Vrij Nederland. Boekenbijlage 1981

[p. 20]

Gewoon een beetje hupsen
Twee debutanten zonder feest

De feestavond Verhalen door Thomas Verbogt Uitgever: De Bezige Bij, 109 p., f23,50
Duvelsmoer Verhalen door Jean-Pierre Plooij Uitgever: Meulenhoff, 132 p., f24,50

Frans de Rover

Een debuut heeft iets feestelijks; ik zie er altijd met verlangen naar uit. Wordt dit de nieuwe bloem die in de tuin der Nederlandse literatuur zal oprijzen, boven het andere gewas zal uitgroeien om zich te laten bewonderen door liefhebbers van al wat schriftuurlijk leeft en bloeit? Ook dit keer is mijn feeststemming prematuur. De beide debutanten Thomas Verbogt en Jean-Pierre Plooij offreren een strobloem, zo'n bloem die vooral zo ‘dor’ is. Bij Verbogt blijft het feestelijk aspect beperkt tot de titel; de reactie die ik na lezing heb, lijkt nog het meest op wat Willem Kloos al eens heeft benoemd toen hij in de knop gebroken bloemen aanschouwde. En diezelfde reactie heb ik ook bij Plooijs bundel, want ondanks de ‘bloemige’ titel zet ook daar de inhoud bepaald niet tot vreugdegevoelens aan.

Wat na lezing van Verbogts bundel mijn feeststemming verminderde is het knullige, het provinciale. Dan doel ik niet op zo iets als de opdracht: ‘voor Klazien’ of het met Klaziens boxje geschoten mistige sfeer-kiekje van de auteur op de achterflap (hoewel...), dan doel ik vooral op het zowel thematisch als stilistisch ‘schoolkrantenproza’ van de verhalen. De flaptekst mag dan beweren dat dit debuut zo bijzonder is door ‘de trefzekere stijl, het oog voor detail en de beknoptheid waarmee Verbogt een complete wereld voor ons neerzet’, ik ben geen oorspronkelijk beeld tegengekomen, geen detail dat ook maar een moment méér was dan een detail, en de verbeelde wereld is vooral compleet van clichématigheid.

Thomas Verbogt

De hoofdpersonen in de verhalen zijn steeds onbeholpen, twijfelende ‘outsiders’ die tegen wil en dank verzeild raken in situaties waarin ze door anderen gedwongen worden tot handelen. Dat klinkt interessant, maar het cliché zit al in de keuze van die situaties: het snelle leven van de zogenaamd geslaagde maar toch ook o zo nostalgische dertigers in de grootstad. Waar heb ik over dit type mensenleed toch meer vernomen? Inderdaad: aan de stamtafel met de rondslingerende weekbladen.

Cliché's

In het eerste (en langste) verhaal van de bundel, ‘Uit logeren’, ontmoet hoofdpersoon Paul in Nijmegen, in ‘een bruin bedoeld café in de binnenstad’, zijn oude schoolgenoot Bert, die zich ontwikkeld heeft tot het ballig-rumoerige type van de succesvolle zakenman. Pauls carrière steekt daar wat pover bij af: ‘Een mislukte periode op een uitgeverij waar hij vertalingen moest corrigeren en een kort en mislukt huwelijk hadden hem tenslotte doen belanden in en een vacuüm waarin hij de eisen die het bestaan stelde op gelaten wijze wist te negeren.’ Maar Bert zal dat vacuüm wel even opvullen en geeft Paul een niet te negeren uitnodiging af om op bezoek te komen bij hem en zijn vrouw Netty de Wit. ‘Jongen, je weet wel, die lekkere meid die op de MMS zat. Ze was bevriend met Yvonne Cremers. Ze reden nog met hun brommer door de gangen van de school toen ze hun eindexamen hadden gehaald. Ze mocht nooit een spijkerbroek dragen van haar ouders.’ Paul weet het weer; hij heeft ook nog een blauwe maandag met haar ‘gelopen’, zelfs ooit een dag met haar gezeild in de buurt van Mook. Netty had hem toen gezegd dat haar vader liever niet wilde dat ze nog langer met hem omging, maar dat zij zich daarvan niets aantrok. Dat ze toch deed waar ze zin in had.’ Blijkbaar had dit zelfbewuste meisje zin om met Bert te trouwen en nogal sceptisch gestemd onderneemt Paul de reis naar hun woning even buiten Den Haag. Er volgt een avondje fondue met vijf flessen wijn in een riante woning en oude schoolfoto's met bijpassende herinneringen. En passant merkt Paul enig kinderspeelgoed in een kamerhoek op. Van het tweejarig zoontje Berendje, dat deze avond bij Netty's moeder is ondergebracht. De volgende dag is Paul, die met een zwaar hoofd van al die wijn de nacht in het logeerbed heeft gepasseerd, alleen met Netty. ‘Paul, ik moet je iets vertellen.’ Netty's stem klonk zacht en vertrouwd. Hij keek haar aan. ‘Berendje is geen gezond kind. Hij is helemaal niet goed (...) Hij is ook helemaal niet bij mijn moeder, maar in een tehuis.’ Het blijkt dat Bert de schuld voor het ongelukkige kind bij Netty legt; zij zal zich binnenkort laten steriliseren. ‘Paul zag dat haar maskara was uitgelopen. Ze glimlachte flauwtjes.

[Vervolg op pagina 21]