Vrij Nederland. Boekenbijlage 1990

[p. 7]

Walter Winchell: de journalist als terrorist
Michael Herrs scenario/roman/documentaire over de uitvinder van ‘low blow’

Walter Winchell A Novel door Michael Herr Uitgever Alfred A. Knopf, 157 p., f 45,10 Importeur Van Ditmar

R. Ferdinandusse

Walter Winchell was een beroemd journalist, maar geen sieraad voor het vak. Hij was dus een beroemd roddeljournalist. In ons land heeft vrijwel niemand ooit van hem gehoord, maar het opmerkelijke, en misschien ook wel het rechtvaardige van de geschiedenis is, dat de huidige generaties Amerikanen (onder de veertig) hem ook geheel vergeten zijn. Terwijl hun ouders en grootouders méér dan gek op hem, en naar aangenomen mag worden, ook gek op zijn produkten waren. In 1943 waren er in totaal 140 miljoen Amerikanen en vijftig miljoen daarvan lazen elke dag, zes dagen per week, Winchells column, die werd afgedrukt in meer dan duizend kranten. En nog méér Amerikanen luisterden elke zondagavond als hij via de radio zijn column uitsprak, of liever gezegd, de ether inschreeuwde.

Winchell begon in het vaudeville-circuit, met een zeer matig zang- en dansnummer, maar algauw bleek dat hij een onheilspellende nieuwsgierigheid paarde aan een ongezond voyeurisme, álles van iedereen wist en zeker wie het deed met wie. Hij kreeg een roddelrubriek in een Newyorkse krant, die aan vele andere kranten werd doorverkocht. Hij schreef zijn nieuwtjes in één of twee zinnen, gescheiden door...: When Joan Crawford fox-trots with Bruce Cabot, she shuts her eyes and shudders all over... May West sleeps in a black nightgown. So you can't find her, one presumes... Winchell beheerde zijn column vanuit een nachtclub, de beroemde Stork Club, waar hij een vaste tafel had. Daar verdrongen zich de agenten van de sterren, daar kwamen zijn tipgevers, daar werd hij constant opgebeld door mensen die iets hadden waargenomen dat Winchell wel zou willen weten. Tussen zijn zinnen stonden vaak mededelingen in de geest van: ‘Mevrouw X zou raar opkijken als ze wist dat haar man nu al voor de vierde keer in hotel Y is gesignaleerd,’ en die waren altijd waar, want ze werden vanuit het hotel aan WW gemeld. Zijn column had een macht die vaak overging in terreur, en die hij niet alleen uitoefende in de showbizz. Hij was een hartstochtelijke aanhanger van president Roosevelt, meldde vaak, zoals roddelbladen altijd doen, gegevens over de vrouw van de president (Mrs. F.D.R. heeft een nieuwe werkster) en kon in ruil daarvoor het Witte Huis in- en uitlopen. Hij was bevriend met Edgar Hoover, en (hij kreeg er primeurs voor terug) hij joeg de faam van diens FBI op. Winchell had politiefunctionarissen én onderwereld als tipgevers en kon zo ervaren misdaadverslaggevers de loef afsteken. Soms meldde Winchell moord of overval al terwijl de politie nog onderweg was. In de oorlog was hij een luide patriot, die haat tegen de mof zaaide en ten tijde van de Neurenberger processen tegen de nazi-leiders riep hij de rechters op ze allemaal tegen de muur te zetten... bèng... bèng... bèng. Winchell werd steeds meer een kwaadaardige, ultraconservatieve demagoog. Zijn smerigste hoogtepunt bereikte hij toen de jacht van Joe McCarthy begon op alles wat in Amerika links, rood, progressief of zelfs maar een beetje vooruitstrevend was. De gladde, slimme jurist Roy Cohn, die voor het McCarthy-comité werkte, daagde Winchell voortdurend uit met als gevolg dat Winchell in zijn column vooropliep bij het suggereren van mogelijke verdachten. (In de Roy Cohn-biografie van Nicholas von Hoffman - Citizen Cohn - wordt beschreven dat Cohn, als spreekbuis van McCarthy, van Winchells column gebruik mocht maken, zelfs bijdragen direct aan Winchells secretaresse mocht dicteren ‘omdat hij precies de Winchell-toon kon treffen’.) Het was de televisie die Winchells macht brak. Zijn column werd van de radio overgebracht naar de buis, en daar zagen de kijkers een rare oude man, die met zijn hoed op korte, blafferige zinnen naar hen schreeuwde. Nog voor hij doodging was hij vergeten.

