Zutphens liedboek

[p. 86]

[13. Enn mach hir niett ain meykenn jonck]^*

2²
Rechtter freůntschaff vnd die gepast
beschlatten in twier hartten fast,
die nitt en mindertt mer altit past:
nach solcher freuntschaff mien harte tast!

I^I
Enn mach hir niett ain meykenn jonck
ghan spellenn al¹ inn der² afennt stůnt?

II^II
Woe schnelle was dar ain badde³ bereit,
hie dede datt im Lůssev̊v̊inne riett.
hie rett end hie gennck to richtte,
dar hie denn degner woste.

⁺III^III
Aůch⁴ degner, lieber degner holtt,
ainn harttich, ain greff, ain rider also stoltt,
hir hefft my Lůssev̊v̊in gesanntt,⁵
datt y woldenn taeffent bey or sienn,
sie woltt ov̊v̊ schencken krůtt end wienn.

IV^IV
Wo gerne woltt⁶ ich datt daden,
woltt sie my niett verradenn.
datt sey, end datt sey wo datt sey,
so will ich noch taeffent bey or sienn.⁷

V^V
Hie liett sinn pertienn betomen,
hie rett so schnell tot den bomen,
hie⁸ rett, end hie gennck so drade.
dar wortt die helt verradenn.

VI^VI
Sie namen bey or schnewyttzer hantt,
sie leydenne al dor datt borchgreffen lanntt;
al onter eine linde, die stontt gronne:
or twier reden⁹ die waren schonnen.

⁺VII^VII
Hie lede sien hofft in oren schoett,
sie scheydeltt im sien harren, wan golde was roett.
so manichen scheydel ass¹⁰ scheydeltt,
so manchen tran ass sie weynett.

* (H. blz. 119-122; M. blz. 91-95)
Inhoud
Ballade. Ridder Degener komt op uitnodiging van zijn geliefde Lussewine, wier vader hij gedood heeft, met haar samen. De zonen zinnen op wraak en Lussewine spant de valstrik. Bij het vrijen hoort hij geluid van wapenen en paarden. Hij vraagt haar waar haar broers nu zijn. Ze verzekert hem dat ze niet in de buurt zijn of dat ze gestorven zijn. Ze neemt hem mee naar huis. Zodra ze binnen zijn dringen de broers de kamer binnen en doden Degener. Zijn laatste woord geldt de vrouw, die hem verraden heeft en aan wie hij toch op haar verzoek zijn geld heeft nagelaten.
De inleidende strofe I telt 2 regels, de strofen III en XVI tellen 5, resp. 3 regels i.p.v. 4 zoals de andere strofen.

2 H. nr. 27 blz. 132

I 1 meykenn: meisje; 2 spellenn: de liefde bedrijven; afennt stůnt: 's avonds. Deze rhetorische vraag wordt beneden beantwoord.

1 ‘al’ later in de tekst boven de woorden toegevoegd.

2 Na ‘de’ in de tekst doorgestreept ‘an’ (?).

II 3 badde: bode; 4 riett: aanraadde, verzocht; 5 to richtte: rechtstreeks, regelrecht.

3 H.: bedde.

+ 14v

III 7 holtt: genadig, goedgunstig; 8 emenderen met: du bist; 10 taeffent: vanavond; 11 krůtt: iets te snoepen, fruit?

4 H. en M. hebben van nu af een andere strofenindeling.

5 Na ‘gesanntt’ in de tekst het teken ×; het mogelijk vergeten tekstgedeelte is waarschijnlijk niet opgenomen.

IV 12 daden: mnd. uitvoeren; 13 verradenn: aan haar broers, die op wraak uit zijn; 14 datt sey: hoe het ook zij, wat er ook van komt.

6 M.: wolt.

7 In de tekst staat het teken *. Komen de volgende regels achter ‘gesanntt’ uit voetnoot 5?; Voor het tekstbegrip is dit echter niet noodzakelijk!.

V 16 pertienn: paard; betomen: optuigen; 18 drade: vlug.

8 Na ‘hie’ staat in de tekst een doorgestreepte ‘h’.

VI 20 schnewyttzer hantt: stereotype uitdrukking; 21 leydenne: leidede en; 22 linde: de linde was de traditionele plaats van samenkomst van de gelieven. Eronder groeide nog gras; gronne: het was in de frisse natuur; 23 reden: hun gesprek.

9 M.: rede.

+ 15r

VII 24 lede: legde; 25 scheydeltt: streek; golde: de maneschijn?; roett: een rode gloed erover; 27 tran: ze weende omdat ze hem zou verliezen.

10 id. als.; H. heeft na ‘als’ toegevoegd ‘sy’.

[p. 88]

 

VIII^VIII

 

Hie borde sien hofft vtt oren schott,

 

hie sach or onnter, or bron aůgen waren roett.

30

schonder wieff dann die sůnne,

 

verratt my niet sůs jůnge!

