Reynaert in tweevoud. Deel 1. Van den vos Reynaerde

(2002)–Anoniem Van den vos Reynaerde– rechtenstatus


Wraak en vluchtaant. Dese tale hevet Ticelin vernomen Ende vloech danen dat hi es comenGa naar voetnoot2797 Ende hi vant die iii ghesellen. Nu hoert wat hi hem sal tellen. 2800[regelnummer] Hi sprac: ‘Keytive, wat doedi hier?Ga naar voetnoot2800 Reynaert es meester bottelgierGa naar voetnoot2801 Int hof ende moghende utermaten.Ga naar voetnoot2802 Die coninc heeftene quite ghelatenGa naar voetnoot2803- Van alle sinen mesdaden 2805[regelnummer] Ende ghi zijt alle iii verraden.’Ga naar voetnoot2805 Isingrijn began andwoerden Te Tieceline met corten woerden:Ga naar voetnoot2807 ‘Ic wane ghi lieghet, heere raven.’ Mettien woerde began hi scavenGa naar voetnoot2809 2810[regelnummer] Ende Brune die volchde mede. Si ghinghen recken hare ledeGa naar voetnoot2811- Loepende tes coninx waert.Ga naar voetnoot2812 Tybeert bleef zeere vervaertGa naar voetnoot2813 Ende hi bleef sittende up die galghe. 2815[regelnummer] Hi was van sinen ruwen balgheGa naar voetnoot2815- In zorghen so groet utermaten
[pagina 140]
Dat hi gherne wille latenGa naar voetnoot2817- Sine oeghe varen over niet Die hi in spapen scuere liet,Ga naar voetnoot2819 2820[regelnummer] Indien dat hi verzoent ware.Ga naar voetnoot2820 Hi ne wiste wat doen van vareGa naar voetnoot2821- Dan hi ghinc sitten up die micke. Hi claechde vele ende arde dicke,Ga naar voetnoot2823 Dat hi Reynaerde ye bekinde.Ga naar voetnoot2824 2825[regelnummer] Isingrijn quant met groeten ghenindeGa naar voetnoot2825 aant. Ghedronghen voer de coninghinneGa naar voetnoot2826 Ende sprac met eenen fellen zinneGa naar voetnoot2827- Te Reynaert waert so verre Dat die coninc wart al erreGa naar voetnoot2829 2830[regelnummer] Ende hiet Ysingrine vaenGa naar voetnoot2830 Ende Brune. Alsoe saenGa naar voetnoot2831 Worden si ghevanghen ende ghebonden.Ga naar voetnoot2832 Ghi ne saghet nye verwoedde hondenGa naar voetnoot2833- Doen meer lachters dan men hem dede,Ga naar voetnoot2834 2835[regelnummer] Ysingrine ende Brunen mede. Men voerese als leede gaste.Ga naar voetnoot2836 Men bantse beede daer so vasteGa naar voetnoot2837 Dat si binnen eere nachtGa naar voetnoot2838- Met gheenrande cracht 2840[regelnummer] Een let niet en mochten roeren.
[pagina 141]
Nu hoert hoe hise voert sal voeren,Ga naar voetnoot2841 aant. Reynaert, die hem was te wreet.Ga naar voetnoot2842 Hi dede dat men Brunen sneet Van sinen rugghe een velspot af,Ga naar voetnoot2844 2845[regelnummer] Dat men hem teere scerpen gaf,Ga naar voetnoot2845 Voets lanc ende voets breet.Ga naar voetnoot2846 Nu ware Reynaert al ghereet,Ga naar voetnoot2847 Haddi iv verssche scoen.Ga naar voetnoot2848 Nu hoert wat hi sal doen, 2850[regelnummer] Hoe hi sal iv scoen ghewinnen.Ga naar voetnoot2850 Hi ruunde toter coninghinnen:Ga naar voetnoot2851 ‘Vrauwe, ic bem hu peelgrijn. Hier es mijn oem, Ysingrijn. Hi hevet iv vaste scoen.Ga naar voetnoot2854 2855[regelnummer] Helpt mi dat icse an mach doen. Ic neme hu ziele in mine plecht.Ga naar voetnoot2856 Het es peelgrins rechtGa naar voetnoot2857 Dat hi ghedincket in sine ghebeden Al tgoet dat men hem noyt dede.Ga naar voetnoot2859 2860[regelnummer] Ghi moghet hu ziele an mi scoyen.Ga naar voetnoot2860 Doet Haersenden, miere moyen,Ga naar voetnoot2861 Gheven twee van haren scoen. Dit moghedi wel met eeren doen:Ga naar voetnoot2863 So blivet thuus in haer ghemac.’Ga naar voetnoot2864
[pagina 142]
De wolf en de beer worden gevild (r: cvi recto)
[pagina 143]
2865[regelnummer] Gherne die coninghinne sprac:Ga naar voetnoot2865 ‘Reynaert, ghi ne mochtes niet onbaren,Ga naar voetnoot2866- Ghi ne hebt scoen: ghi moetet varenGa naar voetnoot2867 Huten lande in des Gods ghewout,Ga naar voetnoot2868 Over berghe ende int wout 2870[regelnummer] Ende terden struke ende steene.Ga naar voetnoot2870 Dinen aerbeit wert niet cleene,Ga naar voetnoot2871 Hets dijn noet dattu hebs scoen.Ga naar voetnoot2872 Ic wilre gherne mijn macht toe doen.Ga naar voetnoot2873 Die Ysingrijns waren hu wel ghemicke:Ga naar voetnoot2874 2875[regelnummer] Si zijn so vaste ende so dicke Die Ysingrijn draghet ende zijn wijf. Al sout hem gaen an haer lijf,Ga naar voetnoot2877 Elkerlijc moet hu gheven twee scoenGa naar voetnoot2878 Daer ghi hu vaert mede moet doen.’ 2880[regelnummer] Dus hevet die valsche peelgrijn Beworven dat dher YsingrijnGa naar voetnoot2881 Al toten knien hevet verloren Van beede sine voeten vorenGa naar voetnoot2883 Dat vel algader toten claeuwen.Ga naar voetnoot2884 2885[regelnummer] Ghi ne saecht noint voghel braeuwenGa naar voetnoot2885 Die stilre hilt al sine ledenGa naar voetnoot2886 Dan Ysingrijn de zine dede Doe men so jammerlike ontscoydeGa naar voetnoot2888
[pagina 144]
Dat hem dat bloet ten teen afvloyde.Ga naar voetnoot2889 2890[regelnummer] Doe Ysingrijn ontscoyt was, Moeste gaen ligghen up dat gras Vrauwe Hersvint die wulfinne Met eenen wel drouven zinneGa naar voetnoot2893 Ende liet haer afdoen dat vel 2895[regelnummer] Ende die claeuwen also welGa naar voetnoot2895 Bachten van beede haren voeten.Ga naar voetnoot2896 Dese daet dede wel soetenGa naar voetnoot2897- Reynaerde sinen drouven moet. Nu hoert wat claghen hi noch doet.Ga naar voetnoot2899 aant. 2900[regelnummer] ‘Moye,’ seit hi, ‘moye, In hoe meneghen vernoyeGa naar voetnoot2901- Hebdi dor minen wille ghewesen! Dats mi al leet, sonder van desenGa naar voetnoot2903- Eist mi lief. Ic segghe hu twi:Ga naar voetnoot2904 2905[regelnummer] Ghi zijt, des ghelovet mi, Een die liefste van minen maghen.Ga naar voetnoot2906 Bedi sal ic hu scoen an draghen.Ga naar voetnoot2907 God weet dats al huwe bate.Ga naar voetnoot2908 Ghi sult an hoghen aflateGa naar voetnoot2909- 2910[regelnummer] Deelen ende an al dat perdoen, Lieve moye, dat ic in hu scoenGa naar voetnoot2911- Sal bejaghen overzee.’ Vrauwe Hersvinden was so weeGa naar voetnoot2913
[pagina 145]
Dat so cume mochte spreken:Ga naar voetnoot2914 2915[regelnummer] ‘Ay, Reynaert, God moete mi wrekenGa naar voetnoot2915 Dat ghi over ons siet huwen wille!’Ga naar voetnoot2916 Ysingrijn balch ende zweech stilleGa naar voetnoot2917 Ende zijn gheselle Brune, ne wareGa naar voetnoot2918 Ga naar voetnoot2918- Hem was te moede arde zware. 2920[regelnummer] Si laghen ghebonden ende ghewont.aant. Hadde oec doe ter selver stontGa naar voetnoot2921 Tybeert die cater ghewesen daer, Ic dar wel segghen over waer:Ga naar voetnoot2923 Hi hadde so vele ghedaen tevoren,Ga naar voetnoot2924 2925[regelnummer] Hi ne waers niet bleven sonder toren.Ga naar voetnoot2925 Wat helpt dat ict hu maecte lanc?Ga naar voetnoot2926 Des ander daghes voer de zonneupgancaant. Dede Reynaert zijn scoen smaren,Ga naar voetnoot2928 Die Ysingrijns te voren waren 2930[regelnummer] Ende zijns wijfs vrauwe Hersenden,Ga naar voetnoot2930 Ende hadse vaste ghedaen bendenGa naar voetnoot2931 Om zine voeten ende ghinc Daer hi vant den coninc Ende zijn wijf die coninghinne. 2935[regelnummer] Hi sprac met eenen soeten zinne:Ga naar voetnoot2935 ‘Heere, God gheve hu goeden dach Ende mier vrauwen, die ic machGa naar voetnoot2937- Prijs gheven met rechte.
