Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 12. Eerste stuk

[Maria Henrietta]

MARIA HENRIETTA, prinses van Engeland (de prinses royal), oudste dochter van Karel I, koning van Engeland, en van Henriëtte Maria van Frankrijk, zuster van Lodewijk XIII, werd in 1631 geboren. Reeds Maria de Medicis deed, gedurende haar verblijf in Engeland in 1638 de eerste opening tot het huwelijk tusschen haar en den jongen prins Willem, zoon van Frederik Hendrik. In 1640 werd zij, met goedvinden der staten, door een plegtig gezantschap ten huwelijk gevraagd, waarop de jonge prins in April 1641 naar Engeland trok, waar het huwelijk (12 Mei) met veel plegtigheid gesloten werd. De prins keerde in den aanvang van Zomermaand naar Holland terug, werwaarts de prinses hem in de lente van 1642 volgde. Den 14 November 1650 werd zij (na den dood van haren gemaal) moeder van prins Willem Hendrik (Willem III). Kort na de geboorte van den prins had zij oneenigheid met hare schoonmoeder over de voogdij, die door het hof van Holland aan haar werd toegewezen. In 1654 verzette zij zich met al hare krachten tegen de door Cromwell gevorderde en gegevene acte van seclusie. Zij was zeer gehecht aan haren broeder, Karel II, en ging hem na zijne vlugt uit Engeland, te Keulen zien. Van daar volgde zij hem naar Parijs waar zij omtrent een jaar vertoefde en in het voorjaar van 1657 naar Holland wederkeerde. Zij deed de terugreis over Vlaanderen en hielp te Brugge den reeds hoog gerezen twist tusschen hare beide broeders, koning Karel van Schotland en den hertog van York nederleggen. Te Breda, waar zich koning Karel, gedurende zijn verblijf hier te lande, het meest ophield, hield zij drukke conferentien met hem. Men zegt dat zij het plan zoude gekoesterd hebben oorlog tusschen ons en Engeland te verwekken. Na de herstelling van haren broeder poogde zij, door hem

[p. 235]

bijgestaan, de staten te bewegen haren zoon tot kapitein-generaal en stadhouder van Holland te bevorderen en de acte van seclusie te vernietigen. Kort na dat Karel naar Engeland was weêrgekeerd, volgde zij hem, stierf aldaar den 3 van Louwmaand 1661 na een ziekte van zes of zeven dagen aan de kinderpokjes en werd den achtsten daaraanvolgenden in het graf van Hendrik VII bij haar broeder te Westmunster begraven. In een vooral aardig Wittiaansch pamflet (Het tweede deel van den opregten Hollandschen bootsgezel, bl. 20, 21) worden koning Karel en de hertog van York beschuldigd haar, en te gelijk haar en hun broeder vergiftigd te hebben. Men vindt o.a. haar afbeeldsel ook voor den tweeden druk (Dordrecht 1643) van de Utnementheyt des vrouwelyken geslachts, door den autheur (J. van Beverwijck) aan haar opgedragen. Zij wordt daar voorgesteld op 12 jarige leeftijd (Anno 1643. Aetat. XII), bij Samson, Hist. de Guill. III, T. I. komt haar afbeeldsel voor als princesse douairière.

Zie Rapin Thoiras, Abrégè de l'Hist. d'Angleterre, T. III. p. 177; Thurloë, Pupers, Vol. II. p. 273, 318, 550, Vol. IV. p. 88, 123, 124, 169, 300, 722, Vol. V. p. 593, 713; T. VI. p. 412, 467 Burnet, Mém. pour la Gr. Bretagne, T. I. p. 339, 340; Wicquefort, Hist. de Prov. Un. T. I. p. 217, 218; Preuves, T. I. p. 802, 785, 786, 794, 795; Mémoir. de Fr. Henr. p. 277, 278-280; 301 302; Leven van Fred. Hendrik, D. II. bl. 352, 353, 355, 465; Samson, Hist. de Guill. III, T. I. p. 121, 129, 135, 179, 346. Nassouer Heldens Pronktooneel, bl. 259, 476, 653, 657, 667; Montanus, Lev. en bedrijf. van Willem Hendrik, bl. 35, 51; Aitsema Zaken v. staat en oorl. D. II. bl. 545, 621, 622, 709, 731-736, 741, 747, 748, 750, 771, 814, D. III. bl. 449, 461, 551, 554, 555, 650, 872, 873, 874, 928; D. IV. bl. 619, 742; Holl. Merc., 1650-1661 passim.; Verv. op het lev. v. II. de Groot, bl. 280; v. d. Capellau, Gedenks. D. II. bl. 443, 444; Briev. v.J. de Witt, D. IV. bl. 23, 29, 30, 34, 35, 38, 58; Wagenaar, Amsterd. 5 st. bl. 150; Vad. Hist. D. XI. bl. 297-301, D. XII. bl. 130, 138, 142, 327, D. XIII. bl. 34, 37, 38; van Wijn, op Wagenaar, D. XII. bl. 68, 69; D. XIII. bl. 1, 15, 20, 29, 30, 33, 35; Cerisier, Tafer. der Algem. Gesch. des Vaderl. D. VI. bl. 146; Bilderdijk, Vad. Gesch. D. XII. bl. 30 v., 50 v., 66, 74-76, 85-87, 104, 143 197, 207-214, 219, 221; Tranen op den dood van Maria, princes van Oranje, 1661; Chr. v.h. Hist. Genoots. 1556, bl. 55, 56; Groen van Prinsterer, Archives de la maison d'Orange-Nassau 2e Serie (Ind.) Koning, Het slot Ilpendam. bl. 26, 33, 34; Onpart. Chron. 5^e dr. p. 109; Klinkhamer, Dagwijzer der Geschied.; van Loon, Ned. Hist. pen. D. II. 2^e Reg.; Muller, Cat. v. portr.