Vrij Nederland. Boekenbijlage 1981

[p. 4]

[Nummer 10 - 17 oktober 1981]

The Liddell-Riddle
Een biografie over de echte Alice van Lewis Carroll

The Real Alice door Anne Clark Uitgever: Michael Joseph, 271 p., f74,40 Importeur: Nilsson & Lamm

Carel Peeters

Was de echte Alice ook echt ‘loving and gentle’, ‘courteous and trustful’? En was zij ook bovenal ‘curious, wildly curious’? Het moet wel, maar echt controleren kunnen we het niet. De foto's die Lewis Carroll van haar als kind maakte maken het heel waarschijnlijk, maar tekeningen, brieven of verhalen kennen we niet van haar. Als ze al brieven heeft geschreven en tekeningen heeft gemaakt, dan zijn die samen met veel andere papieren vernietigd na Carrolls dood in 1898. Er zijn honderden brieven van Lewis Carroll aan zijn diverse kleine vriendinnen bewaard gebleven en gepubliceerd, maar geen enkele aan Alice Liddell uit de tijd dat ze zo'n indruk op hem maakte dat hij werd geïnspireerd tot het schrijven van Alice in Wonderland. Dit is al een ramp. Nog erger wordt het als men weet dat uit Carrolls dagboeken de gedeelten die betrekking hebben op zijn vriendschap met Alice, Lorina en Edith Liddell ontbreken: de cruciale jaren 1858 tot 1862. Dit alles is niet meer curious, dit is very strange. Dit is The Liddell-Riddle.

Als Alice haar karakter uit Alice in Wonderland gestand had gedaan, dan was zij als volwassen vrouw iemand geworden waarin een grenzeloze verbeelding was blijven leven en iemand waarin het fluïdum van de kinderlijke onschuld zou zijn veranderd in een niet aflatende creativiteit. Overeenkomstig het haar door Carroll toegedichte karakter zou zij een Sarah Bernhard, een Marie Stopes, een Colette of Dora Carrington moeten zijn geworden. Maar zij werd op achtentwintigjarige leeftijd Mrs. Reginald Hargreaves, kreeg drie zonen en leefde tot aan haar dood in 1934 op het landgoed Cuffnells in Hampshire. Zij was een ontwikkelde vrouw - ze schilderde verdienstelijk - maar leidde vooral het leven van een land-lady die opgaat in de besognes van het huis, het opvoeden van haar kinderen en het ontvangen van mensen, daarbij bijgestaan door een processie van allerhande personeel.

In het jaar 1932 maakte de Amerikaanse Columbia University Alice Hargreaves-Liddell doctor honoris causa omdat zij, zo luidde de overweging, ‘door haar kinderlijke charme de vernuftige fantasie van een wiskundige... had opgewekt en hem ertoe had bewogen zijn inzicht in het kinderhart en de geest van een man te openbaren door middel van de creatie van niet bestaande figuren en door een geheel eigen taal en stijl.’ Omdat zij Aristoteles' ‘uiteindelijke oorzaak’ van alles was en zodoende een bijzondere bijdrage aan de Engelse literatuur had geleverd werd zij benoemd tot doctor in de letteren. ‘Who are you’, - in het Nederlands te vertalen met ‘Wie mag jij wel zijn? - vraagt de rups zuigend aan zijn waterpijp. Dat is de vraag die Anne Clark in haar biografie over de echte Alice wil beantwoorden. Als die vraag inhoudt: tot welke familie behoorde zij, waar woonde ze, wat deed ze zoal, met wie ging ze om en waar leefde ze van, dan wordt die vraag in deze biografie bevredigend beantwoord. In de beproefde stijl die bekend is van Engelse biografen schetst Anne Clark een klasse, een milieu en een sociaal universum aan de hand van de ene genealogie na de andere. Maar als de vraagt inhoudt: wat voor iemand was Alice? dan wordt de vraag onbevredigend beantwoord. Er wordt van Alice Liddell slechts een enkele brief geciteerd en verder is er geen enkel persoonlijk document waaruit iets van haar persoon en karakter geleerd zou kunnen worden. Behalve een paar tekeningen en een enkel schilderij. Dat is verbazingwekkend, omdat zij bevriend was met een groot aantal mensen die niet bekend staan als grote weggooiers van brieven en documenten, zoals de schilder John Ruskin en de fotografe Julia Margaret Cameron. Het is ook teleurstellend omdat de echte Alice ons hierdoor verborgen blijft: zij blijft uitsluitend en alleen een dream-child waarvan we het uiterlijk kennen door de foto's van Lewis Carroll, het schilderij van William Blake Richmond en de foto's genomen door Cameron in 1873. En natuurlijk de foto's van een Mrs. Hargreaves, die tot een ons al te bekende wereld behoort.

Alice Liddell. ± 1867

Lady

Toen Alice op 4 mei 1852 werd geboren, was haar vader Henry George Liddell nog hoofd van de Westminster School in Londen en vervulde daarnaast enkele belangrijke functies, zoals die van Whitehall Preacher en Domestic Chaplain to the Prince Consort. Hij was classicus en samen met Robert Scott de auteur van de Greek Lexicon, het eerste volwaardige Griekse woordenboek in het Engels. Het werd steeds bijgewerkt en beleefde acht versies, de laatste verscheen enkele maanden voor zijn dood in 1898.