The Big Room

Michael Herr is een beroemd journalist, een grootmeester in zijn vak. Hij was als oorlogscorrespondent (onder andere voor Esquire en Rolling Stone) in Vietnam. Zijn stukken over de oorlog en over de mannen die hem vochten verschenen in 1977 in boekvorm, het beroemde Dispatches. (Op de Engelse uitgave staat met grote letters: ‘The best book I have ever read on men and war in our time,’ John le Carré.) In een van de laatste hoofdstukken schreef Herr zo'n zin die je als lezer nooit vergeet. Hij is dan voorgoed terug uit Vietnam (‘back in the World’) en noteert: ‘During my first month back I woke up one night and knew that my living was full of dead Marines.’ Vietnam is sinds die tijd een deel van zijn leven geworden, hij werkte mee aan Coppola's film Apocalypse Now en was medeauteur van het script voor Stanley Kubricks film Full Metal Jacket. Voor in Dispatches staat een lange lijst van songs waaruit hij in het boek met toestemming citeert, want, zoals Herr in die tijd zei: ‘We could never have fought Vietnam without rock music.’

Walter Winchell door Guy Peellaert. Uit: The Big Room, uitgave De Harmonie, 1986
Michael Herr
don mccullen

Daarna werd bekend dat hij werkte aan een boek over geschiedenis van Amerika, uitgedrukt in de popmuziek. Dat werk onderbrak hij om samen met de Belgische schilder en tekenaar Guy Peellaert The Big Room te maken. The Big Room, dat is Las Vegas, de mythische ‘huiskamer’ van Amerika, een kamer zo groot dat de muren langs het hele continent lopen. Herr: ‘There has never been another place like it for connecting the unconnectable.’

Peellaert tekende ze in Las Vegas, de makers van die tijd, de schurken (Lansky, Bugsy Siegel, Hoffa), de politici (Kennedy, Nixon), de sporters (Di Maggio, Mohammed Ali, Joe Louis), de sterren (Crosby, Sinatra, Orson Welles, Tom Jones), de lijven (Monroe, Jayne Mansfield) en Michael Herr schreef er precieze, onverwachte, unieke en bijtende portretten bij.

In The Big Room staat ook Walter Winchell, geschilderd door Peellaert, hoed op het hoofd, krant in een uitpuilende jaszak, enge, dikke vingers, geheimzinnig geconcentreerd op wat hij door de telefoon, hij heeft de hoorn aan het oor, hoort: Een telefooncel op Broadway (is de titel). In Herrs tekst staan mooie observaties: ‘Hij (WW) was net zo beroemd als de sterren, zo rijk als een tycoon, machtiger dan vrijwel iedere politicus en toen hij dat alles bereikt had strekte hij zijn hand genadig uit naar zijn broeders en zusters in de showbusiness en liet hen eruit eten.’ En: ‘Zijn rectificaties waren onveranderlijk erger dan wat hij eerst geschreven had, zoals de actrice ondervond die zich bij hem beklaagde omdat hij in zijn column had bericht dat ze dood was. Onmiddellijk herstelde hij het: ‘Josephine Sexton leeft, zegt ze....’