 

 

 

IX^IX

 

Ich hor an, ich hor ann gennen tayll,

 

ich hor an, ich hor so wonderlichen schal,

 

ich hor die schv̊v̊erde klincken,

35

ich hor die rosse wrenntzelenn.¹¹

 

 

 

X^X

 

Daett sinnen minne kamer wieff,

 

sie kieffen dar all vmb denn pris:

 

die sieden hebet sie verv̊v̊irtt,

 

sie rammelen mett denn scheren.

 

 

 

⁺XI^XI

40

Nv̊v segtt my Lussev̊v̊ine,

 

die alder lieffstee¹² minnen,

 

war sinnen v brůders alle drey,

 

datt sie vnns hir niett derdenn?¹³

 

 

 

XII^XII

 

Die enne ist in Schv̊v̊itzerlanntt,

45

die ander ist inn Schwaben gesanntt,

 

die derde ist vnter der erde;

 

sie en soltt vns hir¹⁴ niett deren.

 

 

 

XIII^XIII

 

Sie namen bey or schnewitzer hantt,

 

sie leyde al dor ain kamer, die was lanck,

50

inn eine kamer die was nade,

 

dar wortt die heltt verradenn.

 

 

 

XIV^XIV

 

Sie namen inn oren blancken arm,

 

sie schmetten al op ain bede, datt was warm.

 

end nv̊v̊ wal ann, y rische man,

55

die nv̊v̊¹⁵ mins faders thoett vreken sall.

 

 

 

XV^XV

 

Sie kv̊vmen dar an gedrongen

 

mytt scharpenn schv̊v̊erden geklingen.

 

sie hiev̊ven denn¹⁶ degner aeffer moett,

 

datt im sien rode blott aeffer flott.

 

 

 

⁺XVI^XVI

60

Doe¹⁷ sprack die jonngste brůder,

 

wer die degner vnnse schv̊v̊ager,

 

woe node woltt wy em¹⁸ dodenn etc.

VIII 28 borde: tilde op; 29 bron: bruin. Behoort tot de ideale eigenschappen van de vrouw; roett: blinkend?; 31 hij smeekt haar hem niet te verraden.

IX 32 hor an: hoor; tayll: dal, daarginds; 33 schal: geluid; 35 wrenntzelenn: mnl. wrentschen = hinneken.

11 H.: wrinschen.

X 37 kieffen: maken ruzie; all-pris: om het hardst; 38 sieden: mnl. siet = naaldekoker?; mnl. side: zijde, stof? Dan heeft het woord ‘scheren’ zin!

+ 15v

XI 41 minnen: geliefde; 43 derdenn: zouden deren, schaden.

12 M.: liefste.

13 H.: niet en deren hier.

XII 46 dood en begraven.

14 M.: hier.

XIII 48-51 ze gaat met hem mee naar een kamer; 50 nade: mnl. nadebi = dichtbij.

XIV 52 namen: nam hem; 53 schmetten: smeet hem; bede: bed; 54-55 ze spoort nu de man aan, die haar vaders dood moet wreken; 54 ann: vooruit; y: gy; rische: dapper.

15 id. nu.

XV 58 hiev̊ven: sloegen; moett: gemoed als lichaamsdeel = hoofd; 59 aeffer flott: over hem heen stroomde.

16 id. dem.

+ 16r

XVI 62 woe: hoe; node: met tegenzin.

17 id. dar.

18 id. hem.

[p. 90]

 

XVII^XVII

 

Nv̊v̊¹⁹ nem ich datt op mien hennefaertt,

 

dat ick sins lieůes niett schuldich en worde.

65

mer dan ain hendlein ennd²⁰ kůssen;

 

dar was sien schleyer tůsschen.

 

 

 

XVIII^XVIII

 

Aůch degner, lieber degner holtt,

 

ain harttich, ain greff,²¹ ridder also stoltt,

 

wem befely nov̊v̊ v rotte goltt,

70

datt y hebbett lighen inn den soltt?²²

 

 

 

XIX^XIX

 

Datt geb ich Lůssev̊v̊yne,

 

die alderliefste minnen;²³

 

hefft sie my²⁴ ferradenn,

 

wie node woltt ich or kv̊v̊at daden.

XVII 63-66 de zuster antwoordt, dat ze alleen een kusje en en handje van hem gehad heeft; 63 nem-hennefaertt: ik sta er met mijn leven voor in; hennefaertt: dood; 64 lieff: lichaam. Ik heb me niet schuldich gemaakt aan het spelen van het liefdesspel met hem. We hebben alleen maar handje gevrijd en gezoend; 66 schleyer: zijn kledingstuk.

19 id. nu.

20 id. na ‘ennd’: ‘ain’; hetzelfde bij H.

XVIII 68 emenderen met: du bist; 70 soltt: soldij voor de soldaten.

21 M.: Na ‘greff’: ‘ain’; hetzelfde bij H.

22 H.: volt.

XIX 72 minne: geliefde; 74 node: met tegenzin.

23 M.: minne.

24 H.: na ‘my’; ‘ooc’.

[p. 91]

Literatuur en bundels

1. G. Kalff blz. 173