Yang. Jaargang 26

[p. 7]

Curriculum vitae dr. Walter Benjamin^1.
Walter Benjamin

Ik werd op 15 juli 1892 als zoon van de koopman Emil Benjamin in Berlijn geboren. Mijn onderwijs kreeg ik op een humanistisch gymnasium, dat ik in 1912 na een afsluitend examen verliet. Ik studeerde aan de universiteiten van Freiburg, München en Berlijn filosofie, en daarnaast ook Duitse literatuur en psychologie. Het jaar 1917 voerde me naar Zwitserland, waar ik mijn studies aan de universiteit van Bern voortzette.

Beslissende stimulansen kwamen in mijn studietijd van een aantal boeken en studies, die voor een deel weinig te maken hadden met mijn eigenlijke studiegebied. Ik noem hier Aloïs Riegls Spätrömische Kunstindustrie, Rudolf Borchardts Villa, Ernst Petzolds analyse van Hölderlins Brod und Wein. Een blijvende indruk maakten op mij de colleges van de Münchense filosoof Moritz Geiger en die van de Berlijnse docent voor Fins-Oegrische talen, Ernst Lewy. De oefeningen die laatstgenoemde over Humboldts werk Über den Sprachbau der Völker hield, en de gedachten die hij in zijn Zur Sprache des alten Goethe ontwikkelde, wekten mijn taalfilosofische belangstelling. In 1919 promoveerde ik summa cum laude aan de universiteit van Bern. Mijn dissertatie is in boekvorm verschenen onder de titel Der Begriff der Kunstkritik in der deutschen Romantik (Bern, 1920).

Na mijn terugkeer in Duitsland verscheen als eerste boekpublikatie daar een vertaling van Baudelaires Tableaux Parisiens (Heidelberg, 1923). Het boek bevat ook een voorwoord over ‘De opgave van de vertaler’, dat de eerste neerslag vormde van mijn taaltheoretische reflecties. Van meet af aan had de belangstelling voor de taalfilosofie bij mij de overhand, naast mijn interesse voor de kunsttheorie. Ze bracht me ertoe om me tijdens mijn studietijd aan de universiteit van München ook te wijden aan de mexikanistiek - een besluit waaraan ik de kennismaking met Rilke te danken heb, die in 1915 eveneens Mexicaans studeerde. De taalfilosofische belangstelling had ook een belangrijk aandeel in mijn toenemende interesse voor de Franse literatuur. Hier boeide me aanvankelijk vooral de taaltheorie die in de werken van Stéphane Mallarmé tot uitdrukking komt.

In de eerste jaren na de oorlog overheerste nog mijn studie van de Duitse literatuur. Als eerste van een reeks werken die daarop betrekking hebben verscheen mijn essay ‘Goethes Wahlverwandtschaften’ (München, 1924-1925). Dit werk leverde me de vriendschap op van Hugo von Hofmannsthal, die het in zijn ‘Neue Deutsche Beiträge’ publiceerde. Hofmannsthal heeft ook zijn levendige belangstelling betuigd voor mijn volgende werk, de Ursprung des deutschen Trauerspiels (Berlijn, 1928). Dit boek waagde de poging om een nieuwe visie te geven op het Duitse zeventiende-eeuwse drama. De opgave die het zich gesteld had was om de vorm van dit drama als ‘treurspel’ af te grenzen tegen de tragedie. Het probeerde ook de verwantschap aan te tonen die tussen de literaire vorm van het treurspel en de kunstvorm van de allegorie bestaat.

In 1927 werd ik door een Duitse uitgever benaderd met het verzoek de grote roman van Marcel Proust te vertalen. De eerste delen van dit werk had ik in 1919 in Zwitserland zeer gepassioneerd gelezen, en ik nam dit aanbod dan ook graag aan. Deze nieuwe bedrijvigheid was de aanleiding voor veelvuldige langdurige verblijven in Frankrijk. Mijn eerste verblijf in Frankrijk valt in 1913; ik was er ook in 1923 nog eens heen gegaan; en van 1927 tot 1933 ging geen jaar voorbij waarin ik niet enkele maanden in Parijs doorbracht. Mettertijd knoopte ik relaties aan met een aantal toonaangevende Franse schrij-

1. Walter Benjamin schreef dit curriculum eind 1939, begin 1940, vermoedelijk om een poging van Max Horkheimer te ondersteunen, die voor hem een Amerikaans stipendium probeerde los te krijgen.

