Vrij Nederland. Boekenbijlage 1983

[p. 14]

Alles verliezen en toch niet bang
Nora Ephrons romanrecept voor strandende huwelijken

Heartburn door Nora Ephron Uitgever: Alfred A. Knopf, f39,65 Importeur: Van Ditmar
Doeschka Meijsing

Dan volgt hier Nora Ephrons recept voor het opbreken van wat een goed huwelijk leek, maar het niet was: Ingrediënten: een onvermijdelijke derde in het spel van vrouwelijke kunne; een echtgenoot die veelvuldig afspraken heeft met zijn tandarts, drie vliegtuigtickets, enkele reis - een een zelfgebakken appeltaart, sorry, citroentaart.

Toebereiding: kom bij toeval, zoals nooit anders, tot de ontdekking dat je man een liefdesverhouding heeft met een andere vrouw, terwijl je jezelf in de zevende maand van zwangerschap bevindt; roep hem ter verantwoording en beschuldig hem ervan dat zijn reisjes naar de tandarts helemaal niet bij de tandarts aankwamen; hoor hem tot je verbijstering zeggen dat hij inderdaad van een andere vrouw houdt, maar dat hij toch verwacht dat hij en jij tesamen blijven; zit huilend teneer op de bank; hoor hem zijn zestiende verhaal afsteken over hoe wonderbaarlijk die andere vrouw is vergeleken bij jou en raap dan al je moed bijeen om tegen hem te zeggen ‘Youre crazy’. ‘It took every ounce of self-confidence I had. “You're wrong,” he said

He's right, I thought. I'm wrong’

Als hij dan de deur uitloopt, waarschijnlijk om zijn geliefde mee te delen dat hij het eindelijk verteld heeft, pak je wat spullen en je zoontje in en doe je de deur van je Washingtonse huis achter je dicht en neem je de Eastern Schuttle naar New York om je intrek te nemen in het appartement van je vader. (Nota Bene: bij ons in Europa is een shuttle een veren hoedje waar je met een dun racket tegenaan slaat, waarop het door de lucht vliegt. In de Verenigde Staten is het groter, een vliegtuig eigenlijk, waarin je zelf door de lucht vliegt met een gemak waarmee de mensen hier in lijn 24 stappen.)

Dit was wat je het voorgerecht noemt.

Dan komen we nu toe aan het hoofdgerecht: Neem je intrek in het appartement van je vader. Ga terug naar de praatgroep waar je jaren geleden uit bent gestapt omdat je dacht het alleen wel te kunnen klaren. Gooi je probleem in de groep. Neem de antwoorden die falikant langs je verdriet heengaan in dank in ontvangst. Verwacht bij thuiskomst van de groep je echtgenoot aan te treffen in je appartement. Als dat ook zo blijkt te zijn wees dan eerst koel en onverbiddelijk. Laat je pas vermurwen als hij begint te huilen. Maak zakelijke afspraken dat hij haar niet meer zal zien en/of spreken.

Vertrouw hem. Merk reeds op de terugreis met de Eastern Shuttle naar Washington op dat hij dat vertrouwen beschaamt doordat hij met zijn geestelijke afwezigheid duidelijk te kennen geeft steeds aan die andere vrouw te denken. Huil stilletjes, zonder dat hij het merkt. Klem je tanden op mekaar en blijf doorademen. Raadpleeg na aankomst in Washington jullie beste vrienden. Volg hun raad op en klem je tanden nog steviger op mekaar. Volhouden. Terugwinnen door te doen of er niets aan de hand is. Laat je opbellen door een van je vriendinnen die het beste in het roddelcicuit functioneert, met de mededeling dat ze weet dat die andere vrouw zich zo gedraagt dat ze wel een verhouding móet hebben, maar dat ze (de vriendin) er maar niet achter kan komen met wie. Flink roeren. Zeg dat je zeker weet dat die andere vrouw geen verhouding heeft, omdat je via via weet dat ze lijdt aan een geslachtsziekte. Kom erachter dat je echtgenoot ter ore is gekomen dat jij degene bent geweest die de roddel over de geslachtsziekte verzonnen en verspreid heeft. Hoor hem aan over hoe hij zich nu na deze lage daad ontslagen voelt van de afspraak haar niet meer te zien en/of te spreken en zie aan hoe hij meteen de daad bij het woord voegt. Hoor de slaande deur. Volg hem en maak in aanwezigheid van hem en die andere vrouw een scêne. Baar voortijdig dankzij de keizersnede je tweede zoon. Toetje:

Nora Ephron

Hou na thuiskomst uit het ziekenhuis het hoofd koel. Doe de dingen die je normaal bent te doen. Kom er bij een bezoek aan een bevriend juwelier achter dat je echtgenoot in de tijd dat jij in het ziekenhuis lag te genezen van het ter wereld brengen van zíjn zoon, een dure ketting gekocht heeft. Weet zeker dat jíj die nooit ontvangen hebt en besef wie hem dan wel kado heeft gekregen. Hou het hoofd koel. Bak een citroentaart voor de afspraak bij vrienden die jullie die avond hebben. Hou het de hele avond tijdens het etentje gezellig. Als het jouw beurt is voor je zelfgebakken taart haal je hem dromend uit de oven en laat je hem even afkoelen op tafel. Hoor hoe hij een of ander verhaal vertelt, waarnaar je niet luistert. Besef in een helder en definitief moment dat hij niet meer van je houdt. Pak de citroentaart op en gooi die hem in het gezicht. Wacht rustig gedurende de stilte die er valt. Zie hoe hij naar je kijkt en begint te lachen. Lach mee. Voel je vertrouwd met hem omdat je met hem in een samenzwering zit, die tegenover het bevriende echtpaar doet alsof dit taartgooien een oude echtelijke grap betreft. Weet dat dit het einde is van je huwelijk met hem.