Alice was ‘a young lady of impeccable pedigree’ want haar vader was de zoon van een vader wiens broer in 1821 tot baron was verheven, zo[als] Anne Clark keurig heeft nagegaan. Zoals zij ook niet onvermeld laat dat volgens haar berekening Alice en [de] huidige koningin van Engeland ‘fi[fth] cousins three times removed’ zijn geïllustreerd met een stamboom. In 1855 werd Alice's vader benoemd tot Dean van Christ Church College in Oxford en hij zou zijn ambtswoning tot ‘the focal point of Oxford Society for the next 36 years’ maken. Hij liet het huis volledig opknappen en ook een geheel nieuwe grote tra[p] aanbrengen, die genoemd werd naar de bron waaruit hij werd betaal[d:] The Lexicon Staircase. Op het moment van zijn benoeming waren [er] vier kinderen: Harry (1848), Lori[na] (1849), Alice (1852) en Edith (1854). Er zouden er nog vijf volgen. Z[ij] stonden onder de hoede van Miss Mary Prickett, beter bekend als ‘Pricks’ en zij gingen geen van allen naar een gewone school, maar kregen thuis les. Lewis Carroll, die aan Christ Church verbonden was als leraar wiskunde, raakte voor het eerst persoonlijk in contact met de familie op 25 april 1856 toen zijn vriend Reginald Southey de ambtswoning van de Dean ging fotograferen. Carroll had toen zelf nog geen camera. Die kreeg hij enkele weken later en op [...] juni van dat jaar fotografeerde hij Alice en de andere kinderen Liddell voor het eerst. Anne Clark merkt in dit verband op dat Carroll er niet van hield om arbeiderskinderen te fotograferen omdat die zulke dikke enkels hadden. Op de eerste foto's van Alice is zij gekleed als... bedelares; maar ze heeft inderdaad dunne enkels. Carroll fotografeerde de kinderen met grote regelmaat en ze bezochten hem ook zonder dat alibi. Hoewel hij enkele malen op de thee werd uitgenodigd, was de verhouding met Mrs. Liddell en de Dean zelf niet al te hartelijk. Deze stroeve verhouding was er vanaf het begin en werd door Carroll scherp aangevoeld. In november 1856 ontmoette hij Miss Prickett en Lorina tijdens een wandeling en hij maakte met haar een afspraak om de kinderen te fotograferen in de Deanery. A serious faux pas, want Carroll nodigde daarbij tegelijk de kinderen van een bevriende familie van de Liddells uit alsof hij de regels in huize Liddell[s] kon bepalen.

In januari van het volgende jaar begon Carroll aan Harry wiskundelessen te geven, maar na de eerste lessen verscheen Miss Prickett met een

[p. 5]

brief van Mrs. Liddell waarin zij de lessen een te zware belasting voor Harry's brein noemde. In datzelfde jaar gingen Alices ouders op reis naar Madeira in verband met de gezondheid van haar vader. In die tijd was Carroll vaak in de buurt van Alices huis te zien. De frequentie was zo groot dat men ging vermoeden dat Carroll meer dan gewone belangstelling had voor Miss Prickett. Hij maakte hiervan melding in zijn dagboek en noemt het ‘so groundless a rumour’, maar beperkt zijn aanwezigheid tot situaties die geen misverstand meer konden wekken. Het waren zulke gebeurtenissen en irritaties die uiteindelijk tot de Liddell-Riddle zouden leiden.

Alice, Lorina en Edith Liddell

Breuk

Alice was vanaf die bijzondere dag in juli 1862, toen de bewuste boottocht werd gemaakt die zou leiden tot Alice in Wonderland, Carrolls favoriete vriendin geworden: ‘my ideal child-friend’. In de zomer van 1863 was de vriendschap tussen de Liddells en Carroll blijkbaar zozeer hersteld dat Alice en Edith naar Carroll werden gestuurd om een boottocht naar Nuneham te organiseren voor een groot gezelschap. Die boottocht werd een groot succes: ‘a pleasant expedition, with a very pleasant conclusion’, schrijft hij in zijn dagboek. Very pleasant staat er omdat Carroll met Lorina, Alice en Edith voor een groot deel te voet alleen teruggingen; de volwassenen gingen met een rijtuig. Deze cursivering in het dagboek krijgt enige betekenis omdat Carroll twee dagen later een briefje stuurt naar Mrs. Liddell, ‘urging her to send the children over to be photographed’. Wat er toen is gebeurd, behoort tot het hart van het raadsel: uit Carrolls dagboek is na zijn dood een pagina gescheurd; de aan die pagina voorafgaande aantekening is door een vreemde hand veranderd om het verdwijnen van die pagina te verbergen. Wat er gebeurd is, is niet bekend, maar het gevolg ervan was een breuk tussen Carroll en de Liddells. Op 5 december, zes maanden later, schrijft hij pas weer iets in zijn dagboek over hen als ze een toneelvoorstelling bezoeken: ‘Mrs. Liddell and the children were there, but I held aloof from them, as I have done all this term.’ Op deze breuk volgde weer een herstel in het begin van het nieuwe jaar, maar als Carroll in mei 1864 vraagt of Alice en nog twee zusjes een boottocht met hem mogen maken, krijgt hij definitief te horen dat hiervan geen sprake meer kan zijn.

