Schoftentuig
Vervolg van pagina 1
middelbare leeftijd, zoon van een officier in de Waffen-SS. Hij heeft een innige band met Audrey Hepburn, die door zijn toedoen te zijner tijd koningin der Nederlanden zal worden en hij leeft aan de zijde van een naar hij meedeelt misschien wel drieduizend jaar oude poes, Mémé, gezien haar naam en sekse een soort oermoeder. De Rochebrunes overvloedig gedocumenteerde aanklacht is de aanklacht van een krankzinnige, een patiënt, voor de lezer een hele geruststelling. De opgewonden bespiegelingen van een verzonnen patiënt kan men wel naast zich neerleggen.
Tegen het eind van het boek echter verandert er iets. Het is ineens een stuk minder zeker of De Rochebrune wel een fantasiefiguur is. 't Lijkt waarachtig wel of hij toch bestaat. Hij voert de heer De Bie, in de tekst met name genoemd, mee naar een schitterend onderaards paleis, waar de beeldschone koningin Audrey hem begroet. ‘Dag meneer de Bie. Het verheugt me zeer u te ontmoeten. Walter heeft al zoveel over u verteld. Hartelijk welkom!’ Einde van Schoftentuig. Nogmaals: dit boek vormt een dilemma voor de literatuurwetenschap, waarin het als doodzonde wordt aangemerkt auteur en personage (Wim de Bie is allebei) te vereenzelvigen, zelfs al gaat het om een ik-roman of een ik-gedicht. Een eenvoudige oplossing is natuurlijk, aan te nemen dat Wim de Bie niet bestaat, maar zo ver wil de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde niet gaan. De enige andere uitweg is, het onderscheid tussen fictie en werkelijkheid, een van de fundamenten der hedendaagse literatuurwetenschap, te doen vervallen. De literatuurtheoretici zullen deze stap aandachtig in overweging moeten nemen. Aanleiding te zijn tot een zo drastische herziening is op zichzelf al een literaire prestatie van jewelste.
Een specifieke eigenaardigheid van Schoftentuig maakt de naam van Henriette Roland Holst extra toepasselijk. Het grootste deel van haar werk, hoezeer ook maatschappijkritisch te interpreteren, en socialistisch geëtiketteerd, is je reinste mystiek, in de geijkte zin van het woord. Schoftentuig is doordrenkt van niet geijkte, hypermoderne, vreemd realistische mystiek, vast geworteld in de middeleeuwse legende, een in oorsprong broodnuchter genre. Want legende betekent gewoon: Moet Gelezen Worden. Voor dit boek van Wim de Bie komt daar nog bij: Moet Geprezen Worden, en wel, volgens het unanieme oordeel van de Commissie, met de Prijs die zijn naam ontleent aan de onvolprezen Henriette Roland Holst.
FRIDA BALK-SMIT DUYZENTKUNST
WIEL KUSTERS
PIM DE VROOMEN
Auteursrechtelijk beschermd