[p. 8]

Weigering van het Duitse staatsburgerschap aan de Jood Walter Benedix Schönflies Benjamin. Dossierstukken.

vers, o.a. met André Gide, Jules Romains, Pierre Jean Jouve, Julien Green, Jean Cassou, Marcel Jouhandeau, Louis Aragon. In Parijs stootte ik op de sporen van Rilke, en kreeg ik contact met de kring rond Maurice Betz, Rilkes vertaler. Intussen probeerde ik het Duitse publiek informatie te geven over het Franse geestesleven, dit door regelmatige verslagen in de ‘Frankfurter Zeitung’ en de ‘Literarische Welt’. Van mijn Proustvertaling konden voor het aan de macht komen van Hitler drie delen verschijnen (Berlijn,1927 en München, 1930).

De tijd tussen de twee wereldoorlogen valt voor mij uiteraard uiteen in de twee perioden voor en na 1933. In de eerste periode leerde ik door lange reizen Italië, de Scandinavische landen, Rusland en Spanje kennen. De oogst van deze periode ligt, behalve in deal vermelde werken, opgetast in een aantal karakteristieken van het werk van belangrijke hedendaagse schrijvers en dichters. Daarbij horen omvangrijke studies over Karl Kraus, Franz Kafka, Bertolt Brecht, en ook over Marcel Proust, Julien Green en de surrealisten. In deze periode ontstond ook een aforistische verzamelbundel, Einbahnstrasse (Berlijn, 1928). Daarnaast hield ik me ook bezig met bibliografisch werk. In opdracht stelde ik een volledige bibliografie samen van en over G. Chr. Lichtenberg, die niet meer in druk verschenen is.

Ik verliet Duitsland in maart 1933. Sindsdien zijn mijn belangrijkste studies alle verschenen in het tijdschrift van het ‘Institut for Social Research’. Mijn opstel ‘Probleme der Sprachsoziologie’ (Zeitschrift für Sozialforschung, 1935) geeft een kritisch overzicht van de huidige stand van de taalfilosofische theorieën. Het essay ‘Carl Gustav Jochmann’ (ibidem, 1939), is een echo van mijn onder-

[p. 9]

zoek op het gebied van de Duitse literatuurgeschiedenis. (Hier hoort ook een verzameling 19de-eeuwse Duitse brieven thuis, die ik in Bern publiceerde.) Een neerslag van mijn studie van de hedendaagse Franse literatuur geeft mijn opstel ‘Zum gegenwärtigen gesellschaftlichen Standort des französischen Schriftstellers’ (ibid., 1934). De opstellen over ‘Eduard Fuchs, der Sammler und der Historiker’ (1937) en over ‘Das Kunstwerk im Zeitalter seiner technischen Reproduzierbarkeit’ (1936) zijn bijdragen tot de sociologie van de beeldende kunst. Het laatstgenoemde werk probeert bepaalde kunstvormen (vooral de film) te begrijpen vanuit de functieveranderingen waaraan de kunst in het kader van de maatschappelijke ontwikkelingen onderworpen is. (Een analoge probleemstelling op literair gebied onderzoekt mijn opstel ‘Der Erzähler’, dat in 1936 in een Zwitsers tijdschrift verschenen is.) Mijn laatste werk, ‘Über einige Motive Baudelaires’ (1939) is een fragment van een ruimer onderzoek, waarin ik mede opgave heb gesteld om van de 19de-eeuwse literatuur het medium te maken van de kritische kennis van deze eeuw.

Vertaling: Eddy Bettens