Gedichten. Deel 3a. Apparaat

[p. 363]

[497] Bekeering

Overlevering

M^1	Typoscript, collectie J. Vermeulen, H-20,i.
D^1	Sintels, p. 14.
M^2*	Toevoeging, in exemplaar D^1, oorspronkelijk collectie A. Morriën (alleen r. 13-16).
M^3	Typoscript, uit correspondentie J.J. Buskes, ongedateerd (alleen r. 13-16).
M^4	Typoscript, uit correspondentie J.J. Buskes, ongedateerd.
M^5	Typoscript, collectie J. Vermeulen, H-28.
M^6	Kopie manuscript, 18 augustus 1946, H-33.
T	Tijd en taak 19 oktober 1946, p. 3.
D^2	En Jezus schreef in 't zand^1, p. 20.
D^3	En Jezus schreef in 't zand^2, p. 16.
P^1	Proef D^4, H-54.
D^4-5	En Jezus schreef in 't zand^3-4, p. 16.
P^2	Proef D^6, H-90.
D^6	En Jezus schreef in 't zand^5 p. 16.
P^3	Eerste proef D^7, H-88.
P^4	Tweede proef D^7, H-89.
D^7	Cryptogamen iii, p. 276.
M^7	Kopij D^8, H-122.
D^8	Verzamelde gedichten, p. 601.

Datering

Vóór 12 juli 1943 (M¹)

Eind 1945/begin 1946 (M⁵)

Leestekst

M¹

M⁵ (zie p. 328)

Ingrepen

M^1	Titel	Bekeering < Bekeering i
M^5	17	is < in

Ontwikkelingsgang

Dit gedicht is tot driemaal toe uitgebreid. Aan de versie M¹ (r. 1-8) werd in D¹ één strofe (r. 9-12) toegevoegd. In M^2*-3 is het gedicht uitgebreid met r. 13-16 en in M⁴-D⁸ andermaal met r. 17-20. Vanaf M⁵ behoort het gedicht niet meer tot de reeks ‘Bekeering’, maar vormt het een zelfstandig gedicht, getiteld ‘Triniteit’ (zie ook deel 1, p. 328).

Varianten en correcties

Reekstitel	M^1-M^4	Bekeering
	M^5-D^8	[ontbreekt]

[p. 364]

Nummer	M^1	i
	D^1-M^4	ii
	M^5-D^8	[ontbreekt]

Titel	M^1-M^4	[ontbreekt]
	M^5-D^8	Triniteit

1	M^1	God scherpt		zijn	wet op deze steen		,
	D^1-M^4	|	|	Zijn	|			|
	M^5-6	|	|	zijn	|			|
	T	|				|	◦
	D^2-D^8	|	|	Zijn	|	|	,

3	M^1	Maar Jezus Christus geeft ons		vis
	D^1-D^8	|	|	visch

4	M^1-M^6	en droogt de tranen van geween.
	T-D^8	en wijn tot Zijn gedachtenis.

5	M^1	Heeft		een	van		beide zich	vergist?
	D^1	|	|	Een	|	|	Beiden Zich	|	|
	M^4	|	|	Eén	|				|
	M^5-6	|				|	beiden zich	|	|
	T	|	|	één	|				|
	D^2-D^8	|	|	Een	|	|	Beiden Zich	|	|

6	M^1	Wij zijn een duister		phenomeen
	D^1-D^8	|	|	fenomeen,

8	M^1	het licht van den		heiligen geest.
	D^1-D^8	|	|	Heiligen Geest.
		[Hier eindigt M^1]
		D^1-D^8, r. 9-12:

8/9

D^1-D^8

[strofewit]

9	D^1	Heilige Geest		kom in het vers	,
	M^4	|	|,	|	|
	M^5-6	|	| ◦	|	|
	T-D^8	|	|,	|	|

10	D^1	waarin		Gij	Drieën	,	Een	voor		Een,
	M^4	|				| ◦	Eén	|	|	Eén
	M^5-T	|	|	gij	drieën,		één	|	|	één,
	D^2-D^8	|	|	Gij	Drieën,		Een	|	|	Een,

11

D^1-D^8

hetzelfde zijt en ik alleen

[p. 365]

12	D^1-M^6	nog zingende van U verschil.
	T-D^8	zingend van U de woorden ben.
		[Hier eindigt D^1]
		M^2*-D^8, r. 13-16:

12/13

M^2-D^8

[strofewit]

