Biographisch woordenboek der Nederlanden. Deel 12. Eerste stuk

[Frederik Adolph van der Marck]

MARCK (Frederik Adolph van der), werd in 1719 in het graafschap Mark geboren, oefende zich te Duisburg in de wijsbegeerte en regtsgeleerdheid, en kwam nog voor dat hij tot doctor in die beide wetenschappen werd, (1748) tweemaal voor het professoraat in de regten te Duisburg en eens te Harderwijk in aanmerking. Hij vestigde zich als advokaat bij het hof van Gelderland, bedankte voor eene benoeming tot Hoogleeraar te Duisburg, doch aanvaardde in 1758 het professoriaat in het natuurregt en volken aan de hoogeschool te Groningen met eene redevoering de finibus jurisprudentiae optimisque ad eos obtinendos mediis. Van der Marck was een man van buitengewone geleerdheid, opregt en rond van karakter, maar niet voorzigtig, en daarbij niet geheel vrij te pleiten van te groote ingenomenheid met zich zelven.

Met voorliefde bezield voor de door hem onderwezene wetenschap, kwam hij bij andere, meer ouderwetsche en min wijsgeerige regtsgeleerden in verdenking van het natuurrecht ten koste van het jus Romanum te willen verheffen. Hieruit ontsproten moeijelijkheden voor hem, welke echter niet te vergelijken waren met die, welke hij op het gebied der godgeleerdheid ontmoette, en welke hare oplossing vonden uit de gewoonte dier dagen, volgens welke de hoogleeraren in alle faculteiten de formulieren van eenheid der Nederlandsche hervormde kerk moesten onderteekenen. In 1771 gaf van der Marck zijne Viginti Lectiones Academicae, in quibus selecta Philosophiae Practicae et Juris Naturae capita, praecipua offi-

[p. 185]

cia erga Deum, pertractantur in het licht. Reeds den 18 September van dat jaar leverden P. Abresch, Th. Lubbers, L. van Bolhuis en H. Knock, predikanten te Groningen, Noordwijk en Windeweer, uit naam der Groninger klassis, bij den senaat eenige bezwaren tegen dit werk in. (Bedenkingen en bezwaaren door de Weleerw. en zeer Gel. heer. Predikanten uit naam van de weleerw. classis van Groningen en het Gorecht, Overgegeeven aan den grooten senaat van stad en lande op en tegen de Academische lessen van Mr. van der Marck, enz.) Deze bezwaren betreffen 1^o. het oorspronkelijke en algemeene bederf van den gevallen mensch, diens aangeboren blindheid in geestelijke en goddelijke zaken, de volslagen dienstbaarheid aan de zonde en het doodelijk onvermogen om door eigen natuurkrachten het verlooren, eeuwig heil te bevorderen; 2^o. de wedergeboorte en de volstrekte noodzakelijkheid der krachtdadig werkende, verlichtende en vernieuwende genade van den Heiligen Geest, om in de genieting van het hoogste goed hersteld te worden; 3^o. de bijzondere en de toepassing der verdiensten des Middelaars en den aard der voldoening zelve. Zij beschuldigden hem dien ten gevolge van onregtzinnigheid en van Pelagiaansche en Sociniaansche gevoelens aangaande die punten te zijn toegedaan. Van deze bij den grooten senaat ingebragte beschuldiging, die meerendeels zijn oorsprong had uit het kwalijk verstaan der kunstwoorden tot de wetenschap van het natuurregt behoorende, werd den 20 December van het genoemde jaar kennis gegeven aan den eersten curator der hoogeschool, prins Willem V. Deze volmagtigde den Senaat de beschuldiging geregtelijk te onderzoeken, en straks werd van van der Marck een binnen drie maanden in te leveren schriftelijk antwoord gevorderd. Van der Marck bezorgde hierop den 26 van Lentemaand 1772, een zoogenoemd, en toen in druk verschenen antwoord Exceptioneel aan den Senatus Academiae Amplissimus van stad en lande, en verdedigde zich voor het publiek in een breedvoeriger verklaring (Verklaaring van Mr. F.A. van der Marck op en tegen de bedenkingen en bezwaaren enz.) Daar echter dit antwoord aan den senaat niet voldeed, werd de hoogleeraar andermaal gelast binnen drie maanden zich nader te verdedigen. Hij deed zulks in een uitgegeven Berigt aan den Senatus Acad. amplissimus van stad en lande. Hierop verklaarde den senaat bij meerderheid van negen tegen zeven stemmen, dat de bezwaren der klassis gegrond en de leerstellingen van den hoogleeraar onbestaanbaar met, en lijnregt inloopende tegen de leer der hervormde kerk, gelijk die in de Symbolische boeken vervat is (Judicatur van den senatus amplissimus - Besluit van den senatus amplissimus van stad en lande over de leer van F.v.d.M.). Naauwelijks was die uitspraak in Groningen ruchtbaar geworden, of het gemeen werd op eene

