Vrij Nederland. Boekenbijlage 1982

[p. 42]

Een reus sluipt door de nacht
Roald Dahl is niet kinderachtig in grote dingen

The BFG door Roald Dahl geïllustreerd door Quentin Blake Uitgever: Jonathan Cape, 224 p., f35,35 Importeur: Keesing

Doeschka Meijsing

Op een donkere nacht als iedereen slaapt, sluipt the BFG door de straten van het dorp. Het is het heksenuur. Een straal maanlicht valt door een kier in de gordijnen precies op het hoofdkussen van de kleine Sophie, de enige van de slaapzaal die klaarwakker ligt. Hoewel ze weet dat het streng verboden is en dat er vreselijke straffen op staan, begaat ze de kloeke moed om uit haar bed te komen en het gordijn te sluiten. Dan ziet ze de BFG. Van ontzettende schrik is ze meteen terug in bed, de lakens over haar hoofd getrokken. Maar het is al te laat: een reusachtige hand, waar Sophie helemaal in kan verdwijnen, wordt het raam binnengestoken, grijpt Sophie en verdwijnt met haar uit het raam.

‘Kun je iets bedenken dat angstaanjagender is dan als zoiets je midden in de nacht overkomt, laat het ons weten,’ schrijft Roald Dahl.

Inderdaad, ik heb nog nooit een kinderboek gelezen dat zo eng begint als dit, zelfs de meest griezelige uit de Prisma Juniores van vroeger verbleken er bij. En het rillen neemt nog in hevigheid toe als Sophie in de hand van de reus een reis maakt in een snelheid die haar de adem afsnijdt - en ten slotte in een grot opgeborgen wordt, waar een grote steen de ingang verspert. Sophie is dood, weet je onmiddellijk. Vooral omdat het boek is opgedragen aan Olivia, ‘20th April, 1955 - 17th November 1962’, Dalhs eigen gestorven dochtertje. Allemachtig, wat krijgen we nu? Wat is dit voor een kinderboek?

Niet dat er een verbod ligt op de dood in kinderboeken. In De gebroeders Leeuwenhart van Astrid Lindgren sterft er ook een heel ziek en arm jongetje. Maar dat was om te huilen en huilen is toch altijd minder erg dan in je stoel zitten te rillen van angst. Roald Dahl is niet kinderachtig in grote dingen.

Tekening van Quentin Blake

Wat er verder gebeurt in The BFG, in die grot waar de steen voor is gerold, is dat stukje bij beetje de angst afneemt en plaats maakt voor eerst een ongelovige grijns, dan een brede glimlach en tegen het einde van het boek, als de koningin van Engeland de mooiste rol speelt waar ze ooit in haar loopbaan van heeft kunnen dromen, een schaterlach die voorlopig niet meer ophouden wil.

Mensenvlees

De BFG is een reus en zoals alle kinderen weet Sophie heel goed dat reuzen van mensenvlees houden en speciaal van dat van kleine meisjes die 's nachts uit hun bed geroofd worden. Maar al gauw komt Sophie erachter dat de BFG een speciaal soort reus is, met een speciaal soort eigenschappen. Hij woont in dat hol in een geel en dor landschap, waar Sophie, als ze even om de hoek van de steen kijkt, de andere reuzen ziet liggen slapen: wanstaltig snurkende wezens. Als ze wakker worden zullen ze weer op pad gaan naar mensenvlees: mensen uit Panama, vanwege de sterke ‘hoedige’ smaak; mensen uit Jersey vanwege de smakelijke wollige prikkel op de tong, en de mensen uit Wellington omdat ze naar laarzen smaken.

‘Wat verschrikkelijk,’ denkt Sophie en ze vraagt trillend: ‘What kind of human beings do you eat?’ ‘ME!’ shouted the Giant. ‘Me gobbling up human beans! This I never! The others, yes! All the others is gobbling them up every night, but nol me! I is a freaky Giant! I is a nice and jumbly Giant! I is the only nice and jumbly Giant in Giant Country! I is THE BIG FRIENDLY GIANT! I is the BFG. What is your name?’ ‘Mijn naam is Sophie,’ zei Sophie terwijl ze nauwelijks het goede nieuws durfde te geloven dat ze juist gehoord had.’

De BFG onderscheidt zich van de andere reuzen omdat hij geen ‘human beans’ eet, maar louter ‘snozzcumber’, een vrucht zo wanstaltig van smaak, dat havermoutpap er een delicatesse bij is. ‘Het smaakt naar kikkerhuid en rotte vis,’ hijgt Sophie als ze een hapje geproefd heeft. ‘Erger dan dat,’ schreeuwde de BFG, ‘To me it is tasting of clockcoaches and slimewanglers!’ Gelukkig heeft de BFG altijd nog een fles ‘Frobscottle’ in huis, een overheerlijke drank waarvan de belletjes, in tegenstelling tot de belletjes van Cola en Pepsi, niet door je neus naar buiten komen, maar de omgekeerde richting volgen zodat je een knal van een ‘Whizpopper’ kunt laten.

Behalve door zijn eetgewoontes verschilt de BFG ook van de andere reuzen doordat hij zulke grote oren heeft dat hij alles in de wijde wereld kan horen, van de drukke conversatie tussen mieren tot en met wat de kinderen dromen in hun bed. Hij doet dan ook aan droomvanging: op een avond mag Sophie in zijn jaszak mee naar droomland, om daar in glazen potjes dromen te vangen. Ze vangen ook een nachtmerrie, die de BFG zeer zorgvuldig in een glazen pot opsluit, zodat hij niet vrij kan rondzweven en de kinderen in hun slaap bang kan maken. In de grot heeft de BFG een miljoenenvoorraad dromen opgeslagen, netjes ‘gelabeld’, zodat er zo nu en dan ook wat gemixed kan worden. Sophie mag een paar dromen lezen. Ze vindt de dromen voor meisjes leuker dan de dromen voor jongens, maar dat hoort ook zo volgens de BFG. 's Avonds, als de andere reuzen op mensenjacht gaan, gaat de BFG met een tas vol glazen potten dromen en een lange trompet, óók op weg naar mensenland om slapende kinderen dromen in het oor te trompetteren.

De derde bijzonderheid aan de BFG is zijn taalgebruik. Hij heeft zijn taal geleerd uit een heel oud

[p. 43]

boek, dat hij ooit van het nachtkastje van een slapend jongetje heeft gestolen. Hij heeft veel moeite gedaan om zich de taal via dat oude boek eigen te maken, maar maakt steeds fouten en is bedroefd als Sophie hem telkens corrigeert: Zijn ogen rustten op Sophie's gezicht! ‘I is telling you once before,’ he said quietly, ‘that I is never having a chance to go to school. I is full of mistakes. They is not my fault. I do my best. You is a lovely little girl, but please remember that you is not exactly Miss Knoweverything yourself.’

Uit welk boek heeft de BFG zijn taal geleerd? Uit Nicholas Niclebey van Dahl's Chickens.

Doedelzak

Hoe en waarom de BFG en Sophie uiteindelijk in een droom van de koningin van Engeland terechtkomen, zal ik niet verklappen. En wat de Engelse luchtmacht uiteindelijk voor een opdracht krijgt van hare majesteit ook niet. Maar wel dat de situatie in Buckingham Palace zo ijzersterk is dat zelfs Elisabeth, koningin van Engeland, op een gegeven moment een glimlach niet kan onderdrukken. Dat is op het moment dat de BFG, ondanks alle waarschuwingen van Sophie in het nabijzijn van de koningin een ‘Whizpopper’ laat en beweert dat het als muziek in de oren klinkt. Op dat moment glimlacht de koningin. Maar ze herstelt zich met de woorden! ‘I prefer the bagpipes.’

Zoals verplicht is voor een goed kinderboek, eindigt het allemaal heel mooi en tevreden. De BFG krijgt lessen van Sophie zodat hij geen fouten in zijn taal meer zou maken en hij maakt zulke goede vorderingen dat hij alle boeken van Charles Dickens, die hij nu niet meer Dahl's Chickens noemt, kan lezen. ‘Je zult nog een groot schrijver worden,’ voorspelt Sophie hem.

En ze raadt hem aan een boek te schrijven over hem en haar. Dat doet de BFG en het wordt keurig gedrukt en uitgegeven en de koningin leest het haar kleinkinderen voor. ‘Maar omdat de BFG een heel bescheiden reus was, wilde hij zijn eigen naam er niet opzetten. Daarvoor in de plaats gebruikte hij iemand anders naam.’ En waar is dat boek dat de BFG geschreven heeft dan nu? ‘It 's right here,’ luidt de laatste zin van het boek, ‘You've just finished reading it.’ Jammer, denk ik, en begin weer op bladzijde 1, als de BFG door de nachtelijke straten sluipt.

■