‘De realiteit is dat de mensen prachtig zijn, maar dat ze worden onderdrukt’
Een gesprek met de Honduraanse dichteres Semiramis Guillén Barrientos
Sam Silver
Honduras ligt centraal in Midden-Amerika, ingeklemd tussen de epicentra van de enorme aarbevingen in het naburige Guatamala en Nicaragua, tussen de Sandinistische opstand in het land waaraan het ten noorden grenst en de voortdurende strijd in het westen, in El Salvador. Dank zij deze centrale ligging heeft het een groot aantal vluchtelingen uit de omringende landen én de zekerheid dat wat goed is voor United Brands en Chiquita goed genoeg is voor Honduras. Ondanks dit alles heerst er in dit verbijsterend rustige land een schrijnende armoede. Gebrek aan ‘Militares’ is er echter niet. De in 1954 geboren dichteres Semiramis Guillén Barrientos woont sinds 1978 in Nederland. Ze studeerde rechten aan de Nationale Universiteit van Honduras en werkte in Parijs als correspondente voor Latijns-Amerikaanse kranten en tijdschriften; ook werkte ze bij de Honduraanse vertegenwoordiging in de Verenigde Naties te Genève en bij de diplomatieke dienst in Bonn. Ze publiceerde gedichten in Spaanstalige tijdschriften in Europa en Amerika en trad op tijdens Poetry International 1980 en het One World Poetry Festival. Haar gedichten lenen zich bij uitstek voor zulke gelegenheden, omdat het poëzie is die wortelt in de orale traditie van de Latijns-Amerikaanse literatuur en sterk verbonden is met ‘het volk’ en de maatschappelijke en politieke omstandigheden waaronder het leeft in Midden-Amerika en in het bijzonder Honduras. Een keuze uit haar gedichten verscheen vorig jaar in een vertaling van Ken Mangroelal onder de titel Gedichten in beweging bij uitgeverij In de Knipscheer. Ze was voorzitster van een conferentie over poëzie in Midden-Amerika die enige tijd geleden in het Marriot Hotel in Amsterdam werd gehouden en stelde een bloemlezing samen uit de hedendaagse poëzie uit Midden Amerika.
Barrientos' verblijf in Amsterdam wordt bepaald door de gebeurtenissen in Honduras: ‘In Honduras bestaat geen verschil tussen de arbeidersklasse en de schrijver. De schrijver staat aan evenveel discriminatie bloot als het volk. Het enige verschil is dat hij kan zien dat hij wordt onderdrukt.’
Waarom noemde je de bundel ‘Gedichten in beweging’?
‘Vanwege het ritme dat van de eerste regel van het eerste gedicht doorloopt tot de laatste regel van het laatste gedicht. Het is een afgerond geheel, het heeft dezelfde vorm, de combinatie van thema's heeft steeds hetzelfde ritme en vorm.’
Heeft die ‘beweging’ niet ook iets te maken met ‘sociale bewogenheid’?
‘Het heeft te maken met wat gedichten zijn; poëzie is iets bewegends.’
Ik neem aan dat het publiceren in Nederland iets anders is dan erkenning als dichteres in je geboorteland.
‘Hier in Nederland is het gewoon weer een boekje van gewoon weer een andere Latijns-Amerikaanse schrijver, maar in Honduras betekent het dat je een dichteres van het volk bent. Toen ik onderzoek deed voor de bloemlezing uit Latijns-Amerikaanse poëzie in de nationale bibliotheek in Honduras vond ik een artikel over mijzelf. De schrijvers hadden het over iemand die op zoek was naar een droom. Ze voorspelden mijn toekomst als dichteres. De bundel is niet in Honduras verschenen omdat ik niet kon opschieten met de directeur van de uitgeverij van de universiteit, Salinas. Ik las mijn gedichten voor in de Escuela Suprior del Profesorado Francisco Morazau. Dat was in de tijd dat ik materiaal verzamelde voor de bloemlezing, maar ik behoorde niet tot het groepje om de directeur van de uitgeverij. Hij is het soort man dat Commissaris voor de Mensenrechten is...’
Waren het de onderwerpen van de gedichten die hem stoorden?
‘Mijn poëzie heeft een soort voorspellende kracht. Ik ga in de aanval en zeg dat er geen hulp zal zijn voor hen die het volk misbruiken. Dat kan een apocalyptisch effect hebben. Het is gevaarlijk om de maatschappij te bekritiseren. De straten zijn gevuld met “orejas or soplones” - oren en informanten. Ze zijn in het bijzonder gevaarlijk op de universiteiten omdat studenten toch voor hun mening uitkomen en ze overzien de consequenties er niet van.’
Hoe beinvloedt het feit dat je een vrouw bent je status als dichter?
‘Dat hangt ervan af wie je tegenover je hebt. Voor degenen die de touwtjes in handen hebben zou ik niets zijn omdat ze het monsterlijk vinden dat bij voorbeeld iemand op negentienjarige leeftijd zwanger is. Die mensen zijn enorm gechockeerd wanneer ze worden geconfronteerd met een vrouw die zich genoeg heeft vrijgevochten om de maatschappij te bekritiseren.’
Waren er andere dichteressen?
Gullién Barrientos, foto Sam Silver
‘Na de Tweede Wereldoorlog, in 1946, debuteerde Clemintina Suares. Zij was de eerste. Vrouwen konden toen nog geen nagellak gebruiken, zij deed dat als eerste. Ze chockeerde de mensen door een baby te krijgen zonder een echtgenoot te hebben. Ze stelde een voorbeeld en als zodanig heeft ze ook voor mij de weg vrijgemaakt.’
‘Heb je problemen gehad met de autoriteiten in Honduras?
‘Toen ik onlangs, na een kort verblijf, terug ging naar Europa werd ik aangehouden door de Inlichtingen-Dienst. Ze hielden me vast van twee uur s'morgens tot vier uur s'middags de volgende dag. Ze gaven me uiteindelijk een vel papier waarop stond dat ze niets hadden kunnen ontdekken. Toen ik het land verliet werden al mensen aangehouden als ze een walkie talkie bij zich hadden of omdat ze een andere neus hadden. Ze houden je al aan als je een fototoestel op je borst hebt.’
Je gedichten zouden gevaarlijk zijn.
‘Ik heb het over een volk dat honger heeft, dat altijd maar wacht terwijl er niets gebeurt, en het straatbeeld wordt beheersd door Militaris, iets waarover ik een gedicht geschreven heb.
de geuniformeerde gorilla's,
de onaantastbaren en machtigen
op de dag van de onafhankelijkheid
in Midden-Amerika, verdeeld als het is.
en de smeerboel in onze straten
vol dolle honden en kinderen zonder eten
Leve de apen en hun hels kabaal
Hun vlekkeloze uniformen op 15 september.
Er is ook een gedicht waarin ik de arbeiders beschrijf die op de bananenplantages wonen en die zich volgieten met alcohol. De wereld die deze mensen op hun rug dragen is gevuld met beelden.’
Zouden je gedichten je in moeilijkheden kunnen brengen in Honduras?
‘In Honduras kan alles je in moeilijkheden brengen, daar hoef je niet speciaal gedichten voor te schrij-
Auteursrechtelijk beschermd