Vrij Nederland. Boekenbijlage 1983

vervolg van pagina 17

de wereld der prehistorische onderzoekers gestorven is. Pas op zijn begrafenis verschijnt er een collega, die het onderzoek heeft voortgezet en zijn gelijk alsnog meent te kunnen bewijzen.

De kleinzoon, die zich ook bezighoudt met de prehistorie, wijst echter een aanbod om mee te werken aan de rehabilitatie van zijn grootvader af, omdat hij net een, voor een wetenschapper zeer beschamend, avontuur heeft beleefd bij een onderzoek naar grottekeningen in Zuid-Frankrijk. Dát verhaal wordt vervolgens verteld.

Er is zeker een verband tussen de twee verhalen; niet alleen door de familierelatie, maar ook door de bij beide expedities voorkomende gespannen verhouding tussen de arrogante ‘meester’ en de gefrustreerde ‘knecht’ en een tot wraak leidend gedrag van de respectievelijke expeditieleiders tegenover al dan niet inlandse dames. Van een zuivere parallellie is echter geen sprake; daarvoor zijn de situaties én de reacties daarop te verschillend. Het eerste verhaal komt over als een pastiche van dit soort reisverhalen uit het begin van deze eeuw, waarbij de gedreven Westerling zich met spiegeltjes en kraaltjes een weg baant door een oerwoud vol koppensnellende edele wilden. Zwier zal zich ongetwijfeld hebben laten inspireren door verslagen van de werkelijke expeditie van de Nederlandse militaire arts Dubois, die rond 1890 fossiele resten van een mensachtig wezen vond op Java. Eén opvallend verschil is, dat deze Dubois in zijn tijd groot opzien baarde met zijn ‘Pithecanthropus erectus’, maar dat - overigens ná het verschijnen van Naamloze angst - onlangs in de krant stond, dat nu bewezen is, dat de gevonden schedel en het dijbeen helaas zo'n 350.000 jaar in leeftijd verschillen en dus niet tot één soort mensachtig wezen behoord kunnen hebben. De werkelijkheid is hier dus precies andersom dan de fictie in het boek van Zwier.

Het verhaal over het onderzoek van de grottekeningen in Frankrijk komt, vooral door de beeldende karakteristieken van de hoofdfiguren bij dit drama, veel overtuigender over. Mogelijk zou het met zoveel nadruk verkondigde doorwerken van het verleden in het rampzalige heden beter gefunctioneerd hebben als dit verhaal op de corresponderende gedeelten was doorbroken door flarde over de expeditie vijftig jaar daarvoor. Zó was er waarschijnlijk een aantrekkelijke novelle ontstaan in plaats van deze nogal krampachtig tot één roman geforceerde combinatie van twee overwegend losstaande verhalen.

Daan Cartens

Het debuut van Daan Cartens, Duel, bestaat uit acht verhalen, die sterk verschillen van inhoud, toon en kwaliteit. De enige overeenkomst is, dat in alle acht een vorm van strijd tussen man en vrouw wordt beschreven. Cartens schrijft onder meer over een verwende pianist wiens vrouw zijn grillig gedrag niet meer accepteert, een vrouw die vergeefs zit te wachten tot haar man terugkeert en een interviewster, die verliefd wordt op de door haar te ondervragen tennisspeler.

Het merkwaardige en tevens het zwakke van deze bundel is, dat de schrijver het meest doet denken aan een kameleon: al naar gelang van wat hij wil schrijven, presenteert hij zich als een gevoelige, poëtische impressionist, bij voorbeeld in Reflecties, waarbij elk fragment gerelateerd wordt aan een kleur en het proza de grens met de poëzie meermalen overschrijdt, of als een vaardig schrijver van keiharde detective-achtige verhalen, zoals in Parijse metten, waarbij de lezer onverwacht verzeilt in een wereld van samenzweringen, politieke moorden en sensatie.

Het is hierdoor onduidelijk met wat voor schrijver wij hier te maken hebben: een aspirant ‘hard-boiled detective’ schrijver of een aan de rand van de literatuur experimenterende poeët? Enerzijds valt de technische vaardigheid, waarover Cartens beschikt om elk soort verhaal te schrijven, te bewonderen, anderzijds is de uiteindelijke indruk die na lezing van deze bundel overblijft die van schrijfoefeningen van een jong auteur, die nog niet weet welke weg naar de Parnassus hij zal kiezen.

Dat Cartens kan schrijven, blijkt het beste uit het titelverhaal: de beschrijving van de vrouw die het leven van de schrijvende ik-figuur deelt, is mooi en het verhaal komt ook het meest authentiek, het minst bedacht over. In de andere verhalen is te vaak sprake van erg bestuurde mooi-schrijverij.

Na deze bundel zou Cartens een keuze moeten maken ten aanzien van de vraag: wat wil hij hóé gaan beweren ofte wel: een potentiële schrijver op zoek naar zijn thema.

■