Arenlezer achter de maaiers

Oosterse handel

Slecht, slecht! zal de koper zeggen

SPR. 20:14

In het Oosten iets kopen gaat gepaard met een uitgebreid ceremonieel. Handel in het Oosten en handel in het Westen zijn twee geheel verschillende begrippen. Bij ons gaat men naar de handelaar toe en zegt: ik moet dit of dat hebben, de handelaar noemt de prijs van het voorwerp en men betaalt.

In het Oosten dingt men af. En handel is een zaak van loven en bieden. De handelaar zal altijd een veel hogere prijs noemen dan hij wenst te ontvangen. Het is dus de taak van de koper, zoveel mogelijk af te dingen. Een Westerling verstaat dat vak niet al te best. In het Oosten komt hij dan ook altijd bekocht uit. Dat loven en bieden geschiedt op een zeer vermakelijke wijze. Het is juist Donderdag vandaag en marktdag. Laten wij wat op de markt gaan lopen en iets kopen. Alle handelaars zitten op de grond en hebben hun waar voor zich uitgestald. Ginds zit een handelaar met een weelde van snuisterijen voor zich: armbanden, neusringen, voetringen, halskettingen. Ons oog valt op een halsketting van gewone glazen kralen, maar die

[p. 29]

bijzonder groot en fraai zijn. Het eerste wat wij doen is neerhurken voor de kraam. Dan nemen wij het begeerde voorwerp in onze hand en laten de kralen langdurig door onze vingers glijden. De koopman, die gehurkt achter de kraam zit, kijkt onbewogen voor zich uit. Dan zegt men, om een begin aan de zaak te maken: ‘Goede morgen’. Hij antwoordt: ‘Uw morgen zij als het licht. Wees welkom!’ ‘Hoeveel kost dat?’, vraagt men dan en wijst op de ketting. ‘Om u een plezier te doen, voor niets’, zegt de koopman terstond. Men zou denken, na dit gulle aanbod, dat men met een vriendelijk ‘dank u wel’ weg zou kunnen gaan met dit geschenk, dat als uit de hemel komt gevallen. Daar is natuurlijk geen sprake van. ‘Voor niets’ betekent hier zuiver een koopmansformule. Als men ergens te gast is en men wijst wàt ook aan en prijst de tuin, het huis, de koets of het vee van de gastheer, dan zal deze altijd antwoorden: ‘Edfaddal, neem het!’ In een kwartier kan men in het Oosten millionnair zijn. Formeel dan. Als de koopman dan ook zegt: ‘Om u een plezier te doen, het is voor niets!’, antwoordt men: ‘Zeg nu maar hoeveel’. ‘Bied maar!’ zegt de koopman. Daarop opent de koper het bieden met de woorden: ‘Gegroet zij de profeet!’ ‘Ja’, antwoordt de koopman. ‘Vijftig cent’, zegt de koper en draait de halsketting door zijn hand. Waarop de handelaar afwijzend antwoordt: ‘Allah zou de koop immers openen!’ wat zoveel zeggen wil als ‘het zou er toch christelijk toegaan’.

‘Vijftig cent is toch veel’, zegt de koper.

‘Geen dubbeltje minder dan een gulden’, antwoordt de koopman. En hij voegt er aan toe: ‘Maar voor jou in elk geval gratis!’

Weer komt er dus een geschenk als uit de hemel gevallen, maar nu weten wij beter, en als wij haast hebben zeggen wij dan ook: ‘Vooruit, mijn broer, ik heb geen tijd!’ Waarop de koopman zegt: ‘Bij Allah, bij Allah! in de hele wereld vind je geen schonere ketting dan deze. Op

[p. 30]

het leven van Onze Heer, ik verlies er op. Maar jij kunt mij nooit verlies aanbrengen!’

‘Neem je genoegen met zestig cent?’ vraagt de koper. Nu volgt er een eindeloos loven en bieden, dat op z'n allerminst een kwartier duurt. Ten slotte heeft men de ketting voor vijf en zeventig cent. Als men dan opstaat, zegt de koopman: ‘Geluk er mee, mijn broeder. Jij bent degene, die het voordeel gehaald hebt’. Maar de koper loopt mopperend weg, doet of hij bekocht is en laakt de waar.

Deze wijze van handel doen is natuurlijk zo oud als het Oosten zelf. Men herinnere zich maar hoe Abraham in Hebron een akker koopt, nadat zijn vrouw gestorven is. Bij de akker is een spelonk, die Abraham als familiegraf wil gebruiken. Hebron lag in het gebied der Hethieten, een volksstam in Klein-Azië. De akker behoorde dus aan een der Hethieten, Efron genaamd, en Abraham wil de akker van hem kopen. De koop geschiedt geheel op Oosterse wijze. Abraham zegt: ‘Ik wil er u het volle geld voor geven’. Maar Efron antwoordt: ‘Neen, mijn heer, ik geef u de akker. En ook de spelonk, die er op is, geef ik u. Voor de ogen van de zonen van mijn volk geef ik u die’. Maar Abraham antwoordt: ‘Ik zal het geld voor de akker geven, neem het van mij!’ Efron, de koopman, zegt hierop: ‘Mijn heer, luister. Een land van vierhonderd zilveren sikkels, wat is dat tussen u en mij? Begraaf slechts uw dode!’ Ten tweeden male biedt de koopman dus op Oosterse wijze de akker voor niets aan, maar dat is zuiver een formule, hij noemt in de gratis aanbieding meteen de prijs, die hij verlangt. Er staat dan ook onmiddellijk achter, dat Abraham accoord gaat met de prijs. ‘En Abraham luisterde naar Efron en hij woog voor Efron het geld af, waarvan hij gesproken had, vierhonderd zilveren sikkels, gangbaar bij de koopman.’

Het is dan ook geen ogenblik de bedoeling van de Hethiet geweest om Abraham de akker te schenken. Een koop in het Oosten is dan ook een aaneenschakeling van beleefd-

[p. 31]

heidsformules. Meestal bedoelt men zelfs precies het tegenovergestelde van wat men zegt. Vandaar dan ook, dat een van de spreuken van de wijze Salomon luidt: ‘Slecht, slecht! zal de koper zeggen, maar als hij weggegaan is dan zal hij zijn waar prijzen!’