[pagina 146]
Nu doet Reynaert gheven, huwen knechte,Ga naar voetnoot2939 2940[regelnummer] Palster ende scerpe ende laet mi gaen.’ Doe dede die coninc haesten saenGa naar voetnoot2941 aant. Den capelaen, Belin de ram. Ende als hi bi den coninc quam, Sprac die coninc: ‘Hier es 2945[regelnummer] Dese peelgrijn. Leest hem een ghelesGa naar voetnoot2945 Ende ghevet hem scaerpe ende staf.’ Belin den coninc andwoerde gaf: ‘Heere, in dar des doen niet.Ga naar voetnoot2948 Reynaert hevet selve beghietGa naar voetnoot2949 2950[regelnummer] Dat hi es in spaeus ban.’ Die coninc sprac: ‘Belin, wats dan?Ga naar voetnoot2951 Meester Jufroet doet ons verstaen:Ga naar voetnoot2952 Hadde een man alleene ghedaenGa naar voetnoot2953 Also vele zonden alse alle die levenGa naar voetnoot2954 2955[regelnummer] Ende wildi aercheit al beghevenGa naar voetnoot2955 Ende te biechten gaenGa naar voetnoot2956 Ende penitencie daeraf ontfaen,Ga naar voetnoot2957- Dat hi overzee wille varen, Hi mochte hem wel selve claren.’Ga naar voetnoot2959 2960[regelnummer] Belin sprac ten coninc echt:Ga naar voetnoot2960 ‘Ic en doere toe crom no rechtGa naar voetnoot2961- Van gheesteliker dinc altoes, Ghi ne wilt mi quiten scadeloesGa naar voetnoot2963
[pagina 147]
Jeghen bisscop ende jeghen den deken.’Ga naar voetnoot2964 2965[regelnummer] Die coninc sprac: ‘In viii wekenGa naar voetnoot2965- So ne wane ic hu bidden so vele. Oec haddic liever dat huwe keleGa naar voetnoot2967- Hinghe dan ic hu heden bat.’ Ende alse Belin hoerde dat, 2970[regelnummer] Dat die coninc balch te hem waert,Ga naar voetnoot2970 Wart Belin so vervaertGa naar voetnoot2971 Dat hi beefde van vareGa naar voetnoot2972 Ende ghinc ghereeden zine autareGa naar voetnoot2973 Ende began zinghen ende lesen 2975[regelnummer] Al dat hem goet dochte wesen.Ga naar voetnoot2975 Doe Belin die capelaen Oemoedelike hadde ghedaenGa naar voetnoot2977 Dat ghetijde van den daghe,Ga naar voetnoot2978 Doe hinc hi an zine cragheGa naar voetnoot2979 2980[regelnummer] Eene scaerpe van Bruuns velle. Oec gaf hi den fellen gheselleGa naar voetnoot2981 Den palster in de hant daerbi, Te zinen ghevoughe. Doe was hiGa naar voetnoot2983 Al ghereet te ziere vaert. 2985[regelnummer] Doe sach hi ten coninc waert.Ga naar voetnoot2985 Hem liepen die gheveinsde tranenGa naar voetnoot2986 Neder neven zine granenGa naar voetnoot2987
[pagina 148]
Alse oft hi jammerlike in sine herteGa naar voetnoot2988- Van rauwen hadde grote smerte. 2990[regelnummer] Dit was bedi ende anders nietGa naar voetnoot2990 aant. Dat hi hem allen die hi daer lietGa naar voetnoot2991 Niet hadde beraden al sulke pineGa naar voetnoot2992 Alse Brunen ende Ysingrine, Haddet moghen ghevallen!Ga naar voetnoot2994 2995[regelnummer] Nochtan stont hi ende bat hem allenGa naar voetnoot2995 Dat si over hem bidden soudenGa naar voetnoot2996 Also ghetrauwelike alsi woudenGa naar voetnoot2997 Dat hi over hem allen bade. Dat orlof nemen dochte hem spade,Ga naar voetnoot2999 3000[regelnummer] Want hi gherne danen ware.Ga naar voetnoot3000 Hi was altoes zeere in vareGa naar voetnoot3001 Als die hem selven sculdich weet.Ga naar voetnoot3002 Doe sprac die coninc: ‘Mi es leet,Ga naar voetnoot3003 Reynaert, dat ghi dus haestich zijt.’Ga naar voetnoot3004 3005[regelnummer] ‘Neen, heere, het es tijt! Men sal gheene weldaet sparen.Ga naar voetnoot3006 Huwen orlof, ic wille varen.’Ga naar voetnoot3007 Die coninc sprac: ‘Gods orlof.’Ga naar voetnoot3008 Doe gheboet die coninc al dat hofGa naar voetnoot3009 3010[regelnummer] Met Reynaerde huutwaert te ghane,Ga naar voetnoot3010
[pagina 149]
Sonder alleene die ghevane.Ga naar voetnoot3011 Nu wart Reynaert peelgrijn,Ga naar voetnoot3012 Ende zijn oem Ysingrijn Ende Brune die ligghen ghebonden 3015[regelnummer] Ende ziec van zeeren wonden.Ga naar voetnoot3015 Mi dinct ende ic wane des,Ga naar voetnoot3016 aant. Dat niement so onspellic esGa naar voetnoot3017 Tusschen Pollanen ende Scouden,Ga naar voetnoot3018 Die hem van lachene hadde onthoudenGa naar voetnoot3019 3020[regelnummer] Dor rauwe die hem mochte ghescien,Ga naar voetnoot3020 Hadde hi Reynaerde doe ghesien. Hoe wonderlic hi henen ghincGa naar voetnoot3022 Ende hoe ghemackelic dat hem hincGa naar voetnoot3023 Scaerpe ende palster omme den hals 3025[regelnummer] Ende die scoen als ende alsGa naar voetnoot3025 Die hi drouch an zine been Ghebonden, sodat hi sceenGa naar voetnoot3027- Een peelgrijn licht ghenouch. Reynaerts herte binnen louch,Ga naar voetnoot3029 3030[regelnummer] Dordat si alle met hem ghinghen Met so groter zameninghenGa naar voetnoot3031 Die hem tevoren waren wreet.Ga naar voetnoot3032 Doe sprac hi: ‘Coninc, mi es leet Dat ghi so verre met mi gaet. 3035[regelnummer] Ic vruchte het mach hu wesen quaet.Ga naar voetnoot3035 Ghi hebt ghevaen ii mordenaren. Ghevalt dat si hu ontvaren,Ga naar voetnoot3037
[pagina 150]
Reynaert als pelgrim en het afscheid (r: cviii recto)
[pagina 151]
Ghi hebt hu te wachtene meerGa naar voetnoot3038 Dan ghi noint hadt eer.Ga naar voetnoot3039 3040[regelnummer] Blijft ghesont ende laet mi gaen.’ Na dese tale ghinc hi staen Up sine ii achterste voeten Ende maende die diere, cleene ende grote,Ga naar voetnoot3043 Dat si alle voer hem baden, 3045[regelnummer] Of si alle an sine weldadenGa naar voetnoot3045- Recht deel nemen wouden. Si seiden alle dat si souden Sijns ghedincken in haer ghebede.Ga naar voetnoot3048 Nu hoert voert wat Reynaert dede.Ga naar voetnoot3049 aant. 3050[regelnummer] Daer hi van den coninc sciet,Ga naar voetnoot3050 So drouvelic hi hem ghelietGa naar voetnoot3051 Dat hem somen zeere ontfaremde.Ga naar voetnoot3052 Cuwaert den haze hi becaremde:Ga naar voetnoot3053 ‘O wy, Cuwaert, sullen wi sceeden?Ga naar voetnoot3054 3055[regelnummer] Of God wilt, ghi sult mi gheleedenGa naar voetnoot3055 Ende mijn vrient Belin de ram. Ghi twee, ghi ne daedt mi noint gram.Ga naar voetnoot3057 Ghi moet mi bet voertbringhen.Ga naar voetnoot3058 Ghi zijt van zoeter wandelinghenGa naar voetnoot3059 3060[regelnummer] Ende onberoupen ende goedertierenGa naar voetnoot3060 Ende ombeclaghet van allen dieren.Ga naar voetnoot3061 Ghestade es huwer beeder zede,Ga naar voetnoot3062
[pagina 152]
Als ic doe ten tijden dede Als ic clusenare was. 3065[regelnummer] Hebdi lovere ende gras,Ga naar voetnoot3065 Ghi ne doet negheenen heeschGa naar voetnoot3066- Noch om broet no om vleesch Noch om sonderlinghe spijse.’Ga naar voetnoot3068 Met aldus ghedanen prijseGa naar voetnoot3069 3070[regelnummer] Hevet Reynaert dese ii verdoort,Ga naar voetnoot3070 Dat si met hem ghinghen voortGa naar voetnoot3071 Tote dat hi quam voer zijn huus Ende voer de porte van Manpertuus.Ga naar voetnoot3073 Alse Reynaert voer de porte quam, 3075[regelnummer] Doe sprac hi: ‘Belin, neve ram,Ga naar voetnoot3075 Ghi moet alleene buten staen. Ic moet in mine veste gaen;Ga naar voetnoot3077 Cuaert sal ingaen met mi.Ga naar voetnoot3078 Heere Belin, bidt hem dat hiGa naar voetnoot3079 3080[regelnummer] Troeste wel vrauwe HermelinenGa naar voetnoot3080 Met haren cleenen welpkinen,Ga naar voetnoot3081 Als ic orlof an hem neme.’Ga naar voetnoot3082 Belin sprac: ‘Ic bids heme Dat hise alleene troeste wale.’Ga naar voetnoot3084 3085[regelnummer] Reynaert ghinc met scoenre taleGa naar voetnoot3085 So smeeken ende losengierenGa naar voetnoot3086 In so menegher manieren Dat hi bi barate brochteGa naar voetnoot3088
