Vrij Nederland. Boekenbijlage 1990

[p. 9]

[Meer opwindende retoriek dan harde politieke praktijk - vervolg]

leidsbreuk, maar hoe zit het dan met Ronald Reagan. Was er dan geen sprake van een Reagan Revolutie, heeft Reagan het hele Amerikaanse politieke bestel niet op zijn kop gezet? Het antwoord is een gedecideerd: nee. Reagan heeft de inkomstenbelasting flink verlaagd, hij heeft inderdaad wel wat federale subsidies afgeschaft, maar het Amerikaanse politieke bestel heeft hij niet ingrijpend weten te veranderen. Na acht jaar Reagan Revolutie incasseerde de federale overheid zelfs een iets groter deel van het bruto nationaal inkomen dan in januari 1981. De federale overheid is in de jaren tachtig niet minder machtig geworden, zij heeft met haar macht alleen andere groepen bevoordeeld. De top van de Amerikaanse sociale piramide is in de jaren tachtig aanzienlijk rijker geworden en dat is ten koste gegaan van de inkomens aan de onderzijde van de piramide. Twee jaar na het vertrek van Reagan is er vrijwel niemand die dat een gunstige ontwikkeling vindt.

Klimaatsverandering

In hun analyse van de effecten van de jaren-Reagan zijn Post en Veldman wat slordig en tegenstrijdig. Meestentijds wijzen zij erop dat de Reagan Revolutie meer schijn dan werkelijkheid was en dat de meerderheid van de bevolking de facto ‘liberal’ bleef. Zo nu en dan laten zij zich echter door de fraaie Reagan-retoriek meeslepen. Ze spreken van een ommekeer in de binnenlandse politiek en elders schrijven zij zelfs dat Reagan met succes de verzorgingsstaat van de New Deal en de Great Society ontmanteld heeft (pagina 18). Dat is gewoon onzin. Als Reagan dat met succes gedaan zou hebben (ondenkbaar overigens, gezien het tegenspel van het Congres), zou hij in 1984 massaal weggestemd zijn. De meerderheid is dol op de verzorgingsstaat en dat wist zelfs Reagan.

Volgens de theorie van de dertigjarige cyclus moet er in de jaren negentig weer een grote politieke verschuiving optreden; de Liberals zullen weer triomfantelijk terugkeren op het politieke toneel. Post en Veldman schrijven dat er tekenen zijn die erop wijzen dat er zo'n fundamentele politieke klimaatsverandering op komst is. Dat er iets moet en zal veranderen is wel zeker. Het Amerikaanse politieke bestel heeft nu zo lang de grote structurele problemen van de Amerikaanse samenleving verwaarloosd dat men de Verenigde Staten mag toewensen dat eindelijk concrete maatregelen worden getroffen. Of het erg fundamenteel zal zijn, of er een nieuwe politieke heiland op zal staan om de regeneratie van de natie dynamisch ter hand te nemen, dat waag ik te betwijfelen. Het zal op zijn best langzaam gaan, het Amerikaanse politieke systeem is immers niet in staat om iets snel te doen. Wie weet is de verandering al begonnen met de brave Bush. De liplezers zijn er in ieder geval al achter dat hij een leugenaar is en dat is vreemd genoeg een goed teken.

Ondanks mijn incidentele bezwaren vond ik De Amerikaanse paradox een aardig boek. Verreweg het aardigste onderdeel van het boek is hoofdstuk zeven van deel twee, waar de songteksten van Bruce Springsteen worden geanalyseerd. Ik vermoed dat de immens populaire Springsteen de stemming van de natie, vol van ambivalentie, trots én bezorgd, nog beter heeft aangevoeld dan die vreemde, opgewekte zombie Ronald Reagan.

■