De blauw geruite kiel
Vijfde jaargang nummer 51
Het Banenplan
Jeroen Terlingen
Het Plan. Als je ouders vóór de tweede wereldoorlog zijn geboren, of je opa en oma leven nog, zullen ze meteen weten wat ik bedoel. Want vijftig jaar geleden - toen er nog meer mensen zonder werk waren dan nu - sprak iedereen erover.
In 1935 maakten Hein Vos en Jan Tinbergen (twee economen, waarvan de laatste de beroemdste prijs van de wereld heeft gekregen) een Plan van de Arbeid om de verschrikkelijke werkloosheid te bestrijden. De SDAP (een politieke partij die nu PvdA heet) en het NVV (nú FNV) hielden in het hele land demonstraties met op de spandoeken: ‘Op voor het Plan’. Tienduizenden mensen gingen naar vergaderingen om precies uitgelegd te krijgen wat er met het Plan werd bedoeld. Maar de socialisten, die zich om de werkloosheid het meeste bekommerden, zaten niet in de regering. En in plaats van werk en welvaart kwam er oorlog. Na de oorlog werd Hein Vos minister. Toen hij zijn Plan weer uit de kast wilde halen stuurden de katholieken hem naar huis. Zij wilden de werkloosheid ook graag oplossen, maar zonder voorschriften voor de regering, de werkgevers en de werknemers. De katholieken zijn meer van: Laten de mensen het zélf maar uitzoeken. Socialisten willen regelen.
Voor het eerst na de oorlog is de werkloosheid in Nederland bóven de tien percent gestegen en opnieuw heeft een socialist een Plan bedacht: Joop den Uyl, minister van sociale zaken én werkgelegenheid (heeft hij er zelf bij laten zetten). Er zijn géén vergaderingen geweest en geen demonstraties. Op een goede dag (Prinsjesdag) zei koningin Beatrix dat er een werkgelegenheidsplan zou komen, maar dat ze nog niet wist wat er in zou komen te staan. En nu, drie maanden later, weten we dat nog steeds niet. Weliswaar heeft Joop den Uyl links en rechts wat gemompeld over zijn banenplan, maar dan was er altijd wel een katholiek in de buurt die ‘onzin’ zei (minister Van der Stee), of ‘belachelijk’ (minister-president Van Agt). Want er is nog niks veranderd. Joop den Uyl wil voorschrijven hoe het geld van grote bedrijven en instellingen moet worden gebruikt om zoveel mogelijk banen te scheppen. En de katholieken - inmiddels met steun van Jan Terlouw van D'66 - zijn daar tegen. Het nieuwe kabinet-Van Agt kreeg al ruzie over het geld voor een banenplan toen ze nog niet één keer geregeerd hadden. Om de ruzie op te lossen werd afgesproken dat er volgend jaar 60.000 banen bij komen (voor bijna 500.000 werklozen) en dat iedereen daarvoor wat extra belasting moet betalen.
SDAP-congres over het Plan van de Arbeid in Utrecht
Arme Joop den Uyl. Want bovenstaande afspraak was nauwelijks gemaakt of het Centraal Planbureau (een kantoor met cijferaars en rekenwonders) vertelde hem dat zijn hele plan betekende dat er volgend jaar 475.000 werklozen zullen zijn en zónder zijn plan 480.000. Arme Joop den Uyl. Hij heeft een enorme hekel aan Van Agt en is toch in het kabinet gaan zitten omdat de vakbeweging dat zo graag wilde. En nu dreigt ook de vakbeweging nog boos op hem te worden. Den Uyl beloofde 60.000 nieuwe banen, maar het schijnt dat hij 30.000 jongeren wat langer op school wil houden om daardoor minder werklozen te krijgen.
Arme Joop den Uyl. Ieder ander mens had al lang gezegd: Ik houd er mee op, jullie zoeken het maar uit. Want tot overmaat van ramp blijkt uit onderzoeken dat zijn PvdA hoe langer hoe minder aanhangers trekt.
Maar Den Uyl gaat dóór. Hij is zelfs naar Brussel gereisd om aan ministers uit alle Westeuropese landen te vertellen dat er eigenlijk één Europees banenplan zou moeten komen. Maar omdat hij niet kon uitleggen hoe goed zo'n plan in Nederland werkte kreeg hij ook daar geen poot aan de grond...
Auteursrechtelijk beschermd
