Arenlezer achter de maaiers

[p. 177]

De pottenbakker

Heeft niet de pottenbakker de macht over het leem

ROM. 9:21

In het Westen is de pottenbakker een curiositeit geworden. Eén keer in ieder kinderleven komt hij nog op de lagere school, net als de goochelaar, en vertoont er zijn kunstjes in klei op de draaischijf. Onder zijn behendige handen laat hij met even groot gemak zowel bolle, dikbuikige als langhalzige vazen verrijzen. Eén keer in het leven zien we deze wonderdoener met de klei en daarna nooit meer...... In het Oosten is dat anders. Daar is het pottenbakkersberoep een van de meest noodwendige beroepen. Al het eenvoudige vaatwerk is er van gebakken klei. De waterkruik beheerst er het leven. 's Morgens en 's avonds ziet men er de vrouwen met de kruiken op het hoofd of de schouder naar de bron of de rivier lopen om water te putten. In de boerenhuizen staan reusachtige kruiken van gebakken klei, zo groot als die, waarin Ali Baba zich verschuilen kon voor de veertig rovers. Zij dienen als voorraadschuren en olie, gerst of tarwe wordt er in bewaard. Niet lang geleden was het nog zo over de gehele wereld. Van het ogenblik af dat de mens op aarde verschijnt, vinden wij ook het vaatwerk van de pottenbakker. Heel primitief in den beginne, begon het zich toch al spoedig te onderscheiden door eenvoudige ornamenten. Deze ornamenten op het oude vaatwerk behoren tot de voornaamste hulpmiddelen voor de moderne wetenschap om de primitieve culturen te dateren. Voor de archeoloog is bij opgravingen het vaatwerk dan ook van het grootste belang. Een scherf met een ornament kan een min of meer nauwkeurige datering betekenen. Maar om nog andere redenen zijn de potscherven van belang. In de tijden dat er nog geen papier bestond, schreef men door op scherven van gebroken vaatwerk met een soort spijker te krassen. De

[p. 178]

stembriefjes waarmee de oude Grieken stemden waren zulke potscherven. En vele belangrijke teksten uit de vroegste oudheid zijn ons op zulke scherven bewaard gebleven. In het tijdperk van het Oude en Nieuwe Testament was het lemen vaatwerk algemeen in gebruik, evenals heden ten dage nog in het Oosten. Het is dus niet te verwonderen, dat er vele vergelijkingen in het Oude Testament ontleend zijn aan het lemen vaatwerk en de arbeid van de pottenbakker. Sommige van die vergelijkingen worden eerst ten volle duidelijk als men de arbeid van de pottenbakker nauwkeuriger gadeslaat. Met zijn handen vormt hij het vaatwerk uit leem, maar dit leem moet een bindmiddel hebben om stevig te zijn. Men ziet dan ook, dat de pottenbakker in het Oosten een stapel scherven van gebroken vaatwerk naast zich heeft liggen. Deze potscherven slaat hij met een steen fijn tot gruis en dit gruis wordt als bindmiddel vermengd met het leem waaruit het nieuwe vaatwerk wordt vervaardigd. Op deze bezigheid doelt Isaias wanneer hij zegt, dat God de vijanden van het uitverkoren volk zal vernietigen. ‘Hij zal ze verbrijzelen,’ zegt Isaias, ‘zoals een pottenbakkersvat verbrijzeld wordt, dat men meedogenloos kapot slaat, zodat er onder zijn puin niet een enkele scherf meer te vinden is om er vuur mee uit de haard te nemen, of water mee uit een waterput te scheppen.’ Isaias doelt hier niet op een zo maar in het wilde weg stukgeslagen kruik, maar op de kruik, die door de pottenbakker met voorbedachten rade wordt stukgeslagen en totaal vernietigd. Elders gebruikt Isaias de pottenbakker en zijn werk in een fraaie vergelijking om uit te drukken hoe dwaas het is zich voor God te verschuilen en te menen in het geheim, buiten Gods medeweten, te kunnen handelen. ‘Wee degenen, die hun plannen voor God diep geheim houden, opdat hun handelingen zich in het duister mogen afspelen, en die daarbij denken: “Wie ziet ons en wie weet iets van ons?” O, hoe keren zij de zaken om! Zou de pottenbakker gelijk te stellen zijn met het leem, zodat het

[p. 179]

werk van zijn meester zou kunnen zeggen: “Hij heeft mij niet gemaakt” en het maaksel van zijn maker zou mogen zeggen: “Hij verstaat het niet”?’

De profeet Jeremias wordt door God naar een pottenbakker gezonden, opdat het hem duidelijk moge worden, dat hij zich als profeet in Gods handen moet stellen. Hij vertelt het ons zelf te midden van zijn profetieën: ‘En het geschiedde, dat God tot mij de volgende woorden richtte: ‘Sta op en ga naar het huis van de pottenbakker, want daar wil Ik u mijn voorspellingen doen toekomen’. Zo ging ik dan in het huis van de pottenbakker en vond hem juist bezig met de arbeid op de pottenbakkersschijf. En toen het vaatwerk, waaraan hij arbeidde, mislukte, zoals dit bij het leem onder de handen van de pottenbakker voorkomt, maakte hij er een ander vaatwerk uit, zoals het hem goeddacht. Toen sprak God tot mij als volgt: ‘Heb ook Ik niet het recht, als deze pottenbakker hier, met u te handelen, gij van het huis Israël? Weet wel, als de klei in de hand van de pottenbakker zo zijt gij in mijn hand, gij van het huis Israël’.