Chemisch huwelijk
De wetenschap dat de zes autobiografische verhalen in Liefde en Meccano van Primo Levi maar een achtste deel zijn van de bundel waaraan ze zijn ontleend (L'Atrui mestiere - Andermans vak) blijft knagen als je ze uit hebt. (Wie geen Italiaans leest kan bijna de hele verzameling lezen in de Amerikaanse vertaling van Raymond Rosenthal: Other Peoples Trade, Summit Books, importeur Van Ditmar, f 48,90.) Liefde en Meccano is een speciale uitgave van de Libris-boekhandels (vertaald door Reinier Speelman, 56 pagina's, f 6,90) en ideaal om kennis te maken met het werk van Levi, van wie al zes boeken in het Nederlands zijn vertaald: Is dit een mens, Het respijt, Het periodiek systeem, Zo niet nu, wanneer dan?, De kruissleutel en De zesde dag. Dit zijn allemaal romans of verhalen; in het Engels zijn ook zijn essays vertaald (verhalen en essays in The Mirror Maker en alleen essays in The Drowned and The Saved). Die zullen hopelijk eerdaags ook wel in het Nederlands verschijnen. De elfjarige Levi is in het titelverhaal Liefde en Meccano in de loop van een eindeloze zomervakantie verliefd geworden op de negenjarige Lidia, door wie hij vooral werd betoverd vanwege haar verhouding met dieren, die hem magisch voorkwam. Het is in al zijn eenvoud een subliem verhaal, vooral door de toon waarin het geschreven is: die van een na zoveel jaren terugkijkende verongelijkte, maar zich desondanks superieur achtende verliezer. Zijn concurrent is zijn beste vriend Carlo, ‘die steviger gebouwd was’. ‘Ik hoefde me geen illusies te maken: dit was de factor die Lidia's voorkeur bepaalde, en het was een zwaarwichtige, kwantitatieve factor, die niet uit de weg te ruimen viel door de bezweringen waarmee ik haar gunstig probeerde te stemmen.’ Het duel dat uiteindelijk tot haar
verovering moet leiden, wordt in bedrieglijke eendracht gevoerd: ter gelegenheid van haar verjaardag zullen Carlo en Levi samen iets maken van Meccano, een slingerklok met gewichten. ‘We gingen aan de slag, ik geestdriftig, Carlo met tegenzin: misschien had hij de ondergeschikte rol bevroed die ik hem in mijn hart had toegedacht.’ Tijdens de onthulling op de dag van de verjaardag wordt de slinger in beweging gezet, waarna Lidia ‘met onbewuste wreedheid’ vraagt waartoe dit alles dient. Ze heeft meer belangstelling voor het aparte cadeau dat Carlo haar ‘onbeschaamd en ten overstaan van iedereen’ gaf: een doorzichtig zakje met postzegels uit Nicaragua. (Opvallend is dat dit verhaal in de Engelse vertaling een uiterst dubbelzinnige titel kreeg: Love's Erector Set - ‘Erector Set’ is kennelijk de officiële benaming in Amerika voor de Meccanodoos). Levi is een meester in het met enig systeem isoleren van plaatsen en gebeurtenissen (ook een van de charmes van de roman Het periodiek systeem). In de andere vijf verhalen draait het informeel om de microscoop en de onverwachte wereld die hij opriep, de winkel in stoffen van zijn grootvader, het huis dat hij in Turijn bewoonde, de onuitgesproken rivaliteit in de sport en het chemisch huwelijk tussen studenten en hun laboratorium (de plaats waar Levi als chemicus een groot deel van zijn leven heeft doorgebracht). Daarbij komen ook de overeenkomsten tussen de chemicus en de schrijver ter sprake: ‘De gewoonte om binnen te dringen in de materie, er de samenstelling en de structuur van te willen kennen, haar eigenschappen en gedrag te voorspellen, leidt tot een insight, een mentale gewoonte van concreetheid en beknoptheid, tot het onverminderbaar verlangen om niet op te houden bij de oppervlakte der dingen.’
CP
Aan deze pagina werkten mee: Niek Miedema, Diny Schouten en Carel Peeters
Auteursrechtelijk beschermd