[p. 186]

boosaardige wijze tegen van der Marck opgezet, dien het openlijk voor een Godverzaker uitkreet en met den dood dreigde. Ongetwijfeld had hij veel van het onaangename dat hem trof aan zich zelven te danken, want het was niet te ontkennen dat hij sommige gevoelens der hervormde kerk, zelfs met spot, beoordeelde, en dat hij zich in zijne verantwoordingen vrij scherp had uitgelaten en misbruik had gemaakt van de op eene ongeoorloofde wijze van hem verkregene aanteekeningen, welke de hoogleeraar Chevallier op den kant der Lectiones academicae voor zich zelven had geschreven, hetgeen tot een openbare briefwisseling tusschen de beide hoogleeraren leidde.

De stadhouder, die door Petrus Hofstede tegen den hoogleeraar was opgezet, en de Curatoren der academie legden hem eenige artikelen ter onderteekening voor, waarvan het vierde eene erkentenis en tevens eene verwerping der drie reeds genoemde punten bevatte. Hij weigerde zulks, waarop hij den 9 Februarij 1773 van het Professoraat ontzet, en hem door den kerkeraad verzocht werd zich van het Avondmaal te onthouden. Niet lang daarna, den 12 van Zomermaand van dat jaar, werd hij tot hoogleeraar aan het Gymnasium te Lingen beroepen, vanwaar hij weldra tot ouderling der gemeente verkozen zijnde, in eenen vriendschappelijken brief van den 20 van Sprokkelmaand des jaars 1774 den Groningschen kerkeraad ontsloeg, om over zijne regtzinnigheid of onregtzinnigheid te oordeelen (Afscheidsbrief van Mr. van der Marck aan den kerkeraad te Groningen). In vervolg van tijd (1783) werd hij hoogleeraar te Deventer, waar hij, in het noodlottig jaar 1787, in zijne politieke gevoelens van zijn post ontzet werd. Weldra werd hem echter het onderwijs in de regtsgeleerdheid te Burgsteinfort aangeboden. Bij de omwenteling van 1795 werd hij wederom in zijn post te Groningen hersteld en stierf aldaar den 1 November 1800.

Er is van hem een zeer groot portret in fol. plano vervaardigd.

Zie Waerachtig verhael van hetgeen omtrent het hoogleeraersampt van Mr. F.A. van der Marck op de hoogeschool der stad Groningen, van den beginne zijner aanstelling tot zijn ontslag is voorgevallen, door denselven uit egte stukken en bewysen opgemaakt en beschreven, Lingen 1775; Iets ten vervolge van het waerachtig verhael, uitgekomen ten jare 1796; Nederl. Jaarboeken, 1771, 1772; Saxe, Onom Lat. P. VIII. p. 110; Bibl. Hagan. P. V. p. 668 seqq.; Ypey, Gesch. d. Christ. kerk in de 18 eeuw. D. VII. bl. 411, verv.; Mirabeau, sur le stadhoudérat, p. 132, 201; Adelung, Forts. v. Jöcher, o.h.w.; Ypey en Dermont, Gesch. d. Ned. Herv. kerk, D. III. bl. 543, verv. en de aant.; Vervolg op Wagenaar, D. XXIV. bl. 337, verv. Muntinghe, Act. Saec. Acad. Gron. p. 49 sq. 106 sq.; van Kampen, Gesch. d. Lett. en Wetens. D. II. bl. 317, Aant. op Nieuwenhuis bij den naam; v.d. Aa, Lev. v. Willem V, D. II. bl. 104-19; Bruckerus, Gedenkb. v. stad en lande, bl. 328; Bouman, Gesch. der Geld. Hoogeschool, D. II. bl. 240, verv. 272; Glasius, Godgel. Nederl. o.h.w.; Arrenberg, Naaml. v. boek.; Muller, Cat. v. portr.