Zutphens liedboek

[p. 100]

[18. Hett rett ain knepkenn vtt aeffer lanntt]^*

I^I
Hett rett ain knepkenn vtt aeffer lanntt,
hie liett sien¹ freůnd in sorgen.
hie hefft bey vnsse magtt geschlapen
denn aefentt toe den morgenn.

⁺II^II
Heft hie bey vnse magtt geschlapen
denn aefenntt toe den morgen,
so werbt² den saedel op pertt
an riett mitt ann genner heydenn.³

III^III
Doe⁴ hie op ghen gronn heide kv̊v̊am,
dar můttet ihm sein schv̊v̊ager.
der hewy⁵ ihm dar der wonden wal drey
al inn sienn gelbes harren.

IV^IV
Die wonden dy gy my gehavv̊en hebtt
die soltt ov̊v̊ noch wal rav̊ven:
v alder jůnste sůsterkin
dat ist mien echtte frav̊ven.

V^V
Mien alder jůngste susterken
ist dat v echtte frav̊ven?
soe sinntt my desse wonden so leytt
die ick⁶ v heb gehawen.

VI^VI
Vnd doe hie op die brůche⁷ kůam
dar můttett ihm ain scherrer,
Aůch scherrer, sedde, meyster mien,
nv̊v̊ heltt my disse⁸ wonden,
die worden my gester aeffenntt gehav̊ven
bey ayner magett jůngen.

⁺VII^VII
Wordenn sie v gester awentt gehav̊v̊en
bey ayner magett jůnge?
ick siett ann iv̊ven⁹ bronn aůgen klar,
gy moett noch margen starffen.

VIII^VIII
Vnd das ick morgen starffen sal
vnd datt moett gott vnntbarmen.¹⁰
ich sin so mennichen falck entflogen,
ain vl heft my gefanngen.

* (M. blz. 98-99)
Inhoud
Ballade. Een jonge man, een ruiter, heeft zijn lief verlaten en is bij een dienstmeisje gaan slapen. Daarna is hij verdwenen. Men komt erachter en zijn zwager slaat hem daarom drie wonden. De ruiter verzekert dat hij nog steeds van zijn vrouw houdt. De wonden-dokter kan hem niet genezen. De ruiter beweert dat hij de wonden opgelopen heeft in een gevecht met zijn medeminnaar. Toch zal hij moeten sterven. Hij gaat dan naar zijn geliefde in Augsburg, waarbij hij dan nog een halve nacht kan waken voordat hij moet sterven.
Strofe VI heeft, in tegenstelling tot de andere strofen, 6 i.p.v. 4 regels. Mogelijk zijn hier een tweetal regels weggevallen.

I 1 knepkenn: jonge man, ruiter; aeffer: over; freůnd: geliefde, echtgenote; sorgen: liefdesverdriet; 3 magtt: dienstmeisje.

1 M.: sein.

+ 19v

II 5-8 Deze woorden worden de jaloerse kwaadsprekers in de mond gelegd. Ze worden in de laatste strofe door de dichter aan de kaak gesteld. 7 werbt: legt; 8 an = en; ann: naar; heydenn: veld.

2 id. wralt.

3 id. heyden.

III 9 hie: de jonge ruiter: ghen: gindse; gronn heide: veld; 10 můttet: ontmoette; schv̊v̊ager: de broer van zijn vrouw; 11 hewy: sloeg hem, houwde. De herkomst van ‘y’ in dit woord is onzeker.

4 id. dar.

5 id. hewe.

IV 13-16 de gewonde, die mogelijk niet door heeft, dat hij om zijn ontrouw gestraft wordt, zegt dat hij zijn zwager is; 15 jůnste: jongste; 16 echtte frav̊ven: wettige vrouw.

V 17-20 spijtbetuiging van de zwager.

6 id. ik.

VI 21 brůche: brug; 22 scherrer: wondendokter; 23 sedde: sede he; 24 heltt: genees; 25-26 hij hangt een leugenverhaal op. De wonden heeft hij opgelopen in de strijd met zijn rivaal; 26 bey: in de nabijheid van of: wegens.

7 ‘ů’ later boven het woord toegevoegd.

8 M.: dysse.

+ 20r

VII 27-30 De dokter geeft hem niet veel overlevingskansen meer; 29 bronn: ideale kleur van de ogen.

9 id. iwe.

VIII 33-34 ik heb met zo veel dapperen gevochten en nu heeft mij een minderwaardige dodelijk gewond. Dat verdien ik eigenlijk niet.

10 id. nuntbarmen.

[p. 102]

 

IX^IX

35

Die vl dye my gfangen heft,

 

die sal ick noch entfliegen.

 

zv̊v̊¹¹ Aůgspůrg stett soe hoegen¹² hůs,

 

dar wontt mien sůtte lieůe.

 

 

 

X^X

 

Zvv̊¹¹ Aůgspůrg¹³ stett ain¹⁴ hoges hůs,

40

dat ist gedecktt mitt ziegle;

 

dar get mien schon lieff vtt end in,

 

rott Engels sein or kleider.

 

 

 

XI^XI

 

Then¹⁵ ist aůch ghen roett Engels tůch,

 

hett ist gůtt scharlacken.

45

ick heb noch ainen halffen¹⁶ nachtt

 

bey meinen¹⁷ freůntt¹⁸ to waekenn.

 

 

 

XII^XII

 

Die vns ditt nye lietien sanck,

 

hie hefft so wal gesůngen.

 

hie hefft fan sinre schonn boelen gedichtt;

50

gott schendtt die nyder tonngen.

IX 35-38 maar de uil zal mij niet te pakken krijgen. Ik ga naar mijn geliefde naar Augsburg. Uil hier mogelijk gezien als het symbool van de domheid; 37 hoegen hůs: kasteel.

11 id. zu.

12 id. hoege.

X 40 ziegle: pannen; 42 Engels: Engels laken; sein: zijn.

13 id. Augspurch.

14 id. ein.

XI 43-46 het liefje heeft geen rood, maar een scharlaken kledingstuk van Engels laken aan; 46 waekenn: de wacht houden, totdat hij dood is?

15 id. Ihr.

16 id. halffe.

17 id. mienen.

18 id. freunnt.

XII 47-50 epiloog van de dichter; 49 boelen: liefje; 50 schendtt: te schande maken; nyder tonngen: de jaloerse roddel van de kwaadsprekers. Deze hebben hem immers verraden, zij zijn de oorzaak van zijn dood.

[p. 103]

Concordanties en melodieën

4. Grassliedl. nr. 12

Literatuur en bundels

2 Erk-Böhme nr. 154 blz. 495 (alleen strofe 11)