Arenlezer achter de maaiers

De stal van Bethlehem

Zij legde Hem neder in de kribbe

LUC. 2:7

Weinig dingen zijn de christen zo vertrouwd als het kerststalletje. Hij heeft het van kindsbeen af gedurende de kersttijd in de huiskamer zien staan en jaarlijks heeft hij het als kind mee mogen helpen optrekken en de beeldjes voorzichtig op hun plaats mogen zetten. Als na Driekoningen het stalletje verdwijnt, schijnt de huiskamer ineens leeg en verlaten. Wij zeiden reeds dat het ons niet waarschijnlijk leek dat Jezus' geboorte plaats vond in de stal

[p. 122]

van de herberg. Er staat te nadrukkelijk, dat Maria en Josef daar geen plaats vonden. Ook al kan men dit natuurlijk uitleggen met te zeggen dat zij geen plaats vonden in dat gedeelte van de herberg waar de gasten sliepen. Doch in de stallen van de herberg stonden kamelen, paarden en ezels gestald, de reisdieren der gasten. En wij weten dat aan Jezus' kribbe een os en een ezel stonden. Isaias zegt immers in zijn profetie over de Zaligmaker: ‘Een os kent zijn bezitter en een ezel de kribbe van zijn meester’. Wij moeten de geboorteplaats van Jezus dus zoeken in een werkelijke veestal. De meest voorkomende stal in het Oosten is de schaapskooi. De schaapskooi is een lage muur van leem of klei en van samengevoegde keien, die in een cirkelvorm is opgetrokken. 's Avonds stroomt door een opening in de muur de kudde naar binnen. Daarna wordt de opening gebarricadeerd met planken of doornige takken en de kudde overnacht binnen de omheining, in de open lucht. Het is dit soort stal, waarover Jezus altijd spreekt in de vele vergelijkingen over de schapen en de goede herder. Bij zulk een stal waken ook de herders in de nacht, waarin Christus geboren wordt. Zij hadden die avond, zoals het kerstlied zegt, hun schaapjes geteld en dat was geschied bij het binnengaan van de dieren door de opening van de deur, waarbij een van de herders luidop tellende hen een voor een met zijn stok had aangeraakt, hetgeen nog altijd zo geschiedt in het Oosten. Nu, terwijl de engel reeds nederdaalde uit de hemel, hielden zij de nachtwacht over hun kudde, niet omdat zij bevreesd waren dat de dieren zouden ontsnappen, want dat was onmogelijk, maar om te waken tegen wilde dieren en rovers. Doch deze schaapstal was een heel ander type dan die waarin Jezus geboren werd. Want daar waren een os, een ezel en een kribbe. Het moet dus de stal geweest zijn van een eenvoudige boer die er 's nachts zijn trekos en werkezel stalde. Meestal stalt een Oosterse boer zijn weinige vee in zijn woonhuis. Het woonvertrek is verdeeld in twee gedeelten, in het ene huist

[p. 123]

de familie, in het andere het vee. Het grote vee als ezel en os staat vastgebonden, maar het kleinere vee en het pluimvee nemen de scheiding in het huis niet zo nauw in acht en de kalkoen en het geitenbokje bevinden zich dan ook even vaak in het woongedeelte als in het stalgedeelte. Maar zo ziet het er uit bij de arme boer, een iets welgesteldere boer houdt er een stal op na. Zo'n stal bestaat uit vier palen en een afdak, en bevindt zich in de onmiddellijke nabijheid van zijn huis, want een Oosterling wil niets uit het oog verliezen, uit vrees dat het hem ontstolen wordt. Onder zo'n afdakje hebben Maria en Josef waarschijnlijk hun toevlucht genomen met toestemming van de eigenaar. Ons kerststalletje komt wel ongeveer overeen met zulk een Oosters stalletje, behoudens dan het feit dat de stal in onze huiskamer er heel wat zuidelijker uitziet dan die waarin Jezus geboren werd. Jezus werd dus nagenoeg in de open lucht geboren. Maar was het er bitter koud, gelijk zovele kerstliedjes ons vertellen? Het kan in het Oosten inderdaad 's nachts koud en guur zijn. Maar sneeuwval is er een welhaast ongekend verschijnsel. Het heeft waarschijnlijk niet gesneeuwd tijdens Jezus' geboorte. En dat het Kindeke verwarmd moest worden door de adem van os en ezel, is niet meer dan een liefelijke en dichterlijke gedachte. Het is trouwens helemaal niet zeker, dat Jezus geboren werd in de winter. Het Kerstfeest werd eerst eeuwen later in de winter vastgesteld. Er is echter nog een andere overlevering wat het kerststalletje betreft. Het is niet onmogelijk, dat Jezus in een grot geboren werd. De vroegere schrijvers spreken dikwijls over een grot. Ook een grot wordt in het Oosten wel als stal gebruikt. Het is een natuurlijke plek om het vee in op te sluiten. De overlevering plaatst het heilige gebeuren dan ook in de geboortegrot, waaromheen de geboortekerk te Bethlehem geplaatst is. Niet alleen de katholieken, maar gelovigen van vele gezindten bezitten een deel van deze kerk.