Smakelijk eten.

Kwinkslag

Bovenstaande is de korte inhoud van de roman Heartburn van Nora Ephron en het kon niet an-

[p. 15]

ders dan in de vorm van een recept weergegeven worden omdat de vrouwelijke vertelster van de roman, Rachel Samstat, zelf een schrijfster van kookboeken is en in alle ellende waar ze zich in bevindt, het telkens toch nog klaarspeelt om de lezers de recepten mee te geven die ze op de verschillende rampzalige dagen tijdens het opbreken van haar huwelijk, gekookt heeft.

De allerlaatste pagina van het boek bevat het recept van Rachel Samstats wereldberoemde vinaigrette - die niet verschilt van mijn eigen vinaigrette - waarvan ze de samenstelling altijd vóór zich gehouden had omdat ze dacht dat ze met deze bijzondere vinaigrette haar man Mark definitief aan zich verbonden had.

Ze geeft haar geheim prijs, omdat ze tot het inzicht gekomen is dat het niet baat voor trouw om goed te kunnen koken en er goed over te kunnen schrijven: ‘I loved to cook, so I cooked. And then the cookig became a way of saying I love you. I was so busy perfecting the peach pie that I wasn't paying attention. Every so often I would look at my women friends who were happily married and didn't cook, and I would always find myself wondering how they did it. Would anyone love me if I couldn't cook? I always thought cooking was part of the package: Step right up, it's Rachel Samstat, she's bright, she's funny, and she can cook!’

Hier rijst voor mij een klein probleem. Laten we even aannemen dat Nora Ephron echt geschreven heeft wat er op het boek staat: een roman, en dat Rachel Samstat een roman-personage is. In dat geval vind ik het - hoe zeg ik het vriendelijk? - een constructiefout van de schrijfster om Rachel haar verhaal in de ik-persoon te laten kruiden met allerhande recepten. Immers, iemand die vertelt van de schipbreuk van haar huwelijk, die tot het inzicht is gekomen dat het aan haar kookwoede heeft gelegen, zo iemand zou toch in haar relaas eruit laten waardoor het allemaal mis is gegaan: die ellendige recepten!

Ik bedoel, ze kan wel zeggen dat het door die ellendige recepten kwam, maar als ze dan ook nog met geweldig aplomb die recepten voor de lezers opschrijft, dan denk ik: die zégt wel dat ze tot inzicht is gekomen, maar die ís niet tot inzicht gekomen, die heeft niets geleerd en bij een eventueel volgend huwelijk zal ze weer aan het koken slaan en - laten we haar geloven dat het aan het koken heeft gelegen - dan gaat dat volgend huwelijk ook weer mis.

Ikzelf heb de recepten in de roman overgeslagen, ze belemmerden me teveel in de gang van het verhaal. Mijn enige probleem nu is waar ik Heartburn in de boekenkast moet bergen: bij de romans of bij de kookboeken.

Maar er speelt nog iets anders: New Yorkse kranten (waar het boek hoog op de bestsellerslijsten prijkt) wisten te melden dat het boek eigenlijk ging over het gestrande huwelijk tussen Carl Bernstein en Nora Ephron zelf. Voordat Nora Ephron zich aan het schrijven van een roman zette, publiceerde ze twee bundels columns: Crazy Salad, over voedsel, en Scribble Scribble over de media. (In die laatste bundel staat nog te lezen: For Carl. Wat is de wereld toch treurig). Over die twee bundels roep ik: ‘Step right up, it's Nora Ephron, she's bright, she's funny, and she can write! Ik ben een beetje bang dat Nora Ephron precies dat wil zeggen in haar vermomming van Rachel Samstat.

Is het dan niet waar soms? Heeft ze níet een heldere, scherpe geest? Is ze niet geestig? Of wou ik beweren dat ze níet kan schrijven.’ Nee, dat is verre van mij, al die dingen zijn zeer zeer waar, heus waar.

Maar deze Amerikaanse versie van Niets te verliezen en toch bang is zo scherp en geestig over iets wat zo verdrietig is. Nergens is Nora Ephron echt bang en eenzaam, of zeer teneergeslagen of woedend. En mocht er iets van weemoed dreigen door te schemeren als Rachel Samstat zich herinnert hoe het vroeger ging tussen haar en haar man, dan, snel snel, drukt ze de melancholie de kop in met een volgende, werkelijk bijzonder geestige kwinkslag. Dan heb ik liever Renate Rubinstein die in Niets te verliezen een frivool stukje afsluit met het zinnetje ‘Ik ben treurig’. Want zo is het tenslotte in een dergelijke situatie.

Maar misschien mag je dat helemaal niet laten merken in Amerika, en zeker niet in New York, waar de wereld zo snel heet te draaien dat de mensen er op rolschaatsen gaan, in plaats van gewoon op voeten, om die wereld bij te houden. En ik herinner nog even aan die uitspraak van een andere witty New Yorkse dame, Fran Lebowitz: ‘Believe you me, in this business unless you have a sense of humor you're dead.’ Dát is treurig.

■