Afstandsbediening
Hilversum omhelst de Siënese School
Nico Scheepmaker
Ik deel natuurlijk de verontwaardiging van CRM over het optreden van Koot, Bie en Kan terwille van VPRO-B, ik heb er niet zonder onderhuidse aanval van colère naar kunnen zitten kijken, al was het voor de verandering een echt televisieprogrammaatje waaraan je even plezier beleefde en niet zo'n domwegge reklamespot met opsomming van de medewerkers van een omroep alsof niet elke omroep eenzelfde soort opsomming zou kunnen geven van medewerkers van ongeveer hetzelfde allooi (het aardige van die twee VPRO-spots was bovendien dat Wim Kan helemaal geen medewerker van de VPRO is!), maar ik vind een andere vorm van naamreklame in feite veel hinderlijker.
Laat ik echter eerst even een herinnering ophalen aan een bezoek, jaren geleden, aan het prachtige antieke Italiaanse stadje Siena, waar mijn vrouw en ik, even afgedwaald van het schelpvormige plein, op een museum stuitten dat vol hing met beroemde schilderijen van beroemde Italiaanse meesters die (maar dat is een persoonlijke mening) een eeuw te vroeg met schilderen begonnen waardoor je er met belangstelling, maar zonder interesse, met vrij hoge snelheid langs kunt marcheren: Simone Martini, Lippo Memmi en dat soort luitjes, ik hoef u niks te vertellen. Het was een zuinig museum, waar de suppoost ons voorging naar iedere zaal om daar het licht te ontsteken, en weer uit te doen zodra we bijna klaar waren met kijken, zodat hij met gezwinde pas naar de volgende zaal kon gaan om daar het licht weer voor ons aan te doen. En daarna weer uit te doen. Zo'n procedure maakt museumbezoek tot een jachtige aangelegenheid. Maar wat ik desondanks nooit zal vergeten, en een diepere indruk op mij maakte dan de schilderijen zelf, was de catalogisering van de schilderijen. Ze hadden allemaal een nummer, dat met forse zwarte cijfers op het doek zelf was geschilderd. Een praktische maar kunsthistorisch gezien ongebruikelijke methode.
Na dit tussendoortje keren we terug naar de Nederlandse televisie van zes eeuwen later, die tot de Siënese School lijkt te zijn teruggekeerd. Voortdurend zien we tegenwoordig in een bovenhoek, tijdens het vertonen van een bioscoopfilm of een TV-serie van buitenlandse makelij, de naam oplichten van de zendgemachtigde die de betreffende film of serie uitzendt. Terwijl rechtsonder iemand vermoord, verkracht of gekust wordt, verschijnt linksboven, als een menetekel, een kort ogenblik ‘KRO’ of ‘Veronica’ of ‘Tros’ op het scherm, waardoor de aandacht ten onrechte van rechtsonder naar linksboven wordt verplaatst. ‘Mene-tekel’, verklaart Van Dale, is een dreigende waarschuwing; naar Dan. 5:25, waar verhaald wordt hoe tijdens een feestgelag van koning Belsazar aan de wand in lichtende letters door de mensenhand geschreven werd: mene, mene, tekel ufarsin, waarin tekel wordt geïnterpreteerd als gij zijt gewogen en te licht bevonden.
Anthony Andrews en Jeremy Iron in ‘Brideshead Revisited’ (foto Kippa)
Dat die naam van de uitzendende omroep ‘aan de wand in lichtende letters door een mensenhand geschreven werd’ moge technisch geproken niet helemaal juist zijn, het geeft toch heel aardig weer waar het om gaat. Alleen is het nu, anno 1982, niet de bedoeling met die lichtende letters aan te geven: ‘gij zijt gewogen en te licht bevonden’, maar juist het tegendeel: ‘kijk wij eens een verdomd aardige Amerikaanse film, of een razend knappe Engelse TV-serie uitzenden! Dat had je niet gedacht hè, dat wij, van de KRO, de hand zouden hebben weten te leggen op “Terugkeer naar Brideshead”, in Engeland bekroond als de beste serie van 1981: Niet de machtige Tros, niet de populaire Avro, niet de Vara, die in de loop der jaren getraind is in het uitzenden van voortreffelijke Engelse series met iets extra's, maar wij van de KRO zenden “Brideshead” uit! Ik zou me maar eens heel gauw aanmelden als lid van de KRO, anders zouden we wel eens kunnen besluiten na de vijfde aflevering met deze serie te stoppen!’
De laatste veronderstelling, geef ik toe, is een onjuiste interpretatie van het menetekel aan de TV-wand, dat is niet de ‘achterliggende gedachte’ bij dat regelmatige oplichten van de naam van de omroep. De bedoeling is niet om chantage te plegen, maar om de kijker in te scherpen: deze prachtige serie heb je dan toch maar aan ons, de KRO (of Veronica of de Tros) te danken. Wil je dat wel even in gedachten houden, als je je op een omroepblad gaat abonneren, of van omroep wilt veranderen! Een tamelijk onschuldige vorm van reklame voor eigen parochie dus, veel onschuldiger natuurlijk dan de Koot-Bie-Kan-actie, maar ook wel hinderlijker. Zoals het catalogusnummer op het schilderij van Lippo Memmi het schilderij op oneigenlijke wijze bezoedelt, bezoedelt zo'n merknaam het beeld van de film. Bovendien is het natuurlijk ook weer niet zo, dat we het aan de KRO te danken hebben dat wij ‘Terugkeer naar Brideshead’ te zien krijgen. De KRO heeft het aan zijn snelle claimen te danken dat hij deze befaamde serie mag uitzenden, en niet een van de andere omroepen, die even hard hebben staan trappelen. Daar komt nog dit bij. Zaterdag zond de KRO de film ‘Fedora’ van Billy Wilder uit: ‘KRO’ - ‘KRO’ - ‘KRO’... Een week daarvoor zond de Tros de film ‘Touch of class’ van Melvin Frank uit: ‘Tros’ - ‘Tros’ - Tros’... Als ik ‘Fedora’ nu beter vond dan ‘Touch of class’, mag ik dan ook denken dat de Tros slechter is dan de KRO? Het waren immers ‘hun’ werkstukken?
Met deze en aanverwante vragen wendde ik mij, na het schrijven van dit aardige stuk, tot de persdienst van de KRO, want je kunt niet voorzichtig genoeg zijn in je kritisch oordeel. Mijn veronderstelling dat het om een opdringerige naamreclame gaat, blijkt niet juist. Het is meegenomen, maar niet de eerste opzet. Die is, de piratenzenders en de videotheken dwars te zitten, die nu niet meer zonder rechten te betalen zo'n film van het scherm kunnen oppikken. En als ze de stukjes band met KRO of Veronica erop er nu uitknippen? Dan houden ze in ieder geval een springerige film over, bovendien kan dan toch aan de hand van de weggelaten stukken worden aangetoond dat daar de naam van de omroeporganisatie ‘met lichtende letter aan de wand was geschreven’...
■
Auteursrechtelijk beschermd