Vrij Nederland. Boekenbijlage 1983

[p. 21]

Knorrige en een psychologische thriller
Het debuut van Paul Binnerts en de nieuwe Van den Broek

Ruiters tegen de hemel door Joop van den Broek Uitgever: Sijthoff, 168 p., f 15,50 Intensive Care door Paul Binnerts Uitgever: De Arbeiderspers, 254 p., f 29,50
R. Ferdinandusse

Er is een tijd geweest dat het Spaanse stieregevecht nog regelmatig de Nederlandse krantekolommen haalde. Journalisten zakten af naar Franco-Spanje en schreven in zaterdagse bijvoegsels over de Spanjaarden en hun obsessies met dood, zand en bloed, over die grote zwarte stier die zijn bloed offerde omdat hij voor de gemiddelde Spanjaard de onbewuste angsten voor het leven symboliseerde, en meer van die theorieën; met als enig gevolg een fikse serie ingezonden brieven over de schande van deze dierenmarteling. Dat is niet meer: in de ingezonden stukken heeft de stier plaats moeten maken voor de hond en zijn ontlasting.

Want het stieregevecht is niet meer wat het geweest is. Wat het wél was, las ik in 1961 in een boekje van Joop van den Broek, A Los Toros geheten: ‘De Spanjaard heeft het nooit over het bevechten van een stier, maar over het laten lopen van een stier. Het is geen sport. De Spanjaard noemt het een fiesta, een feest, een voorstelling van bewegingskunst, een ballet desnoods.’ En in dat boekje beschrijft hij de grote variatie aan passen die een stierenvechter kan en moet maken. De nieuwste thriller van Joop van den Broek begint in Málaga, in de arena, en als de stierenvechter er het loodje legt, loopt zijn hoofdpersoon, Lex van der Tuyn-Walema walgend weg onder het mompelen van La faena de los dos pases: het stieregevecht van de twee passen. Meer bagage hoef je tegenwoordig voor een mooie corrida niet in huis te hebben. Van der Tuyn is kwaad. In een interview in de GPD-bladen, begin september, stond nog dat Van den Broeks nieuwste de titel zou dragen Een plaats in de zon, de rottigste plaats in de arena dus. Nu het boek uit is, heet het Ruiters tegen de hemel maar dat gevoel van die plaats in de zon beheerst het verhaal nog. Van der Tuyn is boos en knorrig; een ondertoon die blijft. Ruiters tegen de hemel speelt dan ook in het nieuwe Spanje waar de projectontwikkelaars vrij spel hebben; in Marbella, waar dertig banken gevestigd zijn en de oliedollars als een zwarte vloed de kust vervuilen. Van der Tuyn valt in de klauwen van een ouwe Nederlandse schurk en in de armen van zijn jonge vrouw en komt daardoor klem te zitten tussen twee groepen Arabieren, Soennieten en Sji'iten, die ook in Marbella een soort Irak-Iran spelen. Hij weet weinig anders te doen dan de Israëlische Geheime Dienst om hulp te vragen - ook journalisten hebben hun geheimen. (‘Slechte journalisten klagen altijd dat ze nooit geluk hebben,’ zegt hij, ‘en dat kan ik me voorstellen want ook geluk moet je afdwingen. Toevalligheden blijken ook nooit helemaal toeval en een goed geheugen moet af en toe geolied worden als een doorlopend gebruikte sleutel.’ Een niet sterke beeldspraak voor een aardige definitie.) De joodse interventie zet niet veel zoden aan de dijk: een fikse veldslag, tamelijk origineel in de veelheid van de thriller-veldslagen rondt het boek af. Ruiters tegen de hemel mist de rauwheid van Paramaribo, en de geslepenheid van De gouden strop. Het lijkt wel of zijn boosheid over het verdwijnen van het Spanje dat Hemingway nog gezien heeft de thriller-effecten wat heeft afgedempt, maar diezelfde knorrigheid geeft het verhaal een mooie, ingehouden kracht.

Joop van den Broek, foto Bert Nienhuis

Vader

Om te beginnen een vraag: u bent jong, en enigszins overspannen, en u vermoordt een vrouw, een kennis. Daar ligt ze op het vloerkleed. Wat zou u doen om haar kwijt te raken? Voor de hand ligt natuurlijk: de kofferbak van uw auto. Maar zelfs zonder veel politieromans gelezen te hebben weet u ook zeker dat dát juist niet moet want dan barst uw kofferbak van de stille getuigen: stofjes, haren, lakschraapsel, huidschilfers en oorwas.

Maar de hoofdpersoon uit Paul Binnerts' thriller Intensive Care trekt zich daar niks van aan, hij stopt de vrouw in de kofferbak en dumpt haar in een bos bij Hilversum. Hij vreest echter voor bandensporen en laat enkele wielen van zijn auto opnieuw bebanden. De politie is ook niet gek, en onderzoekt of zijn banden kloppen met die bandensporen. Maar in de kofferbak kijken ze niet.

Dat is ook niet verwonderlijk, want Binnerts wil helemaal geen politieroman schrijven. Zijn inspecteur, Van Ommeren, een witgekuifde wetsdienaar, is een afwachtende figuur die soms dagen niks van zich laat horen, en dan ineens, bij voorbeeld zondagavond om elf uur opbelt om de verdachte de schrik op het lijf te jagen. Intensive Care is een psychologische thriller. Op de achterkant staat zelfs: ‘Intensive Care is een sterke psychologische thriller die vergelijkingen oproept met het beste werk van Patricia Highsmith.’ Een riskante zin: het kan een debutant meteen dooddrukken, aan de andere kant is de vergelijking met Highsmith niet geheel ten onrechte.

Intensive Care gaat over een jonge violist van een Radio Symfonie Orkest (met een mooi beschreven verhouding met de vrouw van de Poolse dirigent) die in onmin met zijn vader leeft en op een avond, toevallig, via het tv-scherm, zijn vader ziet in een documentaire over ernstige hartpatiënten. Zoals dat hoort in de literatuur raakt hij geintrigeerd, wroeging steekt het kleine kopje op, hij raakt emotioneel van slag, leugens, vluchtgedrag en het loopt uit op moord en een tragisch einde.

Binnerts vertelt het verhaal in de Highsmith-traditie: langzaam, dwingend, en af en toe schrijft hij veel beter dan het grote voorbeeld. Zijn figuren zijn prachtig getekend; de dirigent, diens vrouw, de televisieregisseur, de verpleegster, het is een lust om te lezen. Het enige dat een beetje in de weg zit is dat thriller-idee. In haar handleiding, Plotting and Writing Suspense Fiction, schrijft Highsmith: ‘The obvious is the easy way out, usually not the best way.’ Zowel in de moorden als in de slotscènes heeft Binnerts het zich wat dat betreft nogal gemakkelijk gemaakt. Zijn aandacht was bij de waan van zijn hoofdpersoon, en niet bij de lezer die op die verrassende opdonder zit te wachten van het totaal onverwachte. En die de politie niet gaag onderschat ziet. Binnerts zou zonder veel moeite een sterke thriller kunnen schrijven. Maar ja, zijn tweede boek zal wel een roman worden.

■