[pagina 153]
Cuwaerde in sine haghedochte.Ga naar voetnoot3089 3090[regelnummer] Als si in dat hol quamen, Cuaert ende Reynaert tsamen, Doe vonden si vrauwe Hermelinen Met haren cleenen welpkinen. Die was in zorghen ende in vare,Ga naar voetnoot3094 3095[regelnummer] Want so waent dat Reynaert wareGa naar voetnoot3095 Verhanghen. Ende so vernamGa naar voetnoot3096 Dat hi weder thuuswaert quam Ende palster ende scerpe drouch; Dit dochte haer wonders ghenouch.Ga naar voetnoot3099 3100[regelnummer] So was blide ende sprac saen:Ga naar voetnoot3100 ‘Reynaert, hoe sidi ontgaen?’Ga naar voetnoot3101 a[regelnummer] Reynart sprac: ‘Ic was gevaen,aant. b[regelnummer] Mar die coninc hi lijt mi gaen. Ic bem worden peelgrijn. Heere Brune ende heere Ysengrijn Sijn worden ghisele over mi.Ga naar voetnoot3104 3105[regelnummer] Die coninc hevet, danc hebbe hi, Cuaerde ghegheven in rechter zoeneGa naar voetnoot3106 Al onsen wille mede te doene.Ga naar voetnoot3107 Die coninc die lyede dasGa naar voetnoot3108 Dat Cuaert die eerste was 3110[regelnummer] Die ons verriet jeghen hemGa naar voetnoot3110 Ende bi der trauwen die ic bem Sculdich hu, vrauwe Hermeline:Ga naar voetnoot3112 Cuaerde naket eene groete pine.Ga naar voetnoot3113
[pagina 154]
Cuaert wordt gedood (r: cxiv recto)
[pagina 155]
Ic bem up hem met rechte gram!’Ga naar voetnoot3114 3115[regelnummer] Ende alse dat Cuaert vernam, Keerdi hem omme ende waende vlien,Ga naar voetnoot3116 Maer dat ne conste hem niet ghescien,Ga naar voetnoot3117 Want Reynaert hadde hem ondergaenGa naar voetnoot3118- Die porte ende ghegreepene saen 3120[regelnummer] Bi der kelen mordadelike. Ende Cuaert riep ghenadelike:Ga naar voetnoot3121 ‘Helpt mi, Belin! Waer sidi?Ga naar voetnoot3122 Dese peelgrijn verbijt mi!’Ga naar voetnoot3123 Dat roupen was sciere ghedaen,Ga naar voetnoot3124 3125[regelnummer] Bedi Reynaert hadde saen Sine kele ontwee ghebeten.Ga naar voetnoot3126 Doe sprac Reynaert: ‘Nu gaen wi heten Desen goeden vetten hase.’ Die welpine liepen ten aseGa naar voetnoot3129 3130[regelnummer] Ende ghinghen heten al ghemeene.Ga naar voetnoot3130 aant. Haren rauwe was wel cleeneGa naar voetnoot3131 Dat Cuaert hadde verloren tlijf.Ga naar voetnoot3132 Ermeline, Reynaerts wijf, Hat dat vleesch ende dranc dat bloet.aant. 3135[regelnummer] Ay, hoe dicke bat so goetsGa naar voetnoot3135- Den coninc, die dor sine doghetGa naar voetnoot3136 Die cleene welpkine hadde verhoghetGa naar voetnoot3137 So wel met eenen goeden male.Ga naar voetnoot3138
[pagina 156]
Reynaert sprac: ‘Hi jans hu wale.Ga naar voetnoot3139 3140[regelnummer] Ic weet wel, moet die coninc leven,Ga naar voetnoot3140 Hi soude ons gherne ghiften gheven Die hi selve niet ne woudeGa naar voetnoot3142- Hebben om vii maerc van goude.’ ‘Wat ghiften es dat?’ sprac Hermeline.Ga naar voetnoot3144 3145[regelnummer] Reynaert sprac: ‘Hets eene lijneGa naar voetnoot3145- Ende eene vorst ende twee micken. Maer maghic, ic sal hem ontscricken,Ga naar voetnoot3147 Hopic, eer lijden daghen twee,Ga naar voetnoot3148 Dat ic omme zijn daghen meeGa naar voetnoot3149- 3150[regelnummer] Ne gave dan hi omme tmijn.’ Soe sprac: ‘Reynaert, wat mach dat zijn?’Ga naar voetnoot3151 Reynaert sprac: ‘Vrauwe, ic secht hu:aant. Ic weet een wildernesse nu Van langhen haghen ende van heedeGa naar voetnoot3154 3155[regelnummer] Ende die so nes niet onghereedeGa naar voetnoot3155- Van goeden ligghene ende van spijsen. Daer wonen hoenre ende pertrijsenGa naar voetnoot3157 Ende menegherande vogheline.Ga naar voetnoot3158 Wildi doen, vrauwe Ermeline, 3160[regelnummer] Dat ghi gaen wilt met mi daer? Wi moghen daer wonen vii jaerGa naar voetnoot3161 (Willen wi), wandelen onder die scadeGa naar voetnoot3162
[pagina 157]
Ende hebben daer groete ghenade,Ga naar voetnoot3163 Eer wi worden daer bespiet.Ga naar voetnoot3164 3165[regelnummer] Al seidic meer, in loghe niet.’Ga naar voetnoot3165 ‘Ay, Reynaert,’ sprac vrauwe Hermeline, ‘Dit dinct mi wesen eene pineGa naar voetnoot3167- Die algader ware verloren. Nu hebdi dit lant verzworenGa naar voetnoot3169- 3170[regelnummer] In te wonen nemmermee, Eer ghi comt overzee;Ga naar voetnoot3171 Ende hebt palster ende scerpe ontfaen.’ Reynaert andwoerde vele saen:Ga naar voetnoot3173 ‘So meer ghezworen, so meer verloren.Ga naar voetnoot3174 3175[regelnummer] Mi seide een goet man hier tevorenGa naar voetnoot3175 In rade dat hi mi riet:Ga naar voetnoot3176 Bedwongene trauwe ne diedet niet.Ga naar voetnoot3177 Al vuldade ic dese vaert,Ga naar voetnoot3178 En holpe mi niet,’ sprac Reynaert,Ga naar voetnoot3179 3180[regelnummer] ‘In waers een ey niet te bat.Ga naar voetnoot3180 Ic hebbe den coninc eenen scat Belovet die mi es onghereet,Ga naar voetnoot3182 Ende als hi des de waerheit weet Ende hi bi mi es bedroghen,Ga naar voetnoot3184 3185[regelnummer] Dat ic hem al hebbe gheloghen,Ga naar voetnoot3185 So sal hi mi haten vele meere Dan hi noint dede eere.Ga naar voetnoot3187
[pagina 158]
Daerbi peinsic in minen moet:Ga naar voetnoot3188 Dat varen es mi also goetGa naar voetnoot3189- 3190[regelnummer] Alse dit bliven,’ sprac Reynaert, ‘Ende Godsat hebbe mijn rode baert,Ga naar voetnoot3191 Ghedoe hoe ic ghedoe,Ga naar voetnoot3192 Of mi troestet mee daertoeGa naar voetnoot3193- No die cater no die das, 3195[regelnummer] No Bruun, die na mijn oem was,Ga naar voetnoot3195- No dor ghewin no dor scade, Dat ic in sconinx ghenadeGa naar voetnoot3197- Ne comme, dat ic leve lancst!Ga naar voetnoot3198 Ic hebbe leden so meneghen anxt.’Ga naar voetnoot3199 3200[regelnummer] So zeere balch die ram BelijnGa naar voetnoot3200 Dat Cuaert, die gheselle zijn, In dat hol so langhe merrede.Ga naar voetnoot3202 Hi riep als die hem zeere errede:Ga naar voetnoot3203 ‘Cuaert, lates den duvel wouden!Ga naar voetnoot3204 3205[regelnummer] Hoe langhe sal hu daer Reynaert houden? Twi ne comdi huut ende laet ons gaen?’Ga naar voetnoot3206 Alse Reynaert dit hadde verstaen, Doe ghinc hi hute tote Beline Ende sprac al stillekine:Ga naar voetnoot3209 3210[regelnummer] ‘Ay heere, twi so belghedi?Ga naar voetnoot3210
[pagina 159]
Al sprac Cuwaert jeghen miGa naar voetnoot3211 Ende jeghen ziere moyen, Waeromme mach hu dus vernoyen?Ga naar voetnoot3213 Cuaert dede mi verstaen,Ga naar voetnoot3214 3215[regelnummer] Ghi moghet wel sachte voeren gaen,Ga naar voetnoot3215 Ne wildi hier niet langher zijn. Hi moet hier merren een lettelkijnGa naar voetnoot3217 Met siere moyen Hermelinen Ende met haren welpkinen, 3220[regelnummer] Die seere weenen ende mesbarenGa naar voetnoot3220 Omdat ic hem sal ontfaren.’Ga naar voetnoot3221 Belin sprac: ‘Nu secht mi, Heere Reynaert, wat hebdi Cuaerde te leede ghedaen?Ga naar voetnoot3224 3225[regelnummer] Also als ic conste verstaen,Ga naar voetnoot3225 So riep hi arde hulpe up mi.’Ga naar voetnoot3226 Reynaert sprac: ‘Wat sechdi? Belin, God moete hu beraden!Ga naar voetnoot3228 Ic segghe hu wat wi doe daden. 3230[regelnummer] Doe ic in huus gheganghen quam Ende Ermeline an mi vernamGa naar voetnoot3231 Dat ic wilde varen overzee, Ten eersten wart haer so weeGa naar voetnoot3233 Dat so langhe in ommacht lachGa naar voetnoot3234 3235[regelnummer] Ende alse Cuaert dat ghesach,Ga naar voetnoot3235 Doe riep hi: ‘Belin, helet vry,Ga naar voetnoot3236
[pagina 160]
Com hare, ende helpt miGa naar voetnoot3237 Miere moyen laven; so es in ommacht!’Ga naar voetnoot3238 Dat riep hi met groeter cracht.Ga naar voetnoot3239 3240[regelnummer] Dit waren die woerde ende niet hel.’Ga naar voetnoot3240 ‘Entrauwen, ic verstont oec welGa naar voetnoot3241- Dat Cuaert dreef groet mesbare. Ic waende hem yet mesvallen ware.’Ga naar voetnoot3243 Reynaert sprac: ‘Belin, neent niet.Ga naar voetnoot3244 3245[regelnummer] Mi ware liever mesquame yetGa naar voetnoot3245 Minen kindren of minen wive Dan mijns neven Cuwaerts live.’Ga naar voetnoot3247 Reynaert sprac: ‘Vernaemdi yetGa naar voetnoot3248 Dat mi de coninc ghistren hietGa naar voetnoot3249 3250[regelnummer] Voer arde vele hoeghe liede,Ga naar voetnoot3250 Als ic huten lande sciede, Dat ic hem een paer lettren screve?Ga naar voetnoot3252 Suldijt hem draghen, Belin neve?Ga naar voetnoot3253 Het es ghescreven ende al ghereet.’ 3255[regelnummer] Belin sprac: ‘Ende ic ne weet.Ga naar voetnoot3255 Reynaert, wistic hu ghedichteGa naar voetnoot3256- Dat ghetrauwe ware, ghi mochtet lichteGa naar voetnoot3257- Ghebidden dat iet den coninc Droughe, haddic eeneghe dincGa naar voetnoot3259- 3260[regelnummer] Daer iese mochte in steken.’
[pagina 161]
Reynaert sprac: ‘Hu ne sal niet ghebreken.Ga naar voetnoot3261 Eer des coninx lettren hier bleven,Ga naar voetnoot3262 Ic soude hu dese scerpe eer gheven,Ga naar voetnoot3263 Heere Belin, die ic draghe 3265[regelnummer] Ende hanghense an huwe cragheGa naar voetnoot3265 Ende des conincs lettren daerin.Ga naar voetnoot3266 Ghi sulter af hebben groet ghewin,Ga naar voetnoot3267 Des conincs danc ende groet eere. Ghi sult den coninc minen heere 3270[regelnummer] Harde willecomme zijn.’Ga naar voetnoot3270 Dit loofde mijn heere Belijn.Ga naar voetnoot3271 Reynaert ghinc in die aghedochte Ende keerde weder ende brochte Sinen vrient Beline jeghenGa naar voetnoot3274 3275[regelnummer] Dat hoeft van Cuaerde ghedreghen, In die scerpe ghesteken,Ga naar voetnoot3276 Ende hinc bi sinen quaden trekenGa naar voetnoot3277 Die scerpe Belin an den hals; Ende beval hem als ende halsGa naar voetnoot3279 3280[regelnummer] Dat hi die lettren niet ne soude Besien, of hi gherne woudeGa naar voetnoot3281 Den coninc teenen vrienden maken, Ende seide hem dat die lettren stakenGa naar voetnoot3283- In die scerpe verholenlike 3285[regelnummer] Ende of hi wesen wilde rike Ende sinen heere den coninc hadde lief
[pagina 162]
Belin met de tas (r: cxxii verso)
[pagina 163]
Dat hi seide dat desen briefGa naar voetnoot3287 Bi hem alleene ware ghescrevenGa naar voetnoot3288 Ende hiere raet toe hadde ghegheven;Ga naar voetnoot3289 3290[regelnummer] Die coninc souts hem weten danc.Ga naar voetnoot3290 Dat hoerde Belin ende sprancGa naar voetnoot3291 Van der stede daer hi up stoetGa naar voetnoot3292 Meer dan eenen halven voet, So blide was hi van der dinc,Ga naar voetnoot3294- 3295[regelnummer] Die hem te toerne sint verghinc. Doe sprac Belin: ‘Reynaert heere, Nu weetic wel dat ghi doet eereGa naar voetnoot3297 Mi selven ende die zijn int hof. Men saels mi spreken groeten lofGa naar voetnoot3299 3300[regelnummer] Als men weet dat ic can dichtenGa naar voetnoot3300 Met sconen woerden ende met lichten,Ga naar voetnoot3301 Al si dat ics niet ne can.Ga naar voetnoot3302 Men seit dicken: hets menich manGa naar voetnoot3303 Ga naar voetnoot3303- Groete eere ghesciet, dat hem God jonste,Ga naar voetnoot3304 3305[regelnummer] Van dinghen die hi lettel conste.’Ga naar voetnoot3305 Hierna sprac Belin: ‘Reynaert, Wats hu raet? Wille CuaertGa naar voetnoot3307 Met mi weder te hove gaen?’ ‘Neen hi,’ sprac Reynaert, ‘hi sal hu saenGa naar voetnoot3309 3310[regelnummer] Volghen bi desen selven pade.Ga naar voetnoot3310
[pagina 164]
Hi ne hevet noch negheene stade.Ga naar voetnoot3311 Nu gaet voren met ghemake.Ga naar voetnoot3312 Ic sal Cuaerde sulke sakeGa naar voetnoot3313- Ontdecken, die noch es verholen.’ 3315[regelnummer] ‘Reynaert, so blivet Gode volen,’Ga naar voetnoot3315 Sprac Belin ende dede hem up de vaert.Ga naar voetnoot3316 Nu hoert wat hi doet, Reynaert. Hi keerde in sine haghedochte Ende sprac: ‘Hier naect ons gherochte,Ga naar voetnoot3319- 3320[regelnummer] Bliven wi hier, ende grote pine. Ghereet hu, vrauwe Hermeline,Ga naar voetnoot3321 Ende mine kindre also algader. Volghet mi: ic bem hu vader. Ende pinen wi ons dat wi ontfaren.’Ga naar voetnoot3324 3325[regelnummer] Doe ne was daer gheen langher sparen.Ga naar voetnoot3325 Si daden hem alle up die vaert:Ga naar voetnoot3326 Ermeline ende heere Reynaert Ende hare jonghe welpkine; Dese anevaerden die woestine.Ga naar voetnoot3329 3330[regelnummer] Nu hevet Belin die ram Soe gheloepen dat hi quam Te hove een lettel na middach. Als die coninc Belin ghesach,Ga naar voetnoot3333 Die de scerpe wederbrochteGa naar voetnoot3334 3335[regelnummer] Daer Brune die beere so onsochteGa naar voetnoot3335 Ga naar voetnoot3335- Tevoren omme was ghedaen,
[pagina 165]
Doe sprac hi te Belin saen: ‘Heere Belin, wanen comedi?Ga naar voetnoot3338 Waer es Reynaert? Hoe comt dat hi 3340[regelnummer] Dese scerpe niet met hem draghet?’ Belin sprac: ‘Coninc, ic maghetGa naar voetnoot3341 Hu segghen also ict weet.Ga naar voetnoot3342 Doe Reynaert al was ghereet Ende hi den casteel rumen soude,Ga naar voetnoot3344 3345[regelnummer] Doe seide hi mi dat hi hu woude Een paer lettren, coninc vry,Ga naar voetnoot3346 Senden ende doe bat hi mi Dat icse droughe dor huwe lieve.Ga naar voetnoot3348 Ic seide meer dan vii brieve 3350[regelnummer] Soudic dor huwen wille draghen.Ga naar voetnoot3350 Doe ne conste Reynaert niet bejaghenGa naar voetnoot3351 Daer ic de brieve in draghen mochte. Dese scerpe hi mi brochte Ende die lettren daerin ghesteken.Ga naar voetnoot3354 3355[regelnummer] Coninc, ghi ne horet noint spreken Van betren dichtre dan ic bem.Ga naar voetnoot3356 Dese lettren dichte ic hem,Ga naar voetnoot3357 Gaet mi te goede of te quade.Ga naar voetnoot3358 Dese lettren dichte ic bi minen rade,Ga naar voetnoot3359 3360[regelnummer] Aldus ghemaect ende ghescreven.’Ga naar voetnoot3360 Doe hiet hem die coninc ghevenGa naar voetnoot3361 Den brief Botsaerde sinen clerc.Ga naar voetnoot3362 aant.
[pagina 166]
De kop van Cuaert (r: cxxiv recto)
[pagina 167]
Dat was hi die ant wercGa naar voetnoot3363- Bet conste dan yement die daer was. 3365[regelnummer] Botsaert plach emmer dat hi lasGa naar voetnoot3365- Die lettren die te hove quamen. Bruneel ende hi die namen Die scerpe van den halse Belijns, Die bi der dompheit zijnsGa naar voetnoot3369 3370[regelnummer] Hiertoe hadde gheseit so verreGa naar voetnoot3370 Dat hi snieme sal werden erre.Ga naar voetnoot3371 Die scerpe ontfinc Botsaert de clerc.aant. Doe moeste bliken Reynaerts werc,Ga naar voetnoot3373 Alse hi dat hoeft voerttrac,Ga naar voetnoot3374 3375[regelnummer] Botsaert, ende sach dat: ‘Helpe, wat lettren zijn dit? Heere coninc, bi miere wit,Ga naar voetnoot3377 Dit es dat hoeft van Cuaerde! O wach, dat ghi noint Reynaerde,Ga naar voetnoot3379 3380[regelnummer] Coninc, ghetrauwet so verre!’Ga naar voetnoot3380 Doe mochte men drouve sien ende erreGa naar voetnoot3381 Dien coninc entie coninghinne. Die coninc stont in drouven zinneGa naar voetnoot3383 Ende slouch zijn hoeft neder. 3385[regelnummer] Over lanc hief hijt wederGa naar voetnoot3385 Up ende begonste werpen huutGa naar voetnoot3386- Een dat vreeselicste gheluut Dat noint van diere ghehoort waert.
[pagina 168]
Ghene dieren waren vervaert.Ga naar voetnoot3389 3390[regelnummer] Doe spranc voert Fyrapeel,Ga naar voetnoot3390 Die lubaert. Hi was een deelGa naar voetnoot3391 Ga naar voetnoot3391- Des coninx maech; hi mocht wel doen.Ga naar voetnoot3392 Hi sprac: ‘Heere coninc lyoen, Twi drijfdi dus groet onghevouch?Ga naar voetnoot3394 3395[regelnummer] Ghi mesliet hu ghenouch,Ga naar voetnoot3395- Al ware de coninghinne doot. Doet wel ende wijsheit grootGa naar voetnoot3397 Ende slaect huwen rauwe een deel.’Ga naar voetnoot3398 Die coninc sprac: ‘Heere Fierapeel, 3400[regelnummer] Mi hevet een quaet wicht so verreGa naar voetnoot3400 Bedroghen dat ics bem erre,Ga naar voetnoot3401 Ende int strec gheleet bi barate,Ga naar voetnoot3402 Dat ic recht mi selven hateGa naar voetnoot3403 Ende ic mine eere hebbe verloren. 3405[regelnummer] Die mine vriende waren tevoren, Die stoute heere Brune ende heere Ysingrijn,Ga naar voetnoot3406 Die rovet mi een valsch peelgrijn.Ga naar voetnoot3407 Dat gaet miere herten na so zeereGa naar voetnoot3408 Dat het gaen sal an mine eereGa naar voetnoot3409- 3410[regelnummer] Ende an mijn leven, het es recht!’Ga naar voetnoot3410 Doe sprac Fyrapeel echt:Ga naar voetnoot3411
[pagina 169]
‘Es ghedaen mesdaet, men saelt zoenen.Ga naar voetnoot3412 aant. Men sal den wulf enten beere doen comenGa naar voetnoot3413 Ende vrauwe Hersenden also welGa naar voetnoot3414 3415[regelnummer] Ende betren hem hare mesdaet snelGa naar voetnoot3415 Ende over haren toren ende over hare pineGa naar voetnoot3416- Versoenen metten ram Beline, Nadat hi selve heeft ghelyetGa naar voetnoot3418 Dat hi Cuaerde verriet.Ga naar voetnoot3419 3421[regelnummer] Hi heeft mesdaen, hi moet becoepen.Ga naar voetnoot3421 3420[regelnummer] Ende daerna sullen wi alle loepenGa naar voetnoot3420- Na Reynaerde ende sulne vanghen Ende sullen sine kele hanghenGa naar voetnoot3423 aant. Sonder vonnesse, hets recht!’Ga naar voetnoot3424 3425[regelnummer] Doe andwoerde die coninc hecht:Ga naar voetnoot3425 ‘O wy, heere Fyrapeel, Mochte dit ghescien, so ware een deelGa naar voetnoot3427 Ga naar voetnoot3427- Ghesocht den rauwe die mi slaet.’ Fyrapeel sprac: ‘Heere, jaet.Ga naar voetnoot3429 3430[regelnummer] Ic wille gaen maken die zoene.’Ga naar voetnoot3430 Doe ghinc Fyrapeel die coeneGa naar voetnoot3431 Daer hi die ghevanghene vant. Ic wane dat hise teerst ontbant.Ga naar voetnoot3433 Ende daerna sprac hi: ‘Ghi heeren beede,Ga naar voetnoot3434
[pagina 170]
3435[regelnummer] Ic bringhe hu vrede ende gheleede.Ga naar voetnoot3435 Mine heere de coninc groet hu Ende hem berauwet zeere nuGa naar voetnoot3437 Dat hi jeghen hu heeft mesdaen. Hi biet hu soene, wildijt ontfaen,Ga naar voetnoot3439 aant. 3440[regelnummer] Wie so blide si ofte gram.Ga naar voetnoot3440 Hi wille hu gheven Belin den ram Ende alle sheere Belins magheGa naar voetnoot3442 Van nu toten domsdaghe.Ga naar voetnoot3443 Eist int velt, eist int wout,Ga naar voetnoot3444 3445[regelnummer] Hebse alle in hu ghewoutGa naar voetnoot3445 Ende ghise ghewilleghelike verbit.Ga naar voetnoot3446 Die coninc ontbiet hu voer al dit,Ga naar voetnoot3447 Dat ghi sonder eeneghe mesdaetGa naar voetnoot3448 Reynaerde moghet toren ende quaetGa naar voetnoot3449- 3450[regelnummer] Doen ende alle zine maghen, Waer so ghise moghet belaghen.Ga naar voetnoot3451 Dese twee groete vrihedenGa naar voetnoot3452 Wille hu die coninc gheven heden Te vryen leene eewelike.Ga naar voetnoot3454 3455[regelnummer] Ende hierbinnen wilt die coninc rikeGa naar voetnoot3455 Dat ghi hem zweert vaste hulde.Ga naar voetnoot3456
[pagina 171]
Hi ne wille oec bi sinen sculdeGa naar voetnoot3457- Nemmermeer jeghen hu mesdoen. Dit biedt hu de coninc lyoen. 3460[regelnummer] Dit neemt ende leeft met ghenaden.Ga naar voetnoot3460 Bi Gode, ic dart hu wel raden!’Ga naar voetnoot3461 aant. Isingrijn sprac toten beere: ‘Wat sechdire toe, Brune heere?’Ga naar voetnoot3463 ‘Ic hebbe liever in de rijsereGa naar voetnoot3464- 3465[regelnummer] Ligghen dan hier in dysere. Laet ons toten coninc gaen Ende sinen pays daer ontfaen.’Ga naar voetnoot3467 Met Fyrapeel dat si ghinghen Ende maecten pays van allen dinghen.Ga naar voetnoot3469	voetnoot2797 en vloog naar de plaats waar hij vandaan kwam voetnoot2800 Keytive... hier: stommelingen, wat doen jullie hier voetnoot2801 meester bottelgier: opperschenker voetnoot2802 moghende utermaten: zeer machtig voetnoot2803- heeftene... Van: heeft hem kwijtgescholden voetnoot2805 verraden: in het verderf gestort voetnoot2807 met corten woerden: kortaf voetnoot2809 began hi scaven: ging hij (I.) ervandoor voetnoot2811- Si... Loepende: ze liepen hard voetnoot2812 tes coninx waert: naar (het hof van) de koning voetnoot2813 bleef zeere vervaert: was uitermate angstig voetnoot2815- hij maakte zich zulke zorgen over zijn welzijn (letterlijk: pels) voetnoot2817- gherne... niet: zijn oog graag ongewroken wilde laten voetnoot2819 liet: kwijtraakte voetnoot2820 als hij maar (met R.) verzoend zou zijn voetnoot2821- van angst wist hij niets beters te doen dan op de paal van de galg te zitten voetnoot2823 hij betreurde aan één stuk door voetnoot2824 ye bekinde: ooit had leren kennen voetnoot2825 met groeten gheninde: zeer onstuimig voetnoot2826 voer: tot voor voetnoot2827- en uitte geagiteerd zulke grove beschuldigingen aan R.'s adres voetnoot2829 wart al erre: woest werd voetnoot2830 hiet Ysingrine vaen: bevel gaf om Y. gevangen te nemen voetnoot2831 Alsoe saen: direct voetnoot2832 Worden: werden voetnoot2833- Ghi... lachters: nooit zag u hoe men dolle honden meer vernederde voetnoot2834 hem: hen voetnoot2836 men behandelde hen als gehate kerels voetnoot2837 beede: beiden; vaste: stevig voetnoot2838- dat zij de hele nacht met geen mogelijkheid een ledemaat konden bewegen voetnoot2841 hoe... voeren: wat hij nog met hen zal doen voetnoot2842 die... wreet: die extreem wreed tegen hen was voetnoot2844 Van: uit; velspot: stuk vel voetnoot2845 hem teere scerpen: hem (d.i. R.) als pelgrimstas voetnoot2846 een voet lang en een voet breed voetnoot2847 ware Reynaert al ghereet: zou R. klaar zijn voetnoot2848 verssche scoen: nieuwe schoenen voetnoot2850 ghewinnen: verkrijgen voetnoot2851 ruunde: fluisterde voetnoot2854 vaste: stevige voetnoot2856 in mine plecht: onder mijn hoede voetnoot2857 peelgrins recht: de plicht van de pelgrim voetnoot2859 al het goede dat men ooit voor hem deed voetnoot2860 an mi scoyen: door mij van schoeisel voorzien (voor de reis naar de hemel) voetnoot2861 moyen: tante voetnoot2863 wel met eeren: met goed fatsoen voetnoot2864 zij blijft rustig thuis voetnoot2865 Gherne: welwillend voetnoot2866- ghi... scoen: schoenen kunt u niet missen voetnoot2867 varen: reizen voetnoot2868 in des Gods ghewout: onder Gods hoede voetnoot2870 lopen over struiken en stenen voetnoot2871 het zal je veel moeite kosten voetnoot2872 Hets dijn noet: het is noodzakelijk voor je voetnoot2873 ik wil mij er graag voor inzetten voetnoot2874 die van Y. zouden zeer geschikt voor u zijn voetnoot2877 al zou dat hun het leven kosten voetnoot2878 Elkerlijc: ieder van hen voetnoot2881 Beworven: bewerkstelligd; dher: ( voetnoot2883 van zijn beide voorpoten voetnoot2884 toten claeuwen: tot aan de nagels voetnoot2885 voghel braeuwen: een vogel gebreeuwd (d.i. de oogleden samengenaaid) worden voetnoot2886 die zijn ledematen minder bewoog voetnoot2888 Doe men: toen men hem; ontscoyde: de schoenen uittrok voetnoot2889 ten teen afvloyde: bij de tenen wegvloeide (op de grond) voetnoot2893 tot haar grote verdriet voetnoot2895 claeuwen: klauwen voetnoot2896 van beide achterpoten voetnoot2897- deze handeling verzachtte R.'s verdriet zeer, d.i. maakte hem erg vrolijk voetnoot2899 wat claghen hi noch doet: welke klacht hij nog uit voetnoot2901- hoeveel ellende heb ik u niet bezorgd voetnoot2903- Dats... lief: dat spijt me erg, maar in dit geval vind ik het prima voetnoot2904 twi: waarom voetnoot2906 een van mijn dierbaarste verwanten voetnoot2907 om die reden zal ik uw schoenen dragen voetnoot2908 dats al huwe bate: dat u er voordeel bij hebt voetnoot2909- u zult delen in de kwijtschelding van hogerhand (d.i. de paus) en alle vergeving van zonden voetnoot2911- dat... overzee: die ik in uw schoenen in het Heilig Land zal verwerven voetnoot2913 was so wee: had zoveel pijn voetnoot2914 Dat so cume: dat zij nauwelijks voetnoot2915 God... wreken: moge God voor mij vergelden voetnoot2916 dat u ons uw wil oplegt voetnoot2917 balch ende zweech stille: zweeg woedend voetnoot2918 Ende: evenals voetnoot2918- ne ware... zware: maar ze waren er beroerd aan toe voetnoot2921 ter selver stont: op dat moment voetnoot2923 ik durf wel met zekerheid te stellen voetnoot2924 hij (T.) had zich voordien zozeer ingespannen voetnoot2925 dat hij er niet zonder schade vanaf zou zijn gekomen voetnoot2926 wat baat het u als ik lang zou uitweiden voetnoot2928 smaren: invetten voetnoot2930 zijns wijfs: van zijn vrouw voetnoot2931 hadse... benden: had ze stevig laten vastmaken voetnoot2935 met eenen soeten zinne: vriendelijk voetnoot2937- die... rechte: die ik terecht mag loven voetnoot2939 knechte: dienaar voetnoot2941 haesten saen: snel komen voetnoot2945 Leest... gheles: lees voor hem een bijbeltekst (of: een gebed) voetnoot2948 in... niet: dat mag ik niet doen voetnoot2949 beghiet: bekend voetnoot2951 wats dan: wat geeft dat voetnoot2952 doet ons verstaen: leert ons voetnoot2953 alleene: in z'n eentje voetnoot2954 zoveel zonden als alle mensen samen voetnoot2955 en zou hij zich van het kwaad willen afkeren voetnoot2956 en zou hij willen biechten (wildi samengetrokken) voetnoot2957- penitencie... varen: als boetedoening aanvaarden om naar het Heilige Land te gaan voetnoot2959 dan zou hij zichzelf van zonden kunnen zuiveren voetnoot2960 echt: daarna voetnoot2961- ik verricht beslist geen enkele religieuze handeling voetnoot2963 als u mij niet wilt vrijwaren (voor de schadelijke gevolgen) voetnoot2964 Jeghen: tegenover voetnoot2965- In... vele: in geen acht weken denk ik u zoveel (als nu) te verzoeken voetnoot2967- dat... bat: dat u aan de galg hing dan dat ik u om iets vroeg voetnoot2970 balch te hem waert: boos op hem was voetnoot2971 vervaert: bevreesd voetnoot2972 vare: angst voetnoot2973 ghinc... autare: bracht zijn altaar in gereedheid voetnoot2975 alles wat hem gepast leek voetnoot2977 Oemoedelike: eerbiedig voetnoot2978 de gebedsdienst die bij het betreffende uur hoorde voetnoot2979 an zine craghe: aan zijn hals voetnoot2981 fellen gheselle: rotzak voetnoot2983 Te zinen ghevoughe: tot zijn beschikking voetnoot2985 ten coninc waert: naar de koning voetnoot2986 gheveinsde tranen: krokodillentranen voetnoot2987 neven zine granen: langs zijn snorharen voetnoot2988- jammerlike... smerte: diep en diep bedroefd was voetnoot2990 bedi... niet: om geen andere reden dan voetnoot2991 liet: achterliet voetnoot2992 niet zoveel leed had berokkend voetnoot2994 als de mogelijkheid zich had voorgedaan voetnoot2995 bat hem allen: verzocht allen voetnoot2996 over: voor voetnoot2997 Also ghetrauwelike: even oprecht voetnoot2999 het afscheid duurde hem te lang voetnoot3000 danen: daarvandaan voetnoot3001 altoes zeere in vare: voortdurend angstig voetnoot3002 om dat hij zich bewust was van zijn schuld voetnoot3003 Mi es leet: het spijt me voetnoot3004 ghi... zijt: u zo'n haast hebt voetnoot3006 een goede daad mag men niet uitstellen voetnoot3007 geef mij uw toestemming om te vertrekken voetnoot3008 Gods orlof: God zij met u voetnoot3009 al dat hof: de hele hofgemeenschap voetnoot3010 R. uitgeleide te doen voetnoot3011 behalve de gevangenen voetnoot3012 wart: was voetnoot3015 zeeren: pijnlijke voetnoot3016 ik ben er vrijwel van overtuigd voetnoot3017 onspellic: chagrijnig voetnoot3018 tussen Polen(?) en Schouwen(?) voetnoot3019 die niet had gelachen voetnoot3020 vanwege het verdriet dat hij had voetnoot3022 wonderlic: vreemd voetnoot3023 ghemackelic: natuurlijk voetnoot3025 die scoen als ende als: alle schoenen voetnoot3027- sodat... ghenouch: zodat hij moeiteloos op een pelgrim leek voetnoot3029 R. lachte inwendig voetnoot3031 met zo'n groot gezelschap voetnoot3032 die hem eerder vijandig gezind waren voetnoot3035 ik ben bang dat het slecht voor u is voetnoot3037 als zij aan u weten te ontkomen voetnoot3038 dan moet u meer op uw hoede zijn voetnoot3039 dan u vroeger ooit was voetnoot3043 maende: spoorde aan voetnoot3045- indien zij allen wilden profiteren van zijn goede werken voetnoot3048 Sijns ghedincken: hem gedenken voetnoot3049 voert: verder voetnoot3050 Daer: toen voetnoot3051 gedroeg hij zich zo bedroefd voetnoot3052 dat sommigen groot medelijden met hem hadden voetnoot3053 hij jammerde tegen C. de haas voetnoot3054 sullen: moeten voetnoot3055 gheleeden: begeleiden voetnoot3057 ghi... gram: u keerde zich nooit tegen mij voetnoot3058 bet voert: een eindje verder voetnoot3059 u bent aangenaam gezelschap voetnoot3060 onberoupen ende goedertieren: onbesproken en vriendelijk voetnoot3061 en geen van de dieren klaagt over u voetnoot3062 standvastig is uw beider levenswijze voetnoot3065 hebt u bladeren en gras voetnoot3066- dan verlangt u naar brood noch vlees voetnoot3068 sonderlinghe: bijzondere voetnoot3069 met zulke lof voetnoot3070 verdoort: bedrogen voetnoot3071 Dat: zodat voetnoot3073 porte: poort voetnoot3075 neve: neef (aanspreekvorm als teken van vriendschap) voetnoot3077 veste: burcht voetnoot3078 ingaen: binnentreden voetnoot3079 bidt: verzoek voetnoot3080 Troeste wel: goed troost biedt voetnoot3081 welpkinen: welpjes voetnoot3082 als ik afscheid van hen neem voetnoot3084 hise alleene: hij hen samen voetnoot3085 scoenre tale: mooie praatjes voetnoot3086 smeeken ende losengieren: flemen en vleien voetnoot3088 bi barate: listig voetnoot3089 haghedochte: hol voetnoot3094 in... vare: bezorgd en bevreesd voetnoot3095 so waent: ze verkeerde in de veronderstelling voetnoot3096 Ende: maar voetnoot3099 dit verbaasde haar ten zeerste voetnoot3100 saen: direct voetnoot3101 hoe sidi ontgaen: hoe bent u ontkomen voetnoot3104 ghisele over mi: gijzelaars voor mij voetnoot3106 in rechter zoene: als rechtmatig zoenoffer voetnoot3107 om met hem te doen wat we willen voetnoot3108 lyede: erkende voetnoot3110 die ons tegenover hem (d.i. de koning) in een kwaad daglicht plaatste voetnoot3112 Sculdich: verschuldigd voetnoot3113 naket... pine: wacht een zware straf voetnoot3114 up... gram: met reden boos op hem voetnoot3116 waende vlien: wilde vluchten voetnoot3117 maar dat lukte hem niet voetnoot3118- hadde... porte: had hem de weg naar de poort afgesneden voetnoot3121 ghenadelike: erbarmelijk voetnoot3122 Waer sidi: waar bent u voetnoot3123 verbijt mi: bijt me dood voetnoot3124 was sciere ghedaen: hield snel op voetnoot3126 ontwee: doormidden voetnoot3129 ase: voedsel voetnoot3130 al ghemeene: samen voetnoot3131 het deed hen niets voetnoot3132 tlijf: het leven voetnoot3135- hoe... coninc: hoe vaak wenste ze de koning alle goeds toe voetnoot3136 doghet: goedgunstigheid voetnoot3137 verhoghet: verblijd voetnoot3138 So wel: zo zeer voetnoot3139 Hi jans hu wale: hij gunt het u van harte voetnoot3140 moet die coninc leven: blijft de koning in leven voetnoot3142- selve... goude: voor geen zeven gouden marken zelf zou willen hebben voetnoot3144 Wat... dat: wat voor giften voetnoot3145- lijne... micken: touw, een dwarsbalk en twee palen (d.i. de onderdelen van een galg) voetnoot3147 maar als ik kan, zal ik aan hem ontkomen voetnoot3148 eer... twee: voordat er twee dagen voorbij zijn voetnoot3149- zodat ik mij van zijn dagvaarding niet meer zou aantrekken dan hij van die van mij voetnoot3151 wat mach dat zijn: wat betekent dit voetnoot3154 met hoge struiken en heide voetnoot3155- die... spijsen: daar is geen gebrek aan geschikte rustplaatsen en voedsel voetnoot3157 hoenre ende pertrijsen: kippen en patrijzen voetnoot3158 menegherande vogheline: veel vogels voetnoot3161 moghen: kunnen voetnoot3162 Willen wi: als we willen; wandelen onder die scade: verkeren in de schaduw voetnoot3163 en het daar zeer goed hebben voetnoot3164 voordat we er opgemerkt zouden worden voetnoot3165 ik zou er meer over kunnen zeggen zonder te liegen voetnoot3167- dit lijkt me geheel en al vergeefse moeite te zijn voetnoot3169- u hebt nu gezworen nooit meer in dit land te wonen voetnoot3171 voordat u terugkeert uit het Heilig Land voetnoot3173 vele saen: onmiddellijk voetnoot3174 So meer: hoe meer voetnoot3175 goet: wijze; hier te voren: eens voetnoot3176 toen hij mij van advies diende voetnoot3177 een afgedwongen belofte telt niet voetnoot3178 al zou ik die tocht volbrengen voetnoot3179 En holpe mi niet: dat zou me niet(s) helpen voetnoot3180 ik zou er niets (letterlijk: geen ei) wijzer van worden voetnoot3182 die mi es onghereet: die ik niet bezit voetnoot3184 Ende: dat voetnoot3185 omdat ik hem alles heb voorgelogen voetnoot3187 noint: ooit; eere: voordien voetnoot3188 om die reden ben ik van mening voetnoot3189- ik heb even weinig baat bij afreizen (naar het Heilig Land) als bij blijven (in Nobels rijk) voetnoot3191 Godsat... baert: vervloekt zij mijn rode baard voetnoot3192 wat er ook gebeurt voetnoot3193- als de kater of de das mij er ooit toe weet aan te zetten voetnoot3195- of mijn oompje B., hetzij op belofte van profijt dan wel met dreigementen voetnoot3197- Dat... comme: dat ik mij (nogmaals) aan de genade van de koning overlever voetnoot3198 dat ic leve lancst: opdat ik zo lang mogelijk leef, zo lang ik leef voetnoot3199 leden: doorstaan voetnoot3200 de ram B. werd zeer boos voetnoot3202 merrede: talmde voetnoot3203 als... errede: zeer kwaad voetnoot3204 lates... wouden: laat de duivel het regelen voetnoot3206 waarom komt u niet naar buiten om te vertrekken voetnoot3209 al stillekine: zachtjes voetnoot3210 twi so belghedi: waarom bent u boos voetnoot3211 jeghen: met mi voetnoot3213 waarom ergert u dat voetnoot3214 dede mi verstaen: zei me voetnoot3215 dat u langzaam vooruit kunt gaan voetnoot3217 merren een lettelkijn: nog even blijven voetnoot3220 mesbaren: jammeren voetnoot3221 hem sal ontfaren: bij hen zal weggaan voetnoot3224 te leede ghedaen: aangedaan voetnoot3225 zoals ik het begreep voetnoot3226 arde: hard voetnoot3228 God... beraden: moge God u bijstaan voetnoot3231 an: van voetnoot3233 werd ze er direct zo door aangegrepen voetnoot3234 in ommacht: bewusteloos voetnoot3235 ghesach: zag voetnoot3236 helet vry: edele held voetnoot3237 hare: hier voetnoot3238 laven: verkwikken voetnoot3239 met groeter cracht: luid voetnoot3240 ende niet hel: en geen andere voetnoot3241- waarlijk, ik hoorde ook dat C. luid jammerde voetnoot3243 ik dacht dat hem iets overkomen was voetnoot3244 neent niet: zeker niet voetnoot3245 mesquame: overkwam voetnoot3247 mijns neven Cuwaerts live: het leven van mijn neef C. voetnoot3248 Vernaemdi yet: hoorde u soms voetnoot3249 hiet: opdroeg voetnoot3250 in aanwezigheid van zeer vele edelen voetnoot3252 paer lettren: brief voetnoot3253 Suldijt hem draghen: wilt u hem naar hem (d.i. de koning) brengen voetnoot3255 Ende ic ne weet: dat weet ik niet (d.i. of hij de brief zal brengen) voetnoot3256- wistic... ware: kon ik van uw geschrift op aan voetnoot3257- ghi... Ghebidden: dan hoefde u er niet op aan te dringen voetnoot3259- eeneghe dinc... steken: iets waar ik hem in kon doen voetnoot3261 Hu ne sal niet ghebreken: het zal u aan niets ontbreken voetnoot3262 liever dan dat de brief voor de koning hier zou blijven voetnoot3263 scerpe: pelgrimstas voetnoot3265 hanghense an huwe craghe: hem (de tas) aan uw hals hangen voetnoot3266 Ende: met voetnoot3267 ghewin: voordeel voetnoot3270 Harde willecomme: zeer welkom voetnoot3271 loofde: vond goed voetnoot3274 naar zijn vriend B. voetnoot3276 ghesteken: gestopt voetnoot3277 bi sinen quaden treken: gemeen als altijd voetnoot3279 en (R.) droeg hem (B.) stellig op voetnoot3281 Besien: bekijken voetnoot3283- en (R.) zei hem dat de brief diep in de pelgrimstas weggestopt zat voetnoot3287 Dat hi seide: dat hij dan moest zeggen voetnoot3288 door hem alleen opgeschreven was voetnoot3289 en hij hem bedacht had voetnoot3290 souts hem weten danc: zou hem er dankbaar voor zijn voetnoot3291 spranc: sprong omhoog voetnoot3292 van de plaats waar hij stond voetnoot3294- van der... verghinc: over de zaak die daarna slecht voor hem afliep voetnoot3297 wel: zeker; doet eere: eert voetnoot3299 men zal mij er zeer om prijzen voetnoot3300 dichten: schrijven, een geschrift opstellen voetnoot3301 lichten: heldere voetnoot3302 al kan ik het eigenlijk niet voetnoot3303 Men seit dicken: er wordt vaak gezegd voetnoot3303- hets... ghesciet: menigeen heeft eer verworven voetnoot3304 dat hem God jonste: hetgeen God hem gunde voetnoot3305 met zaken die hij weinig beheerste voetnoot3307 Wille: moet voetnoot3309 saen: snel voetnoot3310 bi: langs voetnoot3311 hij heeft nog geen tijd voetnoot3312 loop nu op uw gemak vooruit voetnoot3313- sulke... verholen: een geheim onthullen voetnoot3315 Gode volen: in Gods hoede voetnoot3316 dede hem up de vaert: vertrok voetnoot3319- Hier... pine: problemen en ellende vallen ons ten deel als we hier blijven voetnoot3321 Ghereet hu: maak u gereed voetnoot3324 en laten we ons best doen te ontkomen voetnoot3325 toen treuzelden zij niet voetnoot3326 ze vertrokken allen voetnoot3329 ze begaven zich op weg naar de wildernis voetnoot3333 ghesach: zag voetnoot3334 wederbrochte: terugbracht voetnoot3335 Daer: waarvoor voetnoot3335- so... ghedaen: eerder zo mishandeld was voetnoot3338 wanen comedi: waar komt u vandaan voetnoot3341 maghet: zal het voetnoot3342 also ict weet: zoals ik het begrijp voetnoot3344 rumen: verlaten voetnoot3346 paer lettren: brief; coninc vry: edele koning voetnoot3348 dor huwe lieve: uit genegenheid voor u voetnoot3350 dor huwen wille: voor u voetnoot3351 niet bejaghen: niets vinden voetnoot3354 met de brief erin voetnoot3356 over een betere schrijver dan ik ben voetnoot3357 dichte ic hem: schreef ik voor hem voetnoot3358 wat er ook van kome (d.i. dat staat vast) voetnoot3359 deze brief heb ik bedacht voetnoot3360 zo (is de brief) opgesteld en opgeschreven voetnoot3361 hiet: beval voetnoot3362 clerc: secretaris voetnoot3363- hij had van zoiets (d.i. voorlezen) meer verstand dan iemand anders voetnoot3365- Botsaert... lettren: B. las altijd de brieven voor voetnoot3369 die door zijn dwaasheid voetnoot3370 hierover zo had uitgeweid voetnoot3371 dat hij spoedig berouw zal krijgen voetnoot3373 moeste bliken: kwam aan het licht voetnoot3374 voerttrac: te voorschijn haalde voetnoot3377 bi miere wit: bij al wat mij heilig is voetnoot3379 wach: wee; noint: ooit voetnoot3380 ghetrauwet so verre: zo veel vertrouwen schonk voetnoot3381 erre: boos voetnoot3383 in drouven zinne: aangeslagen voetnoot3385 Over lanc: na lange tijd voetnoot3386- ende begonste... waert: en begon een gebrul uit te stoten zo angstaanjagend als nog nooit van een dier gehoord was voetnoot3389 Ghene dieren: de dieren daar voetnoot3390 spranc voert: sprong naar voren voetnoot3391 lubaert: luipaard voetnoot3391- een deel... maech: een verre verwant van de koning voetnoot3392 hi mocht wel doen: het was hem toegestaan voetnoot3394 waarom maakt u zoveel misbaar voetnoot3395- u laat uzelf gaan alsof de koningin dood was voetnoot3397 gedraag u verstandig voetnoot3398 slaect... deel: temper uw verdriet voetnoot3400 quaet wicht: booswicht; verre: vreselijk voetnoot3401 dat ics bem erre: dat ik er woest over ben voetnoot3402 int... barate: listig in de val gelokt voetnoot3403 recht: te recht voetnoot3406 stoute: dappere voetnoot3407 die heeft een vermeende pelgrim mij ontnomen voetnoot3408 dat trek ik me zo aan voetnoot3409- Dat... leven: dat mijn eer en mijn leven ermee gemoeid zijn voetnoot3410 het es recht: dat is juist voetnoot3411 echt: opnieuw voetnoot3412 onrecht dat begaan is moet verzoend worden voetnoot3413 doen comen: laten komen voetnoot3414 also wel: eveneens voetnoot3415 en hun vlug genoegdoening aanbieden voor hetgeen hen misdaan werd voetnoot3416- en als zoenoffer voor hun verdriet en leed de ram B. aanbieden voetnoot3418 Nadat: aangezien; ghelyet: toegegeven voetnoot3419 dat hij C. in het verderf stortte voetnoot3421 hi moet becoepen: hij zal ervoor boeten voetnoot3420- loepen Na Reynaerde: R. achtervolgen voetnoot3423 sine kele hanghen: hem ophangen voetnoot3424 Sonder vonnesse: zonder vorm van proces; hets recht: dat is juist, dat is rechtmatig voetnoot3425 hecht: daarop voetnoot3427 Mochte dit ghescien: als dat zou lukken voetnoot3427- so... slaet: dan zou het verdriet dat mij treft enigszins verzacht zijn voetnoot3429 jaet: ja zeker voetnoot3430 ik zal de verzoening regelen voetnoot3431 die coene: de dappere voetnoot3433 het lijkt me dat hij hen eerst bevrijdde voetnoot3434 beede: beiden voetnoot3435 vrede ende gheleede: bescherming en vrijgeleide voetnoot3437 hem berauwet zeere: het spijt hem zeer voetnoot3439 hij biedt u, indien u ermee instemt, verzoening aan voetnoot3440 wat men er ook van vindt voetnoot3442 sheere Belins maghe: verwanten van heer B. voetnoot3443 tot de dag des oordeels (d.i. tot in de eeuwigheid) voetnoot3444 op de vlakte of in het bos (d.i. waar dan ook) voetnoot3445 u kunt over hen beschikken voetnoot3446 en u kunt hen naar hartelust doodbijten voetnoot3447 ontbiet... dit: laat u bovenal het volgende weten voetnoot3448 sonder eeneghe mesdaet: straffeloos voetnoot3449- R. en zijn verwanten leed en kwaad mag berokkenen voetnoot3451 overal waar u hen kunt grijpen voetnoot3452 vriheden: privileges voetnoot3454 eeuwig tot uw vrije beschikking voetnoot3455 hier... rike: in samenhang hiermee wil de machtige koning voetnoot3456 vaste hulde: bestendige trouw voetnoot3457- hij zal u nooit meer welbewust iets misdoen voetnoot3460 als u dit aanvaardt zult u onbekommerd leven (d.i. in de gunst van de koning) voetnoot3461 ic... raden: dat kan ik u beslist aanraden voetnoot3463 sechdire toe: vindt u ervan voetnoot3464- ik lig liever in de twijgen (d.i. in het kreupelhout) dan in de boeien voetnoot3467 sinen pays daer ontfaen: zijn verzoeningsaanbod accepteren voetnoot3469 maecten... dinghen: kwamen volledige verzoening overeen

Vorige Volgende

Reynaert in tweevoud. Deel 1. Van den vos Reynaerde

Wraak en vluchtaant.

Over dit hoofdstuk/artikel

titels