dat wij evenwel niet geaarzeld hebben in den tekst op te nemen voetnoot3 Rose, II. 111, 15124 (14380): Miex li venist estre soffers, Qu'avoir au lit les laz offers, Et que jà ne s'en esméust; Mais fainsist que riens n'en séust, S'il vosist avoir bele chière De Vénus, que tant avoit chière. voetnoot4 Rose, II. 112, 15130 (14386): Si se devroit cis prendre garde, Qui sa fame ou s'amie garde, Et par son fol aguet tant euvre, Que provée la prent sor l'euvre. In het Hs. staat tusschen dulre en wacht een m. De afschrijver wilde zeker eerst macht voor wacht schrijven, en vergat de m te schrappen. voetnoot5 Rose, II. 112, 15138 (14394): Jamès n'en aura, puis la prise, Ne biau semblant ne bon servise. margenoot+ fol. 3. a. voetnoot1 Rose, II. 112, 15140 (14396): Trop es fors maus que jalousie, Qui les amans art et soussie. voetnoot2 Rose, H. 112, 15142 (14398): Mais ceste a jalousie fainte, Qui faintement fait tel complainte, Et amuse ainsinc le musart. Quant plus l'amuse, et cil plus art. voetnoot3 Tuc, bedrog, bij Kil. tuck, fraus, fallacia. voetnoot4 Rose, II. 113, 15160 (14416): Trop m'avés mesfait, Vengier m'estuet de ce mesfait; Puisque vous m'avés faite coupe, Ge vous ferai d'autel pain soupe. In vs. 307 in het Hs. verkeerdelijk: wrenken. voetnoot5 Rose, II. 113, 15164 (14420): Lors sera cil en pire point voetnoot6 Rose, II. 128, 15643 (14898) - 15903 (15167). Verg. vs. 13007. voetnoot7 Rose, II. 128, 15643 (14898): As gans! dame, ains vous di sens lobe, Que vous aurés mantel et robe, Et chaperon à penne grise, Et botes à vostre devise, Se me dites chose qui vaille. Verg. de aant. van Clarisse, t.a. p. bl. 211. voetnoot8 Rose, II. 128, 15648 (14903): Lor me dist la Veille que j'aille Sus au chastel, où l'en m'atent: Ne s'en volt pas partir à tant, Ains m'aprist d'entrer la manière. Bane is ondergang, verderf, Mhd, ban, Eng. bane, Ohd. bano, bana. Zie Graff, III. 126; Dieffenbach, Goth. Wtb. I. 273, Benecke, Mhd. Wtb, I. 82. margenoot+ fol. 3. b. c. voetnoot1 Rose, II. 128, 15655 (14910): Cis passages est moult covers, Sachiés cis vis ne fu overs Plus a de deux mois et demi. Geswaselijc is geheim. Mhd. swâsliche, geswâse. Zie Benecke, Mhd. Wtb. III², 765 en verg. de aant. van Clarisse t.a.p. bl. 214. voetnoot2 Rose, II. 128, 15658 (14913): Dame, fis-ge, par saint Remi! Coust l'aune dix livres ou vint, (Car moult bien d'amis me souvint, Qui me dist que bien proméisse, Néis se rendre ne poïsse,) Bon drap aurés, ou pers ou vert, Si ge puis trover l'uis ouvert. voetnoot3 Abreye, koppelaarster, maquerelle. Zie Mnl. Wdb. I. 9. voetnoot4 Zie over aenkerre, op een kier, Mnl. Wdb. I. 164, op akerre. voetnoot5 Het oorspronkelijke, dat veel korter is, geeft volstrekt geen licht over het ons onverstaanbare raven cant. voetnoot6 Hs Moet. voetnoot7 Hs. ict. margenoot+ fol. 3. d.-4. a. voetnoot1 Rose, II. 131, 15742 (14998): Ge vous revoil bien ausinc dire, Que, se j'ai chose qui vous plèse, Bien voil que vous en aiés èse. voetnoot2 Rose, II. 131. 15747 (15003): Sire, fis-ge, vostre merci, Cent mile fois vous en merci, Quant ainsinc puis vos choses prendre, Dont n'i quier-ge jà plus atendre, Quant ci avés la chose preste. voetnoot3 Het origineel is hier veel korter en heeft enkel: Rose, II. 133, 15781 (15045): Tuit trois par un acort me prenent, Si me boutent arrier mes mains. voetnoot4 Rose, II, 133, 15785 (15049): Malement entendre savés Ce que Bel-Acueil vous offri, Quant parler à li vous soffri. Ses biens vous offri liément, Mès que ce fust honestement. D'onesteté cure n'éustes, Mès l'offre simple recéustes, Non pas ou sens qu'en la doit prendre. margenoot+ fol. 4. b. c. voetnoot1 Rose, II. 134, 15793 (15057): Car sans dire est-il à entendre, Quant prodoms offre son servise, Que ce n'est fors en bone guise, Qu'ainsinc l'entent li prometierres. voetnoot2 Rose, II. 134, 15808 (15072): Et quant vos choses li offristes, Cele offre, comment l'entendistes? Fu-ce por li venir lober, Ou por li sa robe rober? voetnoot3 Rose, II. 134, 15815 (15079): Jà n'ert-il riens en livre mis Qui tant puist nuire ne grever; Se de duel deviés crever, Si n'el devons-nous pas cuidier: Ce porpris vous convient vuidier. Maufez vous i font revenir; Car bien vous déust sovenir, Qu'autrefois en fustes chaciés: Or tost aillors vous porchaciés. In vs. 230 staat verkeerdelijk in het Hs. Ter. voetnoot4 Rose, II. 135, 15826 (15090): Mès ne sot pas vostre pensée, Ne la traïson porpensée: Car jà quis ne le vous éust, Se tel desloiauté séust. voetnoot5 Rose, II. 135, 15836 (15100): Par foi! tant en a chien qui nage, Quant est arrivés, s'il aboie. margenoot+ fol. 4 d. voetnoot1 Rose. II. 135, 15840 (15104): Nos degrés tantost avalés Débonairement et de gré; Ou jà n'i conterés degré; Car tiex porroit tost ci venir, S'il vous puet baillier et tenir, Qui les vous fera mesconter, S'il vous i devoit afronter. voetnoot2 Hs. si. voetnoot3 Lees nu. Verg. over bane bl. 253, aan.

Vorige Volgende

Over dit hoofdstuk/artikel

titels

Die Rose