Vuurwerk

Tijdens de triomftocht van The Big Room over de wereld (in ons land bracht uitgeverij De Harmonie een in Europa gedrukte editie met de Amerikaanse tekst uit) liet Herr weten dat hij een scenario schreef voor een film gebaseerd op het leven van Walter Winchell. Die film is nooit gemaakt. ‘Ik vond,’ schrijft Herr, ‘dat het scenario eigenlijk om te lezen was, iets méér dan een film, maar de producers zagen dat niet, die vonden het iets minder dan een film.’ Michael Herr schrijft dat in het voorwoord van zijn nieuwste boek, Walter Winchell. A Novel. Het is een biografie, maar het is ook fiction, het is een scenario, maar dat is het eigenlijk ook niet, het is een boek met aanwijzingen hoe de lezer de situatie, of de scènes, moet zien.

De waarheid is natuurlijk dat Herr zijn scenario niet kwijt kon. Hij had, in (schitterende) dialogen en scènes zijn Winchell geschreven en miste de moed en de lust om het om te werken tot een echte biografie, met data, feiten, plaatsen en andere exacte gegevens. Zijn ‘boek’ begint in 1943 met een lange serie korte scènes aan Table 50 in de Stork Club. Winchell praat met Hemingway, Damon Runyon, de eigenaar van de Stork, de ex-gangster Sherman Billingsley, en langzaam (terwijl de dialoog knettert als vuurwerk - Winchell is door schrijvers als Mencken en anderen bejubeld om zijn scherpe aanvullingen op het Amerikaans, een jubel die later net zo snel verdween als Winchell zelf) ontstaat er een prachtig beeld van deze engerling, die zichzelf omschreef als de uitvinder van ‘the low blow’, de slag onder de gordel. Er volgen flash backs: Winchells theatercarrière, zijn rotstreken, zijn huwelijk (hij pakte alle vrouwen die hij kon krijgen, zij raakte aan de drank), zijn zoon, die zich zo verworpen voelde door de patriot die zijn vader was dat hij na de oorlog in SS-uniform bezopen cafés afsjouwde. En eeuwig blijft de snelle dialoog, blijven de WW-teksten. Winchell, intens in de microfoon roepend: ‘...dit is uw correspondent in New York, Walter Winchell, die Mussolini even hieraan wil herinneren... just because your country is shaped like a boot doesn't mean you have to act like a heel!’

De producers die het lieten afweten, hadden geen ongelijk. Herrs Walter Winchell is een man gemaakt uit woorden, er zijn maar weinig scènes die echt dramatische spanning hebben - zoals waar de geslepen Roy Cohn Winchell zit te treiteren dat hij tóch vaak pro-Russische dingen heeft gezegd en geschreven. Dat was in de oorlog, roept Winchell. Wij onderzoeken wat je in 1947 gezegd heb, zegt Cohn, terwijl de gefrustreerde Winchell, voelend welke kant de wind opwaait, een kelner zit te koeioneren en hem broodballetjes laat oprapen die Winchell met opzet op de grond gooit.

Maar als tekst mist het boek een auteur die de opgang van Winchell vorm geeft: waarom las iedereen hem, en waarom raakte iedereen in de ban? In de jaren zestig hadden wij in Nederland hetzelfde, al was het in zakformaat. Henk van der Meyden, in De Telegraaf, werd aan de ene kant gevreten als truffel en aan de andere kant bestreden als de varkenspest, een gruwel voor de journalistiek. Aan alle kanten werd toen geprobeerd zijn perfiditeit aan te tonen, hij was een verschijnsel dat met vuur en zwaard bestreden moest worden - en tien jaar later was hij zelfs een Bekende Nederlander, en werd door anderen aanvaard als een noodzakelijk kwaad: de behoefte aan roddelpers, aan Bekende Personen was ingeburgerd en werd, naast Van der Meyden, ook door anderen ingevuld. De nationale demagogie, ook een facet aan Winchell, werd in onze mediageschiedenis uitgedragen door Willem O. Duys, die zich vierkant opstelde tegenover alle negativisme en in zijn praatshow de KLM en andere nationale

Vervolg op pagina 11