13	M^2*^-4	Heilige Geest		,	vervul het vers
	M^5	|	|	◦	|	|
	M^6-D^8	|	|	,	|	|

14	M^2*^-3	zóó gansch		,	dat er geen		porie	is		,
	M^4	|				|	vezel	|		|
	M^5-6	|	|	◦	|				|	◦
	T-D^8	|	|	,	|				|	,

15

M^2*-D^8

die niet van Uw belevenis

16	M^2*^-4	vibreert		,	als van de liefde vleesch.
	M^5-6	|	|	◦	|	|
	T-D^8	|	|	,	|	|
		[Hier eindigen M^2*^-3]
		M^4-D^8, r. 17-20:

16/17

M^4-D^8

[strofewit]

17

M^4-D^8

Moeder van Jezus is het vleesch.

18

M^4-D^8

Zuster van Christus is het vers.

19	M^4	Vader		,	die in de hemelen zijt,
	M^5	|	|	◦	|	|
	M^6-D^8	|	|	,	|	|

20

M^4-D^8

kome Uw koninkrijk.

Commentaar

^1	Zie [496] ‘Gij hebt het hoog geheim doorbroken, Heere Jezus,’, noot 4 tot en met 6.
^2	M^2*, r. 13-16 zijn door Achterberg geschreven in een exemplaar van Sintels, onder de colofon op p. [31]. Boven de strofe staat in de hand van Adriaan Morriën, uit wiens bezit het exemplaar afkomstig is: ‘Bij te voegen op p. 14’. Het exemplaar bevindt zich thans in privébezit.
^3	M^3 en M^4 heeft Achterberg, waarschijnlijk eind 1945, gestuurd aan ds. J.J. Buskes, in wiens collectie ze zich thans bevinden. Er is geen directe reactie van Buskes overgeleverd. Wel reageerde hij op de ontvangst van de bundel En Jezus schreef in 't zand, waarbij hij dit gedicht ‘prachtig’ noemde (19 mei 1947). Later herinnerde Buskes zich: ‘In 1945 zond Achterberg mij “Bekeering ii” uit “Sin-

[p. 366]

	tels”, aangevuld met nog twee strofen, die gelijk zijn aan de laatste strofen van “Triniteit”. Hij noemde dit gedicht nog altijd “Bekeering ii”. Wat had ik graag gewild dat Achterberg het “Bekeering ii” was blijven noemen.’ (J.J. Buskes, ‘Triniteit’, p. 35.)
^4	Op 6 december 1945 stuurde Achterberg een niet overgeleverd manuscript of typoscript van dit gedicht aan C. Rijnsdorp, die hem benaderd had om deel te nemen aan de oprichting van een christelijk literair tijdschrift. Achterberg twijfelde of hij ‘genoeg capaciteiten voor zulk een ondernemen’ bezat en zond ter beoordeling dit gedicht, ‘dat ik voor kort schreef. (De aanhef hiervan staat in “Sintels”.).’ Op 11 december 1945 onderschreef Achterberg de uitgangspunten van het tijdschrift als volgt: ‘Komen geloof en vers niet uit dezelfde Hand? Zijn bekeering en gedicht in laatste instantie niet hetzelfde? (“Zuster van Christus is het vers...”)’. Het tijdschrift is nooit verschenen.
^5	M^5 maakt deel uit van een verzameling typoscripten, die Jan Vermeulen in april/mei 1946 heeft vervaardigd op basis van Achterbergs manuscripten. Zie verder § 32.1.
^6	Het origineel van M^6 heb ik niet kunnen achterhalen. Mogelijk heeft dit manuscript behoord tot de collectie van Bert Bakker. Het is gedeeltelijk gereproduceerd in Maatstaf 11 (1963-1964) [Achterberg-nummer], p. 791.
^7	Zetfout in P^3-D^7, r. 5: zich i.p.v. Zich (in M^7 door D. Wolthers gecorrigeerd); zetfout in D^7-D^8, r. 14: zo i.p.v. zó; typefout in M^5 r. 17: in i.p.v. is; zetfout in T, r. 20: Kome i.p.v. kome
^8	Dit gedicht is vertaald in het Engels door D. O'Driscoll en door S. Wiersma.
^9	Literatuur over het gedicht: Blom, N. van der, ‘De vis, symbool der oude christenen.’ Buskes, J.J., ‘Triniteit.’ Gier, J. de, ‘Achterbergs “Triniteit”: Drieëenheid en drieëenheid.’