Oliver Sacks
Vervolg van pagina 1
Recent kwam nog een boek van Oliver Sacks in vertaling uit: Migraine. De oorspronkelijke editie hiervan dateert uit 1970; de vertaling is gebaseerd op een herziene versie uit 1985. Sacks is ook in Migraine een rommelig auteurs die zijn verhaal nooit helemaal rond krijgt. Aan het eind van dit boek merkt hij bijvoorbeeld op dat hij het ten zeerste betreurt een bepaald standaardwerk over hoofdpijn niet gebruikt te hebben. Met andere woorden: Sacks ging veel te snel schrijven; belangrijke informatie die hij over het hoofd zag, kan hij achteraf niet meer goed in zijn tekst frommelen.
Migraine is anders opgezet dan Stemmen zien. In zijn werk over doofheid draagt Sacks een visie uit. In het boek over hoofdpijn is hij meer de middeleeuwse monnik die één bepaald verschijnsel van alle kanten bekijkt, zonder daar zelf iets mee te kunnen doen.
Migraine is meer dan gewoon hoofdpijn. Sterker: naast hoofdpijn kunnen migrainelijders nog een groot aantal andere klachten ontwikkelen. Sacks brengt nauwgezet de hele scala aan klachten in kaart. Alle varianten worden geïllustreerd met korte gevalsbeschrijvingen uit de eigen praktijk van dokter Sacks. Bovendien geeft de auteur uitgebreid aan hoe in de geneeskundige geschiedenis over de diagnose migraine geschreven is. Aandoeningen die verwantschap met migraine vertonen, al staan ze in de medische handboeken in een andere rubriek vermeld, neemt Sacks ook onder de loep. Aldus wordt het boek een catalogus voor degene die een diagnose wil stellen.
In het boek over doofheid krijgen de relaties van mensen met anderen in hun omgeving veel aandacht. Bij Migraine komen de sociale aspecten wel even aan bod, maar de bespreking is in dit opzicht teleurstellend. Sacks kan er nu weinig mee doen.
De Nederlandse vertaling van Migraine kreeg twee ondertitels. De eerste luidt: Begrip voor een veel voorkomende kwaal. Dat is wel een passende aanduiding: Sacks laat zien wat er bij migraine allemaal kan plaatsvinden. De tweede ondertitel is misleidend: Een praktische gids voor behandeling en verlichting. Daar zegt Sacks nauwelijks iets over: een kop sterke koffie en bedrust - veel verder komt Sacks niet bij zijn behandeling en verlichting. In de oorspronkelijke editie van het boek besprak Sacks geneesmiddelen die een migraine-aanval kunnen afbreken. In de latere editie neemt hij zijn vroegere adviezen terug: ‘Ik ben er nu minder zeker van of het juist is aanvallen af te breken en, in plaats van dat ik nu de patiënt zonder meer dergelijke geneesmiddelen adviseer, raad ik hem aan alle voors en tegens van het natuurlijke verloop van een aanval op een rijtje te zetten.’
Sacks propageert een ‘wet van behoud van ellende’: wie de migraine met medicijnen afbreekt, loopt het risico last te krijgen van allerlei andere vervelende kwalen.
Het pleidooi voor een natuurlijk verloop is in dit boek niet erg onderbouwd (er wordt slechts naar enkele praktijkgevallen verwezen). Toch sluit het fraai aan bij het pleidooi voor variatie dat Sacks in zijn boek over doofheid houdt. Er is niet één cultuur of één manier van leven die met radicale middelen voor iedereen nagestreefd moet worden. Zware ingrepen (zoals een doofgeboren kind leren praten, of een lijder aan migraine direct volstoppen met medicijnen) brengen mensen gemakkelijk uit balans. Sacks pleit voor het zoeken naar levensvormen die op een meer ‘natuurlijke’ wijze passen bij iemands constitutie.
In het boek over migraine lijkt dat pleidooi slechts een noodsprong. In het boek over doofheid is het een heilige overtuiging.
■
Auteursrechtelijk beschermd