De vraag die ook Anne Clark in deze biografie niet kan beantwoorden luidt: was Carroll verliefd op Alice en is er op een of andere manier ooit sprake geweest van een aanzoek? Dat Alice toen nog maar elf jaar oud was, wordt algemeen niet als een groot bezwaar gezien; in die tijd werden zulke zaken vaker op een dergelijke leeftijd geregeld om pas veel later in een huwelijk hun beslag te krijgen. De ‘circumstantial evidence’ is niet groot, maar wel intrigerend. In de herfst van 1865 bracht Carroll twee keer een bezoek aan zijn oom Skeffington Lutwidge. Hij schrijft daarover in zijn dagboek: ‘On each occasion we had a good deal of conversation about Wilfred, and about A.L. It is a very anxious subject.’ Wilfred is Carrolls broer die verliefd was geworden op de veertienjarige Alice Jane Donkin. Zij zouden zes jaar later met elkaar trouwen. Betrof het gesprek over ‘A.L.’ (Alice Liddell) hetzelfde onderwerp? Anne Clark schrijft dat Mrs. Liddell Alice juist in die tijd opdroeg alle brieven van Carroll aan haar te verbranden. Op grond waarvan ze dat zegt, is mij niet duidelijk. In 1932 verklaarde Alice dat haar moeder alle brieven van Carroll had verscheurd (‘tore up all the letters’). In mei 1865 schrijft Carroll in zijn dagboek dat hij Alice op de binnenplaats van Christ Church heeft gezien. Ze is dan dertien jaar: ‘Alice seems changed a good deal, and hardly for the better in an awkward stage of transition.’ Het is alsof het verval intreedt.

Pamfletten

De verschijning van Alice in Wonderland in boekvorm eind 1865, leidde niet tot een hersteld contact. Alice kreeg een speciaal in leer gebonden exemplaar met een opdracht; Carroll maakte er later een gewoonte van al zijn boeken aan haar op te sturen. Er waren nog andere redenen waarom Carroll bij de ouders van Alice niet op de hartelijkste ontvangst kon rekenen in de jaren die volgden. Carroll was het niet eens met de manier waarop de vader van Alice de scepter zwaaide over Christ Church. Hij schreef onder meer een satire over de verplaatsing van de klokken in de kathedraal, The New Belfry at Christ Church, Oxford, waarin de Dean in niet al te bedekte termen wordt aangevallen. Een nog persoonlijker aanval deed Carroll in The Vision of the Three T's, een parodie op boeken als The Compleat Angler, maar in feite een satirische afrekening met het culturele beleid van de Dean. In dit pamflet stonden ook niet mis te verstane hints aan het adres van Mrs. Liddell: zij zou ijverig vissen naar ‘goldfish’, dat wil zeggen naar ‘noble, even royal husbands for her daughters’. Dit werd ernstig opgevat, maar geheel onwaar was het niet. De Liddells kregen vaak hoog bezoek en prins Leopold, zoon van koningin Victoria, studeerde aan Christ Church. Deze prins werd erg vaak met Alice samen gezien en was een geregelde gast van de Liddells. Het zou ongetwijfeld tot een huwelijk gekomen zijn als het in die tijd denkbaar zou zijn geweest dat een prins niet trouwde met een prinses.

Alice Liddell in 1932

Lewis Carroll, ± 1856

In het jaar dat Carroll nog een ander pamflet schreef, waarin de Dean en Mrs. Liddell op doorzichtige manier voorkomen (The Blank Cheque, 1874), werd in Oxford een schotschrift gepubliceerd waarin Carroll het zelf moest ontgelden. Dit geschrift was getiteld Cakeless en geschreven door de student John Howe Jenkins. Hij richtte zijn pijlen hoofdzakelijk tegen Alices ouders. Cakeless is een soort toneelstuk waarin een drievoudig huwelijk centraal staat; dat van de Liddell-zusters Alice, Edith en Rhoda. Een ander huwelijk, dat tussen Lorina en William Baillie Skene, wordt in het stuk een teleurstelling voor de ouders genoemd omdat Skene volgens hen niet rijk genoeg is. Alice wordt in dit stuk Rosa genoemd en als het huwelijk van haar op het punt staat voltrokken te worden in de kerk, staat iemand op die protest aantekent. Hij roept: ‘I do protest against this match, so let me speak’. De protestant is Carroll, hier Kraftson genoemd. De bruid zegt als hij wordt weggevoerd onder meer: ‘Leave him in Wonderland with some hardhitting foe,/ And through the

Vervolg op pagina 7