Vrij Nederland. Boekenbijlage 1982

[p. 23]

De rechtse burger in beeld
Eppo Doeve en zijn blinde vereerders

Eppo Doeve Portret van een duivelskunstenaar door Pierre Huyskens, Jan Heinemans en John H. Wories Uitgever: Elsevier, 112 p., f24,90

Koos van Weringh

Een klein jaar na zijn dood, in juni 1981, is bij Elsevier een boek over Eppo Doeve verschenen: Portret van een duivelskunstenaar. Het bevat een terugblik op zijn leven, geschreven door Pierre Huyskens, aangevuld met bijdragen van anderen die de kunstenaar goed hebben gekend, zoals R.E.M. van den Brink, Martin W. Duyzings, Michel van der Plas en Alexander Pola. De tekenaars Fritz Behrendt, Frits Müller en Peter van Straaten hebben een tekening aan hun overleden collega gewijd, waarbij de eerstgenoemde ook nog wat tekst heeft geleverd (die grotendeels over hem zelf gaat).

En dan is er ook nog een tekstje van mr. dr. J.M.A.H. Luns, die zegt Doeve te waarderen omdat hij zijn talenten niet heeft misbruikt ‘aan voor velen onbegrijpelijke en, zoals dat heet “eigentijdse” artistieke produkten die tegenwoordig zozeer in de mode zijn en die onder de algemene noemer “abstracte kunst” vallen’. De secretaris-generaal van de Navo heeft waarschijnlijk slechts de door Doeve ontworpen bankbiljetten en de aan hem zelf, bijna altijd vriendelijk gezinde prenten opgestreken respectievelijk onder ogen gehad.

Dit boek is bedoeld als een bescheiden monument en een blijvende herinnering aan de kunstenaar die tijdens een ongemeen leven door zovelen werd bewonderd, wordt ons in het voorwoord meegedeeld. Er kan geen enkel misverstand over bestaan, laat ik dat hier vooropstellen, dat Eppo Doeve een ongewoon boeiend, vindingrijk, produktief en ook belangrijk kunstenaar was. En hij was ook een menselijke en hartelijke man. Daarom vooral is het te betreuren dat met dit boek alle grenzen uit het oog zijn verloren. De tekst van Huyskens is één ronkende en knetterende hoop van woorden. Doeve wordt verheerlijkt, aanbeden en zalig verklaard in een tempo, waarvan de aanhangers van Peerke Donders nog het één en ander hadden kunnen opsteken.

Hendrik Lunshof, door Eppo Doeve

Van enige relativering is geen sprake. Over de achtergronden van zijn werk komen we zo geod als niets te werk komen we zo goed als niets te tig jaar van zijn openbare leven was de ‘krant’, zoals Doeve Elseviers Magazine altijd noemde, voor hem het belangrijkste, lezen we op bladzijde 80, maar zelfs een poging enig idee te geven van wat hij dan wel in die krant deed, ontbreekt. R.E.M. van den Brink vertelt dat Doeve 1500 prenten aan de Elsevierbladen heeft bijgedragen. Dat is een niet gering aantal. Michel van der Plas weet vervolgens te vertellen, dat Doeve ‘van nature’ helemaal geen politiek tekenaar was, hij was a-politiek. Zou zo'n man ooit wel eens een politieke prent van Doeve hebben bekeken, vraag je je dan in gemoede af.

Politiek

Er is geen sprake van dat Doeve eigenlijk geen politiek tekenaar was. Doeve was dat als Behrendt, Müller, Opland en Van Straaten, alleen, hij had een andere boodschap. Doeve bracht het wereldbeeld van de naar rechts neigende of rechtse burger in beeld. Dat bestond uit verering voor het koningshuis, uit afkeer van het dirigistische en nivellerende socialisme, uit diepe afschuw van het communisme, uit een betrekkelijk kritiekloze houding tegenover de Verenigde Staten. Groeperingen die de bestaande orde niet accepteerden, hadden zijn sympathie niet. Dat valt allemaal van zijn tekeningen af te lezen. Ik ken heel wat mensen voor wie de wekelijkse plaat van Doeve een richtinggevende plaats innam in hun denken over politiek en samenleving. Dat waren mensen die hem serieus namen, omdat zij in zijn tekeningen herkenden wat zij zelf dachten van politici en hun activiteiten. Doeve wordt ernstig te kort gedaan door hem als een a-politiek iemand te beschouwen. Dat redacteuren als Van der Plas en Huyskens dergelijke beweringen voor hun rekening nemen, is een belediging voor hun tekenende collega, die enige decennia de in hun blad verkondigde opvattingen grafisch vorm wist te geven.

Wereldbeeld

Doeve voelde zich in de kringen van Elsevier buitengewoon op zijn gemak. Dat blijkt duidelijk uit het portret dat hij maakte van de vroegere hoofdredacteur Hendrik Lunshof, die wordt afgebeeld als een over de wereld heersende persoonlijkheid. Dat portret is niet alleen typerend voor de afgebeelde Lunshof, maar ook voor de maker ervan. Wie Doeve was, komen wij te weten uit het werk dat hij ons wekelijks voorlegde. Daarnaar hebben wij hem ook te beoordelen en niet vanwege het feit dat hij op de kunstenaarssociëteit De Kring jarenlang een gangmaker van betekenis was en van een goede maaltijd en een prima glas wijn hield.

Veel belangwekkender is de vraag hoe een bohémienachtig type als Doeve er zo'n vastomlijnd wereldbeeld op nahield. Aan die vraag zijn de blinde vereerders die dit boek samengesteld hebben, niet toegekomen. Huyskens, bladerend in de leggers van Elsevier, begint zich zelfs nog gaandeweg te generen voor de opdrachten die aan Doeve werden verstrekt na zijn zestigste - karweien die je een sterke dertiger zou moeten toedenken, zoals hij op bladzijde 83 schijnheilig laat weten.

Niemand beter dan Doeve zelf had deze blaaskakerij belachelijk kunnen maken. Mocht van dit onverantwoorde haastwerk ooit nog een tweede druk verschijnen, dan kan Huyskens in een encyclopedie misschien nog even nakijken hoe de naam van de tekenaar Ramakers precies moet worden geschreven

■