Vrij Nederland. Boekenbijlage 1982

[p. 43]

De blauw geruite kiel
Zesde jaargang nummer 20

Over schaamte en vijftien mensen die niet konden regeren

Joop van Tijn

Hoe gaat het met zo'n stukje voor de Blauw Geruite Kiel? Ze vragen je om twee velletjes te tikken over een bepaald onderwerp. Iran, of de Falklandeilanden, of de olie of de doodstraf. Of bij voorbeeld iets over het Nederlandse kabinet. Dan ga je een hele tijd zitten nadenken. Je tekent wat onzinnige poppetjes op een papier, je tokkelt eens wat, je zet de radio aan, je zet de radio af, je staart uit het raam, en je begint, in klad, wat aantekeningen te maken. Dan denk je nog eens na, maakt wéér wat aantekeningen, je grinnikt een beetje in je eentje om een goede vondst, een leuk woord dat je zéker in het stukje zult verwerken en je draait een vel papier in je machine.

Van Agt (foto Bert Nienhuis)

Dinsdag 11 mei, na afloop van de minsterraad. Vooraan Den Uyl, achter hem Van Thijn, Van der Stee en Van Dijk (foto Hans van den Bogaard)

Ziezo, denk je, ik heb het ongeveer in mijn hoofd, hier heb ik mijn aantekeningen, daar liggen de krantenknipsels, als het allemaal een beetje loopt, kan ik over een uurtje buiten spelen. Zo leek het nu weer te gaan. Poppetjes, aantekeningen, staren, radio, tokkelen, klad en tikken maar. Alleen: dat grinniken wilde deze keer niet komen en ik heb wel een velletje in mijn schrijfmachine gedraaid, en daar zit ik wel op te tikken (daarnet tikte ik het woordje ‘tikken’, en nu wéér), maar het is al het negende velletje. De vorige acht velletjes heb ik weggegooid.

Waarom? Omdat ik me schaam voor het onderwerp waarover ik het met jullie moet hebben. Dat onderwerp is de val van het kabinet-Van Agt. Acht maanden nadat het was gevormd, zakte het in elkaar. De ministers konden het met geen mogelijkheid met elkaar eens worden, ze vielen over elk woord en elke komma, ze vertrouwden elkaar niet. En dus besloten ze dat ze ons niet langer wilden regeren. Acht maanden, dat is een re-

[p. 44]

cord. Regeringen kunnen ten hoogste vier jaar zitten. Daarna komen er - eens in de vier jaar dus - verkiezingen en uit die verkiezingen komt uiteindelijk een nieuw kabinet tevoorschijn. Vaak barst er een ruzie uit, vlak vóór het eind van die vier jaar, omdat een partij denkt dat het beter is voor de verkiezingsuitslag. Toch zijn er ook wel eens kabinetten rustig vier jaar blijven zitten.

Maar acht maanden! Dat is wel bedroevend weinig. Hoe moet ik dat nou uitleggen? Ik geloof niet dat ik dat kan en daarom schaam ik me zo. Want nu moet ik dus vertellen dat veertien mannen en een vrouw, die allemaal wel eens burgemeester, of kamerlid of staatssecretaris of minister waren geweest, gewoon niet goed genoeg in hun vak waren om er iets van te maken.

Dat ze zo weinig vindingrijk waren, zo weinig fantasie hadden dat ze acht maanden lang alleen maar ruzie maakten.

Politiek kan juist zo aardig en zo spannend en zo'n plezier zijn omdat sommige politici onuitputtelijk zijn in het bedenken van vondsten. Telkens weer nieuwe ideeën hebben om ergens uit te komen. Je neemt een ideetje van Piet van de ene partij en dat meng je een beetje met een plannetje van Kees uit het andere kamp, je zet van allebei wat in het slotplan, en je laat van allebei wat weg. En je gaat ermee naar het parlement. Als het parlement het goed vindt, ga je allerlei maatregelen nemen. Dat alles heet met een heel gek woord ‘regeren’.

Van een kabinet wordt dat ‘regeren’ ook wel verwacht. Zeker als het in het parlement zoveel vrienden heeft dat ze de meerderheid vormen. Zodat de regering bijna altijd gesteund wordt.

Maar er waren twee moeilijkheden. Ten eerste vertrouwden de belangrijkste mensen van het kabinet elkaar niet omdat ze in andere situaties, toen ze nog niet samen minister waren, zoveel ruzies hadden gehad. En bovendien waren ze het over een heleboel oplossingen voor problemen absoluut niet met elkaar eens. Over hoe het moest met de werkloosheid en hoe je de fabrieken weer op gang krijgt. En of je mensen die geen werk meer hebben of door ziekte of gebreken niet meer kunnen werken brood met pindakaas moet geven of iets méér, en dan ook nog een beetje geld om één keer in de maand naar de Chinees te gaan. Daar kwamen ze met zijn allen niet uit.

En zo is het dus mis gegaan. Wantrouwen, onmacht en totaal verschillende ideeën over hoe het met de maatschappij, met ons allemaal dus, moet. Dat is treurig. En dat maakt mij treurig, waardoor ik dit stukje niet kan schrijven.

■