Vrij Nederland. Boekenbijlage 1990

[p. 2]

Ter zake

Hans Bouman & Ed van Eeden

Geruisloos verdwijnen de encyclopedieën uit de omloop. Tien jaar geleden waren er nog vier, nu geeft alleen Elsevier nog zijn Winkler Prins uit (volgend jaar verschijnt een nieuw supplement). De boekhandel heeft het vertrouwen in het produkt al helemaal verloren. Er is sinds oktober namelijk een Huisvraagbaak. Dat is geen floppy - disk, maar een encyclopedie die iedereen zelf kan samenstellen en bestaande uit boeken: het geneesmiddelenboek van Van Gennep, het kookboek van Berthe Meijer, de belastingalmanak van Elsevier en het woordenboek van Van Dale. De Stichting Collectieve Propaganda voor het Nederlandse Boek (CPNB), die dit jaar zestig jaar bestaat, heeft met een ‘Infomap’ aangekondigd dat in april het tweede Huisvraagbaak - magazine verschijnt. In dit ‘full color, twee pagina's tellend huis - aan - huismagazine’ zullen in de categorieën Taal, Gezondheid, Geografie, Koken en Tuinieren opnieuw zo'n honderd naslagwerken worden geadviseerd om de Huisvraagbaak uit te breiden. Er is weer een ‘selectiecommissie’ onder leiding van nieuwslezer Joop van Zijl, en ‘gerenommeerde specialisten’ als Nico Scheepmaker en Aart Gisolf hebben hun medewerking toegezegd - aldus de Infomap.

Terwijl de Stichting De Nacht van het Boek Eindhoven aankondigt dat er ‘na de eerste spetterende Nacht in 1989,’ op 17 maart een nieuwe Nacht van het Boek wordt gehouden, kondigt de Stichting J.H. Leopold uit Tilburg aan dat de Nacht van het Boek Tilburg na acht ‘succesvolle afleveringen’ níét doorgaat. Het zou op 16 maart moeten gebeuren, maar subsidies van de gemeente Tilburg en de provincie Noord-Brabant kwamen te laat om nog een zaal te huren. Vorig jaar waren er 1400 bezoekers in Tilburg. Dit jaar waren er drie onderdelen met het thema ‘Schrijvers en Schilders’ georganiseerd: een interview van Johan Anthierens met onder anderen Hugo Claus en Marion Bloem (die allen al hadden toegezegd), een expositie met het werk van schrijvers die tegelijk beeldende kunst maken (Lucebert, Jan Wolkers, Charlotte Mutsaers en - weer - Marion Bloem hadden toegezegd) en een catalogus met stukjes van deze schrijvers (hiervoor waren toezeggingen van Willem Brakman, Charlotte Mutsaers en Marion Bloem). Jutta Chorus, van de Stichting Leopold, vertelt dat het steeds moeilijker is om schrijvers te krijgen. De formule is wat uitgewerkt, denkt ze. Daarom zal de volgende Tilburgse Nacht van het Boek waarschijnlijk een matinee worden met meer debutanten en jongeren. In Eindhoven komen onder anderen Hans Dorrestijn, Bob den Uyl, Simon Vinkenoog en Mischa de Vreede en een paar bands. De formule is beter dan in Tilburg, denkt voorzitter Jos Geevers, ‘omdat er geen thema's zijn maar gewoon zes schrijvers die elk een half uur de microfoon grijpen, afgewisseld met muziek’. Er worden 450 toeschouwers verwacht in de Eindhovense schouwburg.

Leuk, schrijft Caroline van Gelderen van het literaire agentschap Kooy & Van Gelderen, om te lezen over dat initiatief van Joost de Wit, directeur van de Stichting voor Vertalingen, om westerse uitgevers een symbolisch bedrag aan royalty's te laten betalen aan Chinese auteurs (Ter Zake, 3 februari). Maar sommige uitgevers, schrijft ze, doen dit al lang. Dissidente schrijvers als Zhang Xianliang, Zhangh Xinxin, Kong Demao, Chun-Chun Yeh en Dai Houying laten zich vertegenwoordigen door Engelse literaire agenten, die contracten regelen met Engelse uitgevers als Faber & Faber, Macmillan en Hodder & Stoughton. Andere landen kopen vervolgens de rechten om het uit het Engels te vertalen. ‘Tot onze schrik,’ schrijft mevrouw Van Gelderen, ‘bemerkten wij onlangs hier in Nederland dat een uitgever een dergelijke regeling als overbodig en omslachtig beschouwde.’ Dat is, kortom, diefstal. Wie is deze overtreder van fatsoensnormen en doodgewone wetgeving? ‘Dat zeg ik niet,’ zegt mevrouw van Gelderen desgevraagd. ‘Als ik die naam noem zou ik ogenblikkelijk problemen krijgen.’ Is het dan niet waar? ‘Jawel, maar de uitgever zal zeggen, en dat heeft hij ook gezegd, dat hij rechtstreeks uit het Chinees vertaalt.’ Doet hij dat niet? ‘Nee, dat hebben we vastgesteld, en we hebben het ook al uitgepraat.’ Waarom dan toch die brief aan Vrij Nederland? ‘Omdat hij dan weet dat er ook uitgevers zijn die zich er wel aan houden.’ Dat wist hij nog niet? ‘Jawel.’ Dan is er toch helemaal geen bezwaar meer om de naam te noemen? ‘Het zou een trap na zijn.’ En wat is dit dan? ‘Een verborgen trap na.’

Welke zin heeft de scheiding tussen fictie en niet-fictie in de Libris boeken top-tien, schrijft Bart Top aan de Boekenbijlage (10 februari), als de biografie van Jean-Paul Sartre (door Annie Cohen-Solal) wordt opgenomen in de fictie top-tien? De verkooporganisatie van de Libris-boekwinkels (Topkring BV) geeft de volgende verklaring: het boek heeft ‘NUGI-code 321’, wat staat voor ‘literaire dagboeken, literaire biografieën en briefwisselingen van literaire auteurs’ en daarmee hoort het voor Topkring bij de fictie. NUGI betekent Nederlandse Uniforme Genre Indeling en is een informatiecode van het Centraal Boekhuis, het depot in Culemborg dat de boeken van de meeste Nederlandse uitgevers opslaat en verstuurt naar de boekwinkels. Boekhandelaren laten zich bij hun inkoopbeleid vaak leiden door die code, en daarom mogen uitgevers zelf weten welke code ze opgeven. Als zo'n uitgever zijn boek als niet-fictie beschouwt, aldus een woordvoerder van Topkring, moet hij het maar classificeren als code 642: ‘algemene biografieën en memoires’. Maar de biografie van Sartre is een biografie van een literaire auteur. Had uitgeverij Van Gennep het dan moeten classificeren als een algemene biografie, alleen maar omdat Topkring alles met code 321 bij de fictie indeelt? Inderdaad, zegt de divisie-manager van Libris, Jaap Stelloo. ‘Uitgevers classificeren een boek soms bewust als fictie. Ze denken dat het dan beter verkoopt, dat het in de boekwinkel meer aandacht krijgt dan wanneer het tussen de niet-fictie staat.’ Waarom heeft Van Gennep voor fictie gekozen? Verkoopmedewerker Boy van Twillert: ‘Je kunt sommige boeken wel onder zes NUGI-codes kwijt. We denken al helemaal niet aan die top-tien, want je weet niet of een boek erin komt. En wat mij betreft mag de boekwinkel Annie Cohen bij de literatuur zetten.’

Meer over de best-sellerlijsten. De Stichting Collectieve Propaganda voor het Nederlandse Boek heeft al enkele malen berekend, voor verschillende initiatiefnemers, dat een allesomvattende boeken top-tien voor heel Nederland (dus niet alleen Libris, AKO of Bruna) ruim vijf ton per jaar zou kosten en dus te duur is. Wim Hazeu, directeur van uitgeverij De Prom, deed in Boekblad de oproep om een top-tien van het Centraal Boekhuis te maken, maar Willem Jan van de Wetering, directeur van Centerboek, zegt een betere oplossing te hebben. In de eerste plaats registreert het Centraal Boekhuis niet welke boeken ín de winkel worden verkocht, alleen maar hoeveel er áán de winkel worden geleverd. In de tweede plaats meent hij verstand van hitlijsten te hebben, want hij is oprichter van de Nationale Hitparade Krant van de Buma-Stemra (nu geheten Hitkrant). Zijn ideaal is een top-twintig, voor alle fictie en niet-fictie, met gegevens van alle Nederlandse boekwinkels. Kortom: dé Nederlandse boeken top-twintig (hij weet niet zeker of hij dan voorbij mag gaan aan de Belastingalmanak, de bijbel en de religieuze uitgaven van uitgeverij Kok in Kampen, maar hij vreest dat het dan nogal ‘saai’ wordt omdat die boeken dan altijd bovenaan staan). In zijn lijst wordt ook vermeld hoelang een boek al aan de top staat, want nu is het helaas iedereen ontgaan dat zijn sterauteur, de haptonoom Ted Troost, precies tweeënvijftig weken in de Libris top-tien heeft gestaan met Het lichaam liegt nooit (op 14 februari kreeg de auteur een ‘gouden boek’ - dat wil zeggen: een ingelijste omslag met gouden plaatje en inscriptie - voor zijn vijftigduizendste verkochte exemplaar). Het hoeft niet meer te kosten dan een ton, zegt hij, voor ‘een belteam van twee meisjes die twee dagen per week bellen’. Volgens CPNB-directeur Henk Kraima ligt het knelpunt eerder bij de veel te dure software die er voor nodig is.

Thrillerauteur Frederick Forsyth bezit een flink stuk land in het Engelse Hertfordshire, waarop 287 schapen grazen. Op vijf na zijn het ooien, vertelde hij de Sunday Times in een groot interview, en de vijf rammen zijn momenteel uitgeput. Voor 350 pond kocht hij een ram op Texel, maar na drie dagen had het beest nog maar drie ooien bediend. Toen liet hij een oude, zwarte Suffolk-ram in de wei zetten om het voor te doen, en al de volgende dag waren er vier nieuwe